Co thắt phế quản là gì? 4 phương pháp điều trị hiệu quả

Trong bài viết này, Doctor có sẵn sẽ giải thích rõ co thắt phế quản là gì, nguyên nhân, triệu chứng, cách quản lý và phòng ngừa bệnh co thắt phế quản. Co thắt phế quản ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng lấy dưỡng khí (Oxi) cho cơ thể, nếu không quản lý kịp thời, trường hợp nặng có thể ảnh hưởng đến tính mạng của người mắc.

Do đó việc phát hiện sớm triệu chứng và nguyên nhân, sẽ giúp các bác sĩ đưa ra phương pháp điều trị kịp thời, giúp bệnh nhân nhanh hồi phục và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Co thắt phế quản là gì? 

Co thắt phế quản là tình trạng cơ trơn đường hô hấp co thắt một cách bất thường, làm thu hẹp lòng ống dẫn khí dẫn đến giảm lưu lượng khí khi thở. Tình trạng phế quản sưng, viêm, phù nề, tăng tiết chất nhầy trong lòng ống dẫn khí càng làm đường hô hấp hẹp hơn dễ gây tắt nghẽn, khó thở.  

Đối tượng nào dễ bị co thắt phế quản?

• Co thắt phế quản có thể xảy ra với bất kỳ ai, thường phổ biến nhất ở những người có cơ địa dễ dị ứng, mắc bệnh hen suyễn và các bệnh lý về phổi khác (viêm phế quản, COPD, xơ phổi,…). Ngoài ra, trẻ nhỏ và người lớn tuổi (> 65) dễ bị co thắt phế quản hơn.
• Một số đối tượng khác làm việc trong môi trường thường xuyên tiếp xúc với các loại hoá chất, khói bụi, nước hoa, hoặc thuốc lá (bao gồm thuốc lá điện tử) như:
  • Lính cứu hoả 
  • Cảnh sát 
  • Nhân viên cấp cứu 
  • Nhân viên dọn dẹp vệ sinh
  • Nông dân 
  • Thợ hàn 
  • Công nhân mỏ, nhà máy nhiệt điện than,… 

Sự khác biệt giữa co thắt phế quản, co thắt thanh quản và hen suyễn là gì?

Các tình trạng này mặc dù khác nhau về mặt chẩn đoán chuyên môn, tuy nhiên điểm chung là làm cho bệnh nhân bị khó khăn khi hô hấp. 

Co thắt thanh quản và co thắt phế quản 

Trong khi co thắt phế quản là do bất thường trên cơ trơn phế quản, thì co thắt thanh quản liên quan đến dây thanh âm. Với chứng co thắt thanh quản, dây thanh âm sẽ đột ngột đóng lại không liên tục khi hít một hơi, dẫn đến luồng không khí không thể đi vào phổi. Đây là tình trạng hiếm gặp và thường tự biến mất trong vòng một hoặc hai phút sau đó. 

Co thắt phế quản và bệnh hen suyễn

Co thắt phế quản là triệu chứng của bệnh hen suyễn và có thể là triệu chứng của các bệnh lý hô hấp khác. Bệnh nhân hen có thể bị co thắt phế quản khó thở nhưng không phải ai bị co thắt phế quản cũng bị hen. 

