Tụt canxi có nguy hiểm không? Có nên xử lý tại nhà không?

Canxi là một chất xúc tác quan trọng và rất phổ biến trong cơ thể, nắm giữ vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ hoạt động của cơ thể, giúp xương chắc khỏe, hỗ trợ đông máu khi có vết thương và duy trì hoạt động bình thường của tim.

Ngày nay, cuộc sống ngày càng hối hả, áp lực công việc và thói quen ăn uống không cân đối có thể góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh tụt canxi. Thiếu thời gian để tập luyện và không có chế độ ăn uống giàu canxi làm giảm hấp thụ canxi, gây mất canxi trong xương. Việc dùng quá nhiều thuốc có thể gây tác động lên cơ chế giữ canxi trong cơ thể. Do đó, nếu không chú ý đến cân đối dinh dưỡng và sinh hoạt lành mạnh, nguy cơ bị tụt canxi có thể tăng lên. 

Vậy, dấu hiệu tụt canxi bao gồm những triệu chứng nào? Bệnh tụt canxi có nguy hiểm không? Đó là những câu hỏi mà Doctor có sẵn sẽ giải thích trong bài viết này.

Tụt canxi là gì?

Tụt canxi là tình trạng bệnh lý xảy ra khi lượng canxi trong máu thấp gây ra tình trạng tụt canxi máu, cụ thể khi xét nghiệm công thức máu toàn phần, nếu kết quả xét nghiệm cho thấy nồng độ canxi hạ xuống dưới mức 8.8 mg/dL – tức nhỏ hơn mức 2.10 mmol/L, nghĩa là bệnh nhân đã bị tụt canxi máu, có thể gây ra trở ngại cho các chức năng quan trọng của cơ thể.

Thực tế rằng, nếu không tiêu thụ đủ canxi trong chế độ ăn uống, cơ thể sẽ lấy canxi từ xương để sử dụng trong máu, điều này có thể làm yếu xương của bệnh nhân. Tụt canxi máu xảy ra khi có lượng canxi thấp trong máu chứ không phải trong xương.

Mức canxi trong máu và xương được kiểm soát bởi hai loại hormone gọi là hormone tuyến cận giáp và calcitonin. Vitamin D cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc duy trì mức canxi vì cơ thể cần hấp thụ canxi.

Nguyên nhân có thể dẫn đến tình trạng tụt canxi máu

Có nhiều chức năng và yếu tố phức tạp liên quan đến việc duy trì mức canxi ổn định trong máu và cơ thể. Do đó, một số tình trạng sức khỏe và rối loạn khác nhau có thể gây tụt canxi máu.

Hầu hết thời gian, vấn đề về nồng độ hormone tuyến cận giáp (PTH) và/hoặc (các) mức vitamin D có liên quan đến nguyên nhân gây tụt canxi máu. Điều này là do PTH giúp kiểm soát mức độ canxi trong máu và vitamin D giúp cơ thể hấp thụ canxi.

Các nguyên nhân phổ biến nhất của tụt canxi máu bao gồm:

• Suy tuyến cận giáp: Suy tuyến cận giáp xảy ra khi tuyến cận giáp của bạn không sản xuất đủ hormone tuyến cận giáp (PTH). Nồng độ PTH thấp gây ra lượng canxi thấp trong cơ thể. Bệnh nhân có thể bị suy tuyến cận giáp do rối loạn di truyền hoặc do một hoặc nhiều tuyến cận giáp hoặc tuyến giáp của bạn đã được phẫu thuật cắt bỏ.
• Thiếu vitamin D: Vitamin D giúp cơ thể bạn hấp thụ canxi đúng cách, vì vậy việc thiếu vitamin D trong cơ thể có thể gây ra lượng canxi thấp trong máu (hạ canxi máu). Thiếu vitamin D có thể do rối loạn di truyền hoặc do không nhận đủ ánh sáng mặt trời hoặc không tiêu thụ đủ vitamin D.
• Rối loạn đường ruột: Các rối loạn và bệnh làm giảm khả năng hấp thụ canxi trong ruột cũng có thể dẫn đến hạ canxi máu.
• Thời kỳ mãn kinh: Trong thời kỳ mãn kinh, quá trình sản xuất PTH, estrogen và các hormone khác của cơ thể thay đổi. Do giảm sản xuất estrogen, phụ nữ ít có khả năng giữ lại canxi từ các nguồn thực phