Các loại rối loạn ăn uống là những tình trạng sức khỏe tâm thần phức tạp thường cần sự can thiệp của các chuyên gia y tế và tâm lý. Loại rối loạn này ảnh hưởng đến hàng triệu người mỗi năm trên toàn thế giới. Bài viết sau đây sẽ giới thiệu đến bạn đọc 6 loại rối loạn ăn uống phổ biến nhất và các triệu chứng của chúng.
Rối loạn ăn uống là một loạt các tình trạng tâm lý khiến hình thành thói quen ăn uống không lành mạnh. Người mắc phải có thể bắt đầu từ nỗi ám ảnh về thức ăn, trọng lượng cơ thể hoặc hình dáng cơ thể. Trong những trường hợp nghiêm trọng, rối loạn ăn uống có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe và thậm chí có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị.
Những người bị rối loạn ăn uống có thể có nhiều triệu chứng khác nhau. Tuy nhiên, hầu hết bao gồm việc hạn chế tiêu thụ thực phẩm, ăn uống no, thực hiện các hành vi như chủ động nôn mửa hoặc tập thể dục quá sức.
Tóm tắt nội dung
1. Chứng chán ăn tâm thần
Chán ăn tâm thần có thể là chứng rối loạn ăn uống phổ biến nhất. Nó thường phát triển ở tuổi vị thành niên hoặc thanh niên và có xu hướng ảnh hưởng đến phụ nữ nhiều hơn nam giới. Những người mắc chứng chán ăn tâm thần thường coi mình là thừa cân, ngay cả khi họ thiếu cân một cách trầm trọng. Họ có xu hướng liên tục theo dõi cân nặng, tránh ăn một số loại thực phẩm và hạn chế nghiêm ngặt lượng calo.
Các triệu chứng phổ biến của chứng chán ăn tâm thần bao gồm:
- Nhẹ cân đáng kể so với những người có cùng độ tuổi và chiều cao.
- Ăn uống rất hạn chế.
- Nỗi sợ hãi tăng cân hoặc thực hiện dai dẳng những hành vi tránh tăng cân.
- Không ngừng theo đuổi cơ thể gầy gò và không muốn duy trì cân nặng hợp lý.
- Ảnh hưởng nặng nề của trọng lượng cơ thể hoặc hình dạng cơ thể liên quan đến lòng tự tôn.
- Hình ảnh cơ thể bị bóp méo, bao gồm cả việc phủ nhận là thiếu cân nghiêm trọng.
- Các triệu chứng ám ảnh cưỡng chế cũng thường xuất hiện. Ví dụ, nhiều người mắc chứng biếng ăn thường bận tâm với những suy nghĩ liên tục về thức ăn, một số người có thể ám ảnh thu thập các công thức nấu ăn hoặc tích trữ thức ăn.
Những người chán ăn tâm thần thường ăn rất ít hoặc thanh lọc thức ăn bằng cách nôn mửa, uống thuốc nhuận tràng hoặc thuốc lợi tiểu, tập thể dục quá mức.
Chán ăn tâm thần có thể gây hại cho cơ thể rất nhiều. Theo thời gian, có nhiều nguy cơ dẫn đến loãng xương, vô sinh, tóc và móng tay giòn, mọc một lớp lông mịn trên khắp cơ thể. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, chứng chán ăn tâm thần có thể dẫn đến suy tim, não, đa cơ quan và tử vong.
2. Ăn ói
Ăn ói là một chứng rối loạn ăn uống phổ biến khác, có xu hướng phát triển trong giai đoạn thanh thiếu niên và đầu tuổi trưởng thành, ít phổ biến hơn ở nam giới so với phụ nữ.
Những người mắc chứng ăn ói thường ăn một lượng lớn thức ăn nhiều bất thường trong một khoảng thời gian cụ thể. Mỗi đợt ăn uống vô độ thường tiếp tục cho đến khi người bệnh no một cách đau đớn. Người bệnh thường cảm thấy rằng họ không thể ngừng ăn hoặc không kiểm soát được lượng thức ăn mình đang ăn.