Nguyên nhân gây ra tình trạng co thắt phế quản

• Tình trạng cơ trơn đường hô hấp bị kích thích, viêm sưng có thể dẫn đến co thắt phế quản. Đối với bệnh nhân hen suyễn, triệu chứng co thắt phế quản có thể thường xuyên xảy ra tuỳ theo tình trạng kiểm soát bệnh, tuy nhiên một số tình trạng bệnh lý khác cũng có thể dẫn đến cơn co thắt phế quản như:
  • Viêm nhiễm đường hô hấp do vi khuẩn, nấm, vi rút,…
  • Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)
  • Bị kích ứng bởi các dị nguyên như lông chó mèo, phấn hoa, bụi hoặc các dị nguyên khác 
  • Vận động quá sức 
  • Thời tiết quá lạnh 
  • Hút thuốc lá chủ động hoặc thụ động (tiếp xúc trực tiếp với khói thuốc lá), kể cả thuốc lá điện tử 
  • Sử dụng thuốc gây mê trong phẫu thuật
• Co thắt phế quản có thể là triệu chứng của một số bệnh lý đường hô hấp khác nhau được liệt kê phía trên. Tuy nhiên, tuỳ theo mức độ bệnh, phương pháp trị liệu, cách quản lý lối sống mà hiện diện của triệu chứng co thắt phế quản có thể có hoặc không. 
• Trong một số trường hợp rất hiếm, thuốc giãn phế quản thường được sử dụng trong điều trị co thắt phế quản nhưng vẫn có thể làm tình trạng co thắt tồi tệ hơn. Điều này được gọi là co thắt phế quản nghịch lý. Nếu tình trạng này xảy ra, bệnh nhân cần ngưng sử dụng thuốc giãn phế quản ngay lập tức và cần sự can thiệp kịp thời từ bác sĩ điều trị. 

Triệu chứng của co thắt phế quản

Co thắt phế quản có thể gây ra những triệu chứng khiến người mắc lo lắng, sợ hãi, các triệu chứng này có thể diễn ra một cách đột ngột, bao gồm:  

• Tức ngực
• Ho
• Thở khò khè
• Thở ngắn, dốc
• Đau họng
• Đau bụng
• Mệt mỏi nhanh chóng mặc dù đang ở nơi thoáng khí
• Cảm thấy rất mệt mỏi sau khi tập thể dục

Chẩn đoán co thắt phế quản

Đối với người mắc bệnh co thắt phế quản, bác sĩ điều trị sẽ chẩn đoán bệnh và tìm nguyên nhân dẫn đến co thắt phế quản dựa trên thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng (nếu cần thiết). Một số xét nghiệm được đề xuất trong chẩn đoán nhằm đánh giá chức năng phổi, hệ hô hấp của người bệnh như: 

• Đo nồng độ oxy trong máu bằng thiết bị pulse oximetry đặt ở đầu ngón tay hoặc trái tai.
• Đo lực hít vào, thở ra bằng phế dung kế (spirometry)
• Đánh giá khả năng chứa không khí của phổi thông qua đo lượng khí mà phổi có thể chứa.
• Đánh giá khả năng trao đổi khí của phổi  
• Xét nghiệm khí máu động mạch dùng để đo nồng độ oxy, carbon dioxide và pH máu
• Tăng thông khí tự ý (Eucapnic voluntary hyperventilation) có thể được chỉ định để đánh giá khả năng co thắt của phế quản trong lúc vận động

Trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể được chỉ định thêm một số xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh như X-ray hoặc CT nhằm xác định các tình trạng liên quan đến nhiễm khuẩn hoặc các bất thường trên cấu trúc phổi. 

Bệnh co thắt phế quản nguy hiểm như thế nào? 

Bệnh co thắt phế quản có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe và tính mạng của bệnh nhân. Khi co thắt xảy ra, đường hô hấp bị thu hẹp, làm giảm lưu lượng khí vào phế nang phổi, gia tăng nguy cơ suy hô hấp.

Các triệu chứng như khó thở nặng nề, tiếng thở rít và tiếng khò khè có thể dẫn đến tình trạng nguy kịch trong trường hợp co thắt nặng, đặc biệt ở đối tượng trẻ nhỏ, tỷ lệ mắc hen suyễn, co thắt phế quản chiếm tỷ lệ cao hơn so với các đối tượng còn lại. Nếu không được kiểm soát và điều trị kịp thời, co thắt phế quản có thể gây ra tình trạng suy hô hấp cấp, đe dọa tính mạng của bệnh nhân.

