Hôn mê tăng áp lực thẩm thấu do đái tháo đường và những điều nên biết

Ngày cập nhật: 23/10/24

Tác giả: Thanh Tâm

Hôn mê tăng áp lực thẩm thấu là một biến chứng nguy hiểm của bệnh đái tháo đường, đặc biệt ở người lớn tuổi. Biến chứng này xảy ra do tình trạng tăng đường huyết kéo dài gây ra những rối loạn chuyển hóa nghiêm trọng trong cơ thể, dẫn đến hôn mê và có tỷ lệ tử vong cao. Chính vì vậy, việc chẩn đoán và điều trị kịp thời rất quan trọng để giảm thiểu những hậu quả không mong muốn xảy ra.

Tóm tắt nội dung

1 Hôn mê do tăng áp lực thẩm thấu máu là gì?
2 Triệu chứng của hôn mê do tăng áp lực thẩm thấu máu
3 Phân biệt nhiễm toan Ceton do đái tháo đường và hôn mê tăng áp lực thẩm thấu
- 3.1 Nhiễm toan Ceton do đái tháo đường
- 3.2 Hôn mê tăng áp lực thẩm thấu
4 Nguyên nhân và yếu tố thúc đẩy
5 Chẩn đoán xác định hôn mê do tăng áp lực thẩm thấu máu
6 Điều trị hôn mê do tăng áp lực thẩm thấu máu
- 6.1 Bù nước bằng dịch đẳng trương
- 6.2 Insulin giúp điều chỉnh lượng đường trong máu
7 Các biến chứng của tăng áp lực thẩm thấu máu
8 Các câu hỏi liên quan

Hôn mê do tăng áp lực thẩm thấu máu là gì?

Hôn mê do tăng áp lực thẩm thấu máu (Hyperosmolar Hyperglycemic State – HHS) là tình trạng cấp cứu y khoa của đái tháo đường, xảy ra khi nồng độ glucose trong máu tăng quá cao mà cơ thể không sản xuất đủ insulin để điều chỉnh. Khi đó, nước từ các tế bào di chuyển vào máu để pha loãng glucose, gây ra tình trạng mất nước nghiêm trọng và sự tăng áp lực thẩm thấu trong máu, dẫn đến hôn mê nếu không được điều trị kịp thời.

Triệu chứng của hôn mê do tăng áp lực thẩm thấu máu

Triệu chứng của hôn mê tăng áp lực thẩm thấu máu thường phát triển diễn tiến từ từ và có thể bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Một số dấu hiệu phổ biến bao gồm:

Khát nước nhiều: Người bệnh thường cảm thấy cực kỳ khát do cơ thể cố gắng bù đắp cho sự mất nước.
Khô miệng và da: Cơ thể mất nước gây ra khô môi, miệng.
Mệt mỏi, suy nhược: Do thiếu nước và chất điện giải.
Rối loạn ý thức: Lú lẫn, mất phương hướng hoặc thậm chí lơ mơ.
Khó thở, nhịp tim nhanh, hạ huyết áp.

Những dấu hiệu này nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến hôn mê và tử vong.

Người bệnh thường cảm thấy cực kỳ khát do cơ thể cố gắng bù đắp cho sự mất nước

Phân biệt nhiễm toan Ceton do đái tháo đường và hôn mê tăng áp lực thẩm thấu

Nhiễm toan Ceton do đái tháo đường

Nhiễm toan ceton do đái tháo đường xảy ra khi cơ thể không sản xuất đủ insulin để đưa glucose vào tế bào, buộc cơ thể phải sử dụng chất béo làm nguồn năng lượng thay thế. Quá trình này tạo ra các sản phẩm phụ gọi là ceton, dẫn đến sự tích tụ ceton trong máu và gây nhiễm toan.

Nhiễm toan Ceton do đái tháo đường thường xảy ra nhanh chóng và có các triệu chứng rõ ràng hơn như đau bụng, buồn nôn, nôn mửa, và hơi thở có mùi ceton. Đây là tình trạng thường gặp ở bệnh nhân đái tháo đường tuýp 1.

Hôn mê tăng áp lực thẩm thấu

Hôn mê tăng áp lực thẩm thấu thường gặp ở bệnh nhân đái tháo đường tuýp 2 và phát triển chậm hơn so với Nhiễm toan Ceton do đái tháo đường. Ở Hôn mê tăng áp lực thẩm thấu, mức glucose trong máu cao nhưng không có sự tích tụ ceton trong cơ thể. Tình trạng này chủ yếu dẫn đến mất nước nghiêm trọng và rối loạn điện giải, dẫn đến nguy cơ tử vong cao hơn nếu không được can thiệp kịp thời.