Những người mắc chứng ăn ói sau đó cố gắng thanh lọc để bù lại lượng calo đã tiêu thụ và giảm khó chịu ở ruột. Các hành vi thanh lọc thông thường bao gồm ép buộc nôn mửa, nhịn ăn, uống thuốc nhuận tràng, thuốc lợi tiểu, thụt tháo và tập thể dục quá mức.
Các triệu chứng phổ biến của chứng ăn ói bao gồm:
- Các đợt ăn uống vô độ lặp đi lặp lại với cảm giác thiếu kiểm soát.
- Tái diễn các hành vi thanh lọc không phù hợp để ngăn ngừa tăng cân.
- Lòng tự tôn bị ảnh hưởng quá mức bởi hình dáng và cân nặng của cơ thể.
- Sợ tăng cân, mặc dù cân nặng bình thường.
Hệ quả của chứng ăn ói có thể bao gồm viêm và đau họng, sưng tuyến nước bọt, mòn men răng, sâu răng, trào ngược axit, kích ứng ruột, mất nước nghiêm trọng và rối loạn nội tiết tố. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, chứng ăn vô độ cũng có thể tạo ra sự mất cân bằng về mức độ chất điện giải, chẳng hạn như natri, kali và canxi. Điều này có thể gây ra đột quỵ hoặc đau tim.
3. Ăn vô độ
Những người mắc chứng rối loạn ăn vô độ thường ăn một lượng lớn thức ăn bất thường trong khoảng thời gian tương đối ngắn và cảm thấy thiếu kiểm soát, tuy nhiên họ không hạn chế lượng calo hoặc sử dụng các hành vi thanh lọc, chẳng hạn như nôn mửa hoặc tập thể dục quá mức.
Các triệu chứng phổ biến của chứng rối loạn ăn uống vô độ bao gồm:
- Ăn một lượng lớn thức ăn nhanh chóng cho đến khi no một cách khó chịu, mặc dù không cảm thấy đói.
- Cảm thấy thiếu kiểm soát trong các đợt ăn uống vô độ.
- Cảm giác đau khổ, chẳng hạn như xấu hổ, ghê tởm hoặc tội lỗi, khi nghĩ về hành vi ăn uống vô độ.
- Không sử dụng các hành vi thanh lọc, chẳng hạn như hạn chế calo, nôn mửa, tập thể dục quá mức hoặc sử dụng thuốc nhuận tràng hoặc lợi tiểu.
Những người mắc chứng rối loạn ăn uống vô độ thường bị thừa cân hoặc béo phì. Điều này có thể làm tăng nguy cơ mắc các biến chứng liên quan đến trọng lượng dư thừa, chẳng hạn như bệnh tim, đột quỵ và bệnh tiểu đường loại 2.
4. Hội chứng Pica
Pica là một chứng rối loạn ăn uống khác liên quan đến việc thèm ăn những thứ không được coi là thực phẩm, chẳng hạn như đá, bụi bẩn, đất, phấn, xà phòng, giấy, tóc, vải, len, đá cuội, bột giặt hoặc bột ngô v.v.
Pica có thể xảy ra ở người lớn, cũng như trẻ em và thanh thiếu niên. Những người bị chứng pica có thể tăng nguy cơ ngộ độc, nhiễm trùng, tổn thương đường ruột và thiếu hụt dinh dưỡng. Tùy thuộc vào các chất ăn vào, pica có thể gây tử vong.
5. Rối loạn nhai lại
Rối loạn nhai lại là tình trạng một người trào ra thức ăn mà họ đã nhai và nuốt trước đó, nhai lại, sau đó nuốt lại hoặc phun ra. Sự nhai lại này thường xảy ra trong vòng 30 phút đầu tiên sau bữa ăn.
