Rôm sảy hay còn được gọi là phát ban nhiệt hay phát ban mùa hè là bệnh lý rất phổ biến và có thể gây khó chịu. Tên y học của phát ban nhiệt là miliaria. Nó xảy ra khi các tuyến mồ hôi bị tắc nghẽn ở các lớp sâu hơn của da. Bệnh có thể dẫn đến viêm, mẩn đỏ và các tổn thương dạng phồng rộp và đôi khi là nhiễm trùng. Để hiểu rõ hơn về nguyên nhân, cách điều trị và phòng ngừa rôm sảy, hãy cùng Doctor có sẵn tìm hiểu nội dung trong bài viết dưới đây.
Bài viết được tham khảo ý kiến chuyên môn của BS.CKI Lương Trần Bích Phương, chuyên khoa Da liễu, hiện đang công tác tại Phòng khám Đa khoa Vigor Health
Tóm tắt nội dung
Rôm sảy là gì?
Rôm sảy còn được gọi là phát ban nhiệt là một tình trạng da liễu phổ biến khiến các vùng da cảm thấy châm chích do quá nóng, có cả rôm sẩy ở người lớn và trẻ em. Nó có thể gây ngứa nhiều, nhưng không nguy hiểm.
Rôm sảy thường xảy ra trên các bộ phận cơ thể tiếp xúc thường xuyên với quần áo chẳng hạn như lưng, bụng, cổ, ngực, bẹn hoặc nách.
Phát ban nhiệt thường xuất hiện nhiều hơn trong điều kiện nóng ẩm. Nó phổ biến nhất ở trẻ sơ sinh, những người thường xuyên hoạt động ngoài trời, trẻ sơ sinh trong lồng ấp và những người nằm trên giường thường xuyên do bệnh hoặc đang bị sốt.
Các loại rôm sảy khác nhau có thể khác nhau về mức độ nghiêm trọng, cụ thể:
- Rôm sảy kết tinh (Miliaria crystallina): Đây là dạng rôm sảy biến nhất và nhẹ nhất. Nếu bạn bị nổi sảy, bạn sẽ nhận thấy những nốt mụn nhỏ màu trắng hoặc trong, những vết sưng này là những bọt mồ hôi thường vỡ ra. Trái với suy nghĩ của nhiều người, loại phát ban nhiệt này không ngứa và không gây đau đớn. Miliaria crystallina thường gặp ở trẻ nhỏ hơn là ở người lớn.
- Rôm đỏ (Miliaria rubra): Dạng rôm sảy này còn được gọi là “gai nhiệt” phổ biến ở người lớn hơn ở trẻ em và trẻ sơ sinh. Miliaria rubra được biết là gây khó chịu hơn miliaria crystallina vì nó xuất hiện sâu hơn ở lớp ngoài của da.
- Rôm sâu (miliaria profunda): Miliaria profunda là dạng phát ban nhiệt ít phổ biến nhất. Nó có thể tái phát thường xuyên và trở thành mãn tính hoặc lâu dài. Dạng phát ban nhiệt này xảy ra ở lớp hạ bì, là lớp sâu hơn của da. Miliaria profunda thường xảy ra ở người lớn sau một thời gian hoạt động thể chất tiết ra mồ hôi.
Những ai thường bị rôm sảy?
Bất kỳ ai cũng có thể bị rôm sảy, nhưng có một số nhóm người có nguy cơ cao hơn.
- Miliaria crystallina ảnh hưởng đến 9% trẻ sơ sinh, với độ tuổi trung bình là 1 tuần tuổi. Nó cũng có thể hay gặp ở người lớn khi bị sốt.
- Miliaria rubra là loại phát ban nhiệt phổ biến nhất. Nó được thấy ở trẻ em và tới 30% người lớn di chuyển đến môi trường nhiệt đới hoặc bất ngờ tiếp xúc với nhiệt độ và độ ẩm. Mặc dù bệnh rôm sảy có thể phát triển trong vòng vài ngày sau khi đến vùng nhiệt đới, nhưng thường phải mất vài tháng để đạt đến đỉnh điểm.
- Những người làm việc trong môi trường ẩm ướt như các nhân công, nông dân, ngư dân hoặc những người làm công việc liên quan đến nước.
- Những người có da nhạy cảm, huyết áp cao và người béo phì có nguy cơ bị rôm sảy cao hơn.
- Miliaria profunda rất hiếm và xuất hiện ở nam giới trưởng thành.
- Rôm sảy có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi và mọi chủng tộc.
Nguyên nhân gây nổi rôm sảy
Rôm sảy hay còn gọi là phát ban nhiệt xảy ra khi các ống dẫn tuyến mồ hôi bị tắc nghẽn. Điều này có thể là do:
- Tuyến mồ hôi phát triển ở trẻ sơ sinh: Da trẻ sơ sinh chưa hoàn thiện và tuyến mồ hôi chưa được phát triển đầy đủ, do đó trẻ sơ sinh có nguy cơ cao bị rôm sảy.
- Môi trường nóng và ẩm ướt: Nhiệt độ cao và độ ẩm là một môi trường lý tưởng cho vi khuẩn phát triển, làm tắc nghẽn các ống dẫn tuyến mồ hôi và gây ra rôm sẩy.
- Tập thể dục cường độ cao hoặc do hoạt động thể chất: Hoạt động thể chất mạnh như tập thể dục cường độ cao có thể làm tăng sản xuất mồ hôi và tăng nguy cơ bị rôm sảy.
- Sốt: Sốt làm tăng nhiệt độ cơ thể, gây ra mồ hôi nhiều hơn và tăng nguy cơ rôm sảy.
- Mặc vải tổng hợp ôm sát vào da: Mặc áo quần bằng chất liệu tổng hợp như polyester hay spandex có thể gây cản trở lưu thông không khí và tạo ra môi trường lý tưởng cho vi khuẩn và nấm phát triển, gây rôm sảy.
- Bệnh nhân nằm bất động trên giường kéo dài: Việc nằm bất động trên giường kéo dài có thể tạo ra môi trường độ ẩm và nhiệt độ cao, từ đó làm tăng nguy cơ bị rôm sảy.
- Việc sử dụng một số loại thuốc, đặc biệt là những loại thuốc làm tăng tiết mồ hôi
- Xạ trị: Xạ trị có thể gây nổi rôm sảy do ảnh hưởng đến tuyến mồ hôi hoặc gây tổn thương da.
- Một số tình trạng sức khỏe khác chẳng hạn như hội chứng Steven – Johnson /hoại tử biểu bì nhiễm độc
- Bệnh lý di truyền (Hội chứng Morvan và pseudohypoaldosteronism type I)
Triệu chứng trẻ bị rôm sảy
Triệu chứng nổi rôm sảy thường bao gồm:
- Vết sưng hoặc đốm nhỏ, được gọi là sảy
- Ngứa hoặc cảm giác châm chích
- Sưng nhẹ trên da
- Trên nền da trắng, các nốt mụn có màu đỏ
- Trên da sẫm màu, chúng có thể khó nhìn thấy hơn, nhưng nếu bác sĩ sử dụng phương pháp soi da – một loại kính hiển vi có ánh sáng để kiểm tra da thì các đốm có thể hiển thị dưới dạng các hạt cầu màu trắng dưới da với quầng sẫm màu xung quanh chúng.
Phát ban nhiệt thường ảnh hưởng đến các khu vực dễ đổ mồ hôi hơn, bao gồm:
- Mặt
- Cổ
- Dưới ngực
- Dưới bìu
- Nó cũng có thể xuất hiện ở các nếp gấp trên da và những vùng da cọ xát với quần áo, chẳng hạn như lưng, ngực và bụng
Nếu vi khuẩn xâm nhập vào các tuyến mồ hôi bị bịt kín, nó có thể dẫn đến viêm và nhiễm trùng.
Chẩn đoán bệnh rôm sảy
Rôm sảy không nguy hiểm và thường được chẩn đoán dựa trên biểu hiện lâm sàng điển hình của nó. Nếu các triệu chứng kéo dài hơn vài ngày hoặc xuất hiện các dấu hiệu nhiễm trùng, hãy đến bệnh viện để được các bác sĩ chuyên khoa thăm khám.
Trong trường hợp tái đi tái lại, sinh thiết bấm lỗ có thể hữu ích. Miliaria crytallina cho thấy các mụn nước liên quan đến các ống dẫn mồ hôi bên trong hoặc ngay dưới lớp sừng của biểu bì. Mô học của miliaria rubra cho thấy xốp hóa và mụn nước xốp. Phết tế bào Tzanck lấy từ mụn nước sẽ phân biệt được mụn kê với Herpes simplex hoặc Ban đỏ nhiễm độc ở trẻ sơ sinh. Rôm sảy có thể giống với các vấn đề bệnh lý khác, bao gồm:
- Nhiễm virus: Herpes simplex
- Nhiễm nấm
- Phát ban: Do phản ứng dị ứng
- Nhiễm trùng da: Chẳng hạn như nấm candida
- Côn trùng cắn
- Viêm nang lông do vi khuẩn
- Mụn trứng cá
- Bệnh Grover
- Mụn mủ toàn thân cấp tính (AGEP)
Nếu bất kỳ triệu chứng nào sau đây xảy ra, chúng có thể cho thấy nguyên nhân nổi rôm sảy nghiêm trọng hơn:
- Sốt
- Ho
- Sổ mũi
- Mệt mỏi
- Hạch bạch huyết mở rộng
- Đau cơ
Bé bị rôm sảy điều trị như thế nào?
Rôm sảy thường tự khỏi mà không cần điều trị trong vài ngày. Nếu cảm giác khó chịu trở nên quá nghiêm trọng, bạn có thể thử các phương pháp tại nhà giúp làm dịu cơn ngứa và giảm nhiệt độ da.
Một số loại thuốc / kem bạn có thể mua để kiểm soát phát ban nhiệt bao gồm:
- Kem hydrocortisone không kê đơn (OTC): Bôi 1-2 lần mỗi ngày có thể giúp làm dịu ngứa
- Thuốc kháng histamin không kê đơn: Cũng có thể có tác dụng chống ngứa.
- Thuốc kháng sinh: để điều trị trường hợp nhiễm trùng
Các cách khắc phục tại nhà cho chứng phát ban nhiệt
Ngoài các loại thuốc và kem không kê đơn, có một số biện pháp chữa trị bằng thảo dược hoặc không dùng thuốc có thể làm dịu mẩn đỏ và ngứa, bao gồm:
- Chườm lạnh: Chườm đá hoặc vải lạnh có thể giúp bạn giảm mẩn đỏ, sưng tấy và ngứa. Nếu sử dụng túi đá, hãy nhớ bọc nó trong một chiếc khăn
- Tắm ở nhiệt độ thấp: Tắm nước lạnh hoặc nước ấm cũng có thể giúp bạn giảm nhiệt độ da và làm dịu ngứa. Bạn có thể thử dùng sản phẩm tẩy tế bào chết để giúp mở các lỗ chân lông bị ảnh hưởng
- Giữ nhiệt độ trong nhà mát mẻ: Sử dụng quạt hoặc máy lạnh để làm mát phòng của bạn.
- Mặc quần áo rộng rãi bằng vải cotton: Điều này cho phép không khí di chuyển xung quanh cơ thể của bạn và giữ cho cơ thể mát mẻ. Chọn các loại vải nhẹ, thoáng khí, tự nhiên thay vì vải tổng hợp cũng có thể giúp bạn tránh bị kích ứng và luôn cảm thấy thoải mái.
- Bôi gel lô hội lên khu vực nổi sảy: Nha đam là một phương thuốc bôi ngoài da nổi tiếng khác có thể giúp làm dịu làn da ngứa của bạn
Trị rôm sảy bằng các mẹo dân gian
Dưới đây là một số mẹo dân gian mang lại kết quả điều trị rôm sảy ở trẻ rất tốt đồng thời rất an toàn và không gây hại cho sức khỏe mà bạn có thể tham khảo:
Tắm lá khế
Lá khế có vị chua, tính thanh nhiệt, giải độc cao nên thường được dùng trong các bài thuốc chữa mụn nhọt, nổi mề đay, mẩn ngứa và rôm sảy rất hiệu quả. Cách làm vô cùng đơn giản, bạn chỉ cần lấy một nắm lá khế rửa sạch rồi đun sôi cùng với một ít muối trắng. Sau đó để nguội và dùng nước này để tắm khi bị rôm sảy.
Dùng lá trà xanh
Lá trà xanh chứa hàm lượng EGCG cao, có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm rất mạnh nên rất hữu ích trong việc điều trị rôm sảy ở trẻ sơ sinh.
Để trị rôm sảy ở trẻ, cha mẹ hãy rửa sạch, giã nát lá trà xanh, thêm muối, vò nát và vắt bỏ nước muối. Tiếp theo, cho nước vào nồi cùng với lá trà xanh, đun sôi đến khi nước còn ấm rồi dùng khăn mềm thấm nước trà xanh lau nhẹ vùng da bị rôm sảy cho trẻ. Lặp lại nhiều lần cho đến khi trẻ không còn mẩn ngứa thì dừng lại.
Tắm lá dâu tằm
Lá dâu tằm có tác dụng giải nhiệt nên cũng rất tốt trong việc trị rôm sảy. Nếu bạn không muốn dùng thuốc hay kem thì có thể dùng lá dâu tằm vừa hiệu quả vừa an toàn.
Cách làm rất đơn giản như sau: bạn lấy một ít lá dâu tằm ngâm trong nước muối, sau đó rửa sạch rồi cho vào nồi đun sôi lên. Sau khi nước nguội thì dùng tắm cho bé. Thực hiện liên tục trong khoảng 3 đến 5 ngày, tình trạng ngứa ngáy , khó chịu của rôm sảy sẽ giảm đi rõ rệt.
Tắm nước gừng
Gừng từ lâu đã được biết đến với đặc tính kháng khuẩn và chống viêm. Do đó, có thể nghiền gừng và chấm vào vùng da bị rôm sảy. Ngoài ra, bạn có thể nghiền nát gừng và thêm vào nước tắm cho bé để làm giảm triệu chứng rôm sảy, mẩn ngứa.
Phòng ngừa rôm sảy
Để giảm nguy cơ bị rôm sảy hoặc phát ban nhiệt, hãy cố gắng:
- Tránh các hoạt động hoặc vị trí làm tăng tiết mồ hôi
- Nếu có thể, hãy sử dụng máy lạnh hoặc quạt
- Mặc quần áo nhẹ làm từ sợi tự nhiên chẳng hạn như bông
- Khi có thể, hãy hạn chế tối đa việc tiếp xúc với thời tiết nóng ẩm
- Nhẹ nhàng tẩy tế bào chết trên da để loại bỏ tế bào da chết và bã nhờn có thể làm tắc nghẽn tuyến mồ hôi
- Thường xuyên tắm nước mát và nhớ lau cho da khô hoàn toàn
Câu hỏi thường gặp
u003cstrongu003eTrẻ sơ sinh bị rôm sảy mẹ nên ăn gì?u003c/strongu003e
Khi trẻ sơ sinh đang bú sữa mẹ bị rôm sảy, mẹ nên cung cấp cho cơ thể những thực phẩm có tính mát, giúp thanh nhiệt và giải độc hiệu quả như các loại trái cây giàu vitamin C (cam, bưởi,…), các loại rau xanh (rau má, mồng tơi, diếp cá,…).u003cbru003e
Chàm sữa và rôm sảy khác nhau như thế nào?
Chàm sữa hay còn gọi là lác sữa có thể xảy ra ở bất kỳ thời điểm nào trong năm và thường gây ngứa nhiều hơn khi thời tiết nóng bức. Trong khi đó, rôm sảy thường xảy ra vào thời tiết nắng nóng do tuyến mồ hôi bị tắc nghẽn.
Bị rôm sảy ở người lớn tắm lá gì?
Một số nguyên liệu từ thiên nhiên có tác dụng xử lý tình trạng rôm sảy hiệu quả. Bạn có thể sử dụng lá sài đất, lá dâu tằm, lá khế hay gừng, khổ qua,…nấu nước tắm hàng ngày để kháng khuẩn và điều trị rôm sảy.
Nổi rôm sảy do nhiệt độ là tình trạng rất phổ biến, đặc biệt là nổi rôm sảy trẻ sơ sinh và bất kỳ ai ở nơi có khí hậu nóng ẩm. Bệnh thường biến mất mà không cần điều trị và các biện pháp khắc phục tại nhà có thể giúp làm dịu vết rôm và giảm bớt cảm giác khó chịu. Nếu rôm sảy ảnh hưởng đến các lớp da sâu hơn, nếu có dấu hiệu nhiễm trùng chẳng hạn như mụn nước hoặc nếu tình trạng kéo dài hơn một vài ngày, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế.
Bài viết được tham khảo bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước.
Nguồn tham khảo: healthline, medicalnewstoday, dermNet