Nguyên nhân và yếu tố thúc đẩy

Hôn mê tăng áp lực thẩm thấu máu thường xuất hiện khi đường huyết của người bệnh tăng quá cao và không kiểm soát. Một số yếu tố nguy cơ thường gặp bao gồm:

Bệnh đái tháo đường không kiểm soát: Thường gặp ở những người không tuân thủ phác đồ điều trị hoặc không theo dõi đường huyết thường xuyên.
Nhiễm trùng: Các bệnh nhiễm trùng như viêm phổi, nhiễm trùng đường tiết niệu có thể làm tăng lượng đường trong máu và thúc đẩy đến HHS.
Thuốc: Một số loại thuốc như corticosteroids, thuốc lợi tiểu,… có thể gây mất nước và làm tăng nguy cơ HHS.
Chấn thương hoặc căng thẳng: Các yếu tố stress về thể chất hoặc tinh thần như phẫu thuật hoặc đau đớn kéo dài có thể gây rối loạn đường huyết.
Tuổi tác: Người lớn tuổi, đặc biệt là những người mắc bệnh mạn tính khác, có nguy cơ cao hơn.

Một số loại thuốc như corticosteroids, thuốc lợi tiểu,... có thể gây mất nước và làm tăng nguy cơ HHS — Một số loại thuốc như corticosteroids, thuốc lợi tiểu,… có thể gây mất nước và làm tăng nguy cơ HHS

Chẩn đoán xác định hôn mê do tăng áp lực thẩm thấu máu

Việc chẩn đoán HHS cần dựa trên triệu chứng lâm sàng và các chỉ số sinh hóa trong xét nghiệm máu và nước tiểu để đánh giá mức độ nghiêm trọng của tình trạng tăng áp lực thẩm thấu.

Glucose

Mức đường huyết thường tăng cao trên 600 mg/dL.

HbA1C

Chỉ số đánh giá mức đường huyết trung bình trong vòng 2-3 tháng, giúp bác sĩ đánh giá khả năng kiểm soát bệnh đái tháo đường.

Natri, Kali, Bicarbonat

Các chất điện giải cần được kiểm tra để đánh giá tình trạng rối loạn do bệnh gây ra.

Ceton

Kiểm tra ceton cần thiết để phân biệt với DKA.

Khí máu động mạch

Để đánh giá tình trạng toan kiềm của rối loạn chuyển hóa.

Chức năng thận

Đánh giá sự suy giảm chức năng thận do mất nước và tăng áp lực thẩm thấu.

Phân tích nước tiểu

Hỗ trợ trong tăng đường huyết, đánh giá nhiễm trùng hệ tiết niệu, nhiễm ceton,..

Chẩn đoán xác định hôn mê do tăng áp lực thẩm thấu máu

Điều trị hôn mê do tăng áp lực thẩm thấu máu

Bù nước bằng dịch đẳng trương

Bù nước là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong điều trị HHS. Dịch đẳng trương (NaCl 0.9%) được sử dụng để phục hồi lượng nước đã mất và điều chỉnh nồng độ điện giải trong máu.

Insulin giúp điều chỉnh lượng đường trong máu

Insulin được sử dụng để giảm nồng độ glucose trong máu. Tuy nhiên, insulin cần được sử dụng thận trọng để tránh làm giảm đường huyết quá nhanh, dẫn đến nguy cơ phù não.

Các biến chứng của tăng áp lực thẩm thấu máu

Nếu không được điều trị kịp thời, HHS có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như:

Sốc tim mạch: Tình trạng mất nước nặng có thể làm giảm lưu lượng máu và dẫn đến sốc.
Suy thận cấp: Chức năng thận có thể bị tổn thương nghiêm trọng do mất nước kéo dài.
Đông máu nội mạch: Đông máu nội mạch lan tỏa là rối loạn đông máu nghiêm trọng trên toàn cơ thể.

Các biến chứng của tăng áp lực thẩm thấu máu

Các câu hỏi liên quan

Phác đồ điều trị tăng áp lực thẩm thấu Bộ Y tế

Phác đồ điều trị này bao gồm các bước xử lý ban đầu và theo dõi sự hồi phục của bệnh nhân theo các hướng dẫn được chuẩn hóa của Bộ Y tế.

Cơ chế tăng áp lực thẩm thấu

Cơ chế chính là sự mất cân bằng giữa lượng glucose và insulin trong cơ thể, dẫn đến tăng áp lực thẩm thấu trong máu và tình trạng mất nước nghiêm trọng.

Cách phòng ngừa hôn mê tăng áp lực thẩm thấu do đái tháo đường

Để phòng ngừa biến chứng nguy hiểm này, người bệnh đái tháo đường cần kiểm soát tốt đường huyết, duy trì chế độ ăn uống hợp lý và uống đủ nước. Ngoài ra người bệnh có thể nâng cao sức đề kháng bằng việc thể cân nhắn bổ sung đa vitamin và khoáng chất với DIAVIT.

Xem thêm:

Để giảm nguy cơ hôn mê tăng áp lực thẩm thấu và các biến chứng khác của đái tháo đường, việc kiểm soát tốt đường huyết và tuân thủ điều trị là rất quan trọng. Theo dõi sức khỏe thường xuyên và phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường sẽ giúp bảo vệ người bệnh khỏi những hậu quả nghiêm trọng.

Nguồn tham khảo:

1. Hyperosmolar Hyperglycemic State (HHS)