Rối loạn này có thể phát triển trong thời kỳ sơ sinh, thời thơ ấu hoặc tuổi trưởng thành. Ở trẻ sơ sinh, nó có xu hướng phát triển từ 3-12 tháng tuổi và thường tự biến mất. Trẻ em và người lớn bị tình trạng này cần có liệu pháp can thiệp điều trị.
Rối loạn nhai lại có thể dẫn đến sụt cân và suy dinh dưỡng nghiêm trọng, gây tử vong ở trẻ sơ sinh. Người lớn mắc chứng rối loạn này có thể hạn chế lượng thức ăn họ ăn, khiến họ giảm cân và nhẹ cân.
6. Rối loạn hấp thu thực phẩm do hạn chế
Những người mắc chứng “rối loạn hấp thu thực phẩm do hạn chế” bị rối loạn ăn uống do không có hứng thú với việc ăn uống hoặc không thích một số mùi, vị, màu sắc, kết cấu hoặc nhiệt độ nhất định.
Các triệu chứng phổ biến của rối loạn hấp thu thực phẩm do hạn chế bao gồm:
- Tránh hoặc hạn chế ăn uống khiến người đó không ăn đủ calo hoặc chất dinh dưỡng.
- Thói quen ăn uống cản trở các hoạt động xã hội bình thường, chẳng hạn như ăn uống với người khác.
- Giảm cân hoặc kém phát triển theo độ tuổi và chiều cao.
- Thiếu hụt chất dinh dưỡng hoặc phụ thuộc vào chất bổ sung.
Nguyên nhân của các loại rối loạn ăn uống
Các chuyên gia tin rằng rối loạn ăn uống có thể do nhiều yếu tố gây ra, một trong số đó là di truyền. Các nghiên cứu về các cặp sinh đôi cung cấp một số bằng chứng cho thấy chứng rối loạn ăn uống có thể di truyền. Loại nghiên cứu này thường chỉ ra rằng nếu một cặp song sinh mắc chứng rối loạn ăn uống thì trung bình người kia có 50% khả năng mắc chứng rối loạn ăn uống.
Đặc điểm tính cách là một nguyên nhân khác. Đặc biệt, chứng loạn thần kinh, cầu toàn và bốc đồng là ba đặc điểm tính cách thường có liên quan đến nguy cơ cao mắc chứng rối loạn ăn uống.
Các nguyên nhân tiềm ẩn khác bao gồm áp lực nhận thức về việc cơ thể phải gầy, sở thích đối với việc gầy và việc tiếp xúc với các phương tiện truyền thông quảng bá những lý tưởng như vậy.
Gần đây hơn, các chuyên gia đã đề xuất rằng sự khác biệt trong cấu trúc não và sinh học cũng có thể đóng một vai trò trong sự phát triển của chứng rối loạn ăn uống.
Chuyên gia tâm lý và Trung tâm tư vấn uy tín điều trị rối loạn ăn uống
- SHARE được thành lập từ năm 2008 – là một trong những trung tâm điều trị tâm lý đầu tiên tại Hà Nội.
- Chuyên gia Trần Anh Vũ đã có 9 năm kinh nghiệm trong việc tham vấn và điều trị tâm lý.
- Chuyên gia tâm lý Đoàn Thị Hương là một trong những Thạc sỹ tâm lý lâm sàng đầu tiên trong chương trình hợp tác đào tạo thạc sỹ lâm sàng giữa Trường Đại học giáo dục Hà Nội và Trường Đại học Vanderbilt Hoa Kỳ.
Rối loạn ăn uống là tình trạng sức khỏe tâm thần thường cần được chú ý. Chúng có thể gây hại cho cơ thể nếu không được điều trị. Nếu bạn mắc chứng rối loạn ăn uống hoặc biết ai đó có thể mắc chứng này, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý uy tín.
Bài viết được tham khảo từ các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước cùng tham vấn y khoa từ Bác sĩ Trần Bảo Ngọc. Bài viết mang tính chất tham khảo và Docosan khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.
6 Common Types of Eating Disorders (and Their Symptoms) – Healthline