Phòng ngừa và điều trị co thắt phế quản

Điều trị co thắt phế quản

Các thuốc giãn phế quản thường được chỉ định đầu tay trong điều trị co thắt phế quản. Tuỳ theo tình trạng và chẩn đoán xác định, bệnh nhân có thể được điều trị phối hợp với các thuốc kháng viêm steroid như một liệu pháp 2 trong 1 vừa cắt cơn, vừa dự phòng (bệnh nhân co thắt phế quản do hen suyễn); kháng cholinergic và một số nhóm thuốc khác. 

Các thuốc điều trị co thắt phế quản trên thị trường hiện nay được nghiên cứu và phát triển đa dạng về đường dùng nhằm mục đích tăng hiệu quả điều trị và giảm thiểu các tác dụng không mong muốn cho bệnh nhân. Một số dạng như phun mù, khí dung, bột hít, dạng viên uống, dạng tiêm (điều trị cấp tính). Ví dụ một số nhóm thuốc trong điều trị co thắt phế quản: 

• Giãn phế quản khởi phát nhanh tác dụng ngắn thường được chỉ định cắt cơn ngay lập tức cho triệu chứng co thắt phế quản: albuterol (salbutamol) và levalbuterol
• Giãn phế quản tác dụng kéo dài giúp giảm nguy cơ co thắt phế quản trong tương lai. Hiệu quả của thuốc kéo dài:  salmeterol, bambuterol và vilanterol
• Các thuốc thuộc nhóm kháng cholinergic, bao gồm cả thuốc tác dụng ngắn (ipratropium) và thuốc tác dụng dài (tiotropium, umeclidinium và aclidinium)
• Các thuốc kháng viêm steroid giúp giảm tình trạng viêm đường hô hấp: dạng khí dung budesonide, fluticasone,..

Phòng ngừa co thắt phế quản

Việc ngăn ngừa hoàn toàn co thắt phế quản là không thể, tuy nhiên, một số phương pháp có thể giúp giảm thiểu yếu tố nguy cơ dẫn đến tình trạng co thắt phế quản như:

• Uống đủ nước 
• Tránh tiếp xúc khói thuốc lá, kể cả thuốc lá điện tử 
• Khởi động cơ thể đúng cách trước khi tập thể dục.
• Hạn chế tập thể dục khi lượng phấn hoa tăng cao, đặc biệt là người có cơ địa dễ bị dị ứng
• Hạn chế tập thể dục khi trời lạnh
• Tiêm phòng vắc xin đầy đủ theo khuyến cáo, đặc biệt là người lớn tuổi >65
• Tránh tiếp xúc các yếu tố dị nguyên dễ gây dị ứng như: lông chó mèo, khói bụi,….

Tóm lại, co thắt phế quản là một tình trạng ảnh hưởng đến hệ thống hô hấp, gây ra các triệu chứng như khó thở, tiếng thở rít, và khó chịu trong ngực. Điều trị tùy thuộc vào mức độ nặng nhẹ của tình trạng và có thể bao gồm sử dụng thuốc khí dung, liệu pháp hành vi, và các biện pháp phòng ngừa. Việc hỗ trợ tâm lý và thay đổi lối sống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý tình trạng này. Để có phương pháp điều trị hiệu quả nhất, việc tham khảo ý kiến chuyên gia y tế là điều quan trọng.

---

Câu hỏi thường gặp 

Co thắt phế quản là tình trạng cơ trơn đường hấp co lại và gây hẹp đường hô hấp dẫn đến khó thở. Đây có thể là triệu chứng của nhiều bệnh lý khác nhau như hen suyễn, viêm phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) hoặc dị ứng. Do đó, người bệnh không được chủ quan và cần chủ động hơn trong việc thăm khám và điều trị bệnh.

---

Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Doctor có sẵn Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch khám với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.

• https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22620-bronchospasm
• https://www.webmd.com/lung/what-to-know-bronchospasm
• https://www.healthline.com/health/bronchospasm#when-to-see-your-doctor