Ngủ rũ là một trong những dạng rối loạn giấc ngủ khá phổ biến, ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống người mắc phải khi gây ra tình trạng buồn ngủ vào ban ngày, thường xuyên ngủ gật, khó tập trung v.v. Bài viết dưới đây của Docosan sẽ cung cấp những thông tin quan trọng về nguyên nhân, triệu chứng và điều trị chứng ngủ rũ.
Tóm tắt nội dung
Chứng ngủ rũ là gì?
Chứng ngủ rũ là một chứng rối loạn thần kinh ảnh hưởng đến khả năng thức và ngủ của một người, khiến họ có cảm giác buồn ngủ ban ngày quá mức, không kiểm soát được. Họ cũng có thể đột nhiên buồn ngủ bất cứ lúc nào, khi đang thực hiện bất kỳ loại hoạt động nào.
Trong một chu kỳ ngủ thông thường, con người bước vào giai đoạn đầu của giấc ngủ, sau đó là giai đoạn sâu hơn và cuối cùng (sau khoảng 90 phút) là giấc ngủ chuyển động mắt nhanh (REM). Những người mắc chứng ngủ rũ đi vào giấc ngủ REM gần như ngay lập tức trong chu kỳ ngủ và đôi khi trong khi họ đang thức.
Chứng ngủ rũ loại 1 đi kèm với tình trạng mất sức mạnh cơ bắp đột ngột, gây yếu và khiến bạn không thể kiểm soát cơ của mình (chứng khó vận động – cataplexy). Loại 2 là chứng ngủ rũ không mất sức mạnh cơ bắp đột ngột.
Các triệu chứng ngủ rũ
Trong giấc ngủ REM, chúng ta có thể mơ và bị tê liệt cơ, điều này giải thích một số triệu chứng của chứng ngủ rũ. Những triệu chứng đó có thể bao gồm:
- Buồn ngủ quá mức vào ban ngày (EDS): EDS khiến bạn khó thực hiện các hoạt động hàng ngày, ngay cả khi bạn đã ngủ đủ giấc vào ban đêm. Việc thiếu năng lượng có thể khiến bạn khó tập trung, suy giảm trí nhớ và cảm thấy chán nản hoặc kiệt sức.
- Mất sức mạnh cơ bắp đột ngột: Điều này có thể gây ra các vấn đề từ nói lắp cho đến suy sụp toàn bộ cơ thể, tùy thuộc vào các cơ liên quan. Nó thường được kích hoạt bởi những cảm xúc mãnh liệt như ngạc nhiên, cười hoặc tức giận.
- Ảo giác: Những ảo tưởng này có thể xảy ra bất cứ lúc nào, chúng thường rất sống động và đáng sợ. Các ảo giác chủ yếu là thị giác, nhưng bất kỳ giác quan nào khác cũng đều có thể bị ảnh hưởng. Nếu chúng xảy ra khi bạn đang ngủ, chúng được gọi là ảo giác hypnagogic. Nếu chúng xảy ra khi bạn thức dậy, chúng được gọi là ảo giác hypnopompic.
- Tê liệt khi ngủ: Bạn có thể không thể cử động hoặc nói khi đang ngủ hoặc thức dậy. Các đợt tê liệt khi ngủ thường kéo dài vài giây đến vài phút.
- Giấc ngủ bị gián đoạn: Bạn có thể khó ngủ vào ban đêm vì các vấn đề như: hô hấp hoặc chuyển động của cơ thể v.v.
Nguyên nhân chứng ngủ rũ
Nguyên nhân gây ra chứng ngủ rũ chưa được kết luận. Các chuyên gia nghĩ rằng nó liên quan đến nhiều yếu tố kết hợp với nhau và gây ra các vấn đề trong não, làm rối loạn giấc ngủ REM của bạn.
Các nhà khoa học đang tiến gần hơn đến việc tìm ra các gen liên quan đến chứng rối loạn này. Những gen này kiểm soát việc sản xuất các hóa chất trong não có thể báo hiệu chu kỳ ngủ và thức.
Một số chuyên gia cho rằng chứng ngủ rũ có thể xảy ra do não của bạn gặp khó khăn trong việc tạo ra một chất hóa học gọi là hypocretin. Họ cũng phát hiện ra các vấn đề ở các bộ phận của não liên quan đến việc kiểm soát giấc ngủ REM.
Các yếu tố nguy cơ dẫn đến chứng ngủ rũ bao gồm tuổi của bạn. Chứng ngủ rũ thường bắt đầu ở độ tuổi từ 15 đến 25, nhưng nó có thể biểu hiện ở mọi lứa tuổi. Nếu bạn có tiền sử gia đình mắc chứng ngủ rũ, nguy cơ mắc bệnh này cao hơn 20 đến 40 lần.
Các điều kiện có liên quan
Một số người mắc chứng ngủ rũ cũng gặp các vấn đề khác liên quan đến rối loạn giấc ngủ, bao gồm:
- Rối loạn cử động chân tay theo chu kỳ (PLMD): Cơ chân của bạn di chuyển mà bạn không kiểm soát được nhiều lần trong đêm.
- Ngưng thở khi ngủ: Hơi thở của bạn thường bắt đầu ngừng trong khi bạn ngủ.
- Hành vi tự động: Bạn ngủ thiếp đi trong khi thực hiện một hoạt động cần sự liên tục như lái xe, đi bộ hoặc nói chuyện. Bạn tiếp tục hoạt động khi đang ngủ và thức dậy mà không nhớ gì về những gì bạn đã làm.
Chẩn đoán chứng ngủ rũ
Các triệu chứng của chứng ngủ rũ có thể giống như các triệu chứng của các vấn đề sức khỏe khác. Chẩn đoán có thể bao gồm:
- Khám sức khỏe và bệnh sử.
- Bác sĩ có thể yêu cầu bạn theo dõi các triệu chứng và thời điểm mà bạn ngủ trong vài tuần.
- Phương pháp Polysomnogram (PSG) được thực hiện tại phòng khám, theo đó bác sĩ thực hiện các phép đo liên tục trong khi bạn đang ngủ để ghi lại các vấn đề trong chu kỳ ngủ của bạn. PSG có thể giúp tiết lộ liệu bạn có đi vào giấc ngủ REM vào những thời điểm bất thường trong chu kỳ giấc ngủ của bạn hay không. Nó có thể loại trừ các vấn đề khác có thể gây ra các triệu chứng của bạn.
- Kiểm tra độ trễ nhiều giấc ngủ (MSLT): Phương pháp này cũng được thực hiện tại một phòng khám hoặc phòng thí nghiệm đặc biệt, giúp đo lường xu hướng đi vào giấc ngủ của bạn và tìm hiểu xem liệu một số yếu tố nhất định của giấc ngủ REM có xảy ra vào những thời điểm bất thường trong ngày hay không. Bạn sẽ có bốn hoặc năm giấc ngủ ngắn, thường cách nhau 2 giờ.
Điều trị chứng ngủ rũ
Không có cách chữa trị chứng ngủ rũ. Nhưng các phương pháp điều trị có thể giúp giảm bớt các triệu chứng của bạn bao gồm:
- Thay đổi lối sống: Tránh xa caffeine, rượu và nicotine; Ăn các bữa nhỏ thường xuyên hơn thay vì nhiều bữa; Kiểm soát lịch trình ngủ của bạn; Lên lịch cho giấc ngủ ngắn ban ngày (dài từ 10 đến 15 phút); Tuân theo một lịch trình tập thể dục và ăn uống đều đặn.
- Thuốc chống trầm cảm để điều trị các vấn đề với giấc ngủ REM.
- Thuốc Natri oxybate (Xyrem, Xywav) để điều trị mất sức mạnh cơ bắp đột ngột.
- Thuốc Pitolisant (Wakix) hoặc Solriamfetol (Sunosi) để giúp bạn tỉnh táo trong thời gian dài hơn.
Tùy thuộc vào tình trạng của bạn, bác sĩ sẽ có những cách thức và phương thuốc điều trị khác nhau. Bạn không nên sử dụng bất kì loại thuốc nào khi chưa trao đổi với bác sĩ.
Chuyên gia tâm lý và Trung tâm tư vấn uy tín điều trị chứng ảo giác
- SHARE được thành lập từ năm 2008 – là một trong những trung tâm điều trị tâm lý đầu tiên tại Hà Nội.
- Chuyên gia Trần Anh Vũ đã có 9 năm kinh nghiệm trong việc tham vấn và điều trị tâm lý.
- Chuyên gia tâm lý Đoàn Thị Hương là một trong những Thạc sỹ tâm lý lâm sàng đầu tiên trong chương trình hợp tác đào tạo thạc sỹ lâm sàng giữa Trường Đại học giáo dục Hà Nội và Trường Đại học Vanderbilt Hoa Kỳ.
Nếu tình trạng ngủ gật, thường xuyên mệt mỏi làm ảnh hưởng đến bạn, bạn nên trao đổi thêm với các bác sĩ để có chẩn đoán chính xác và phương hướng xử lý phù hợp.
Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.
Nguồn tham khảo: Narcolepsy – webmd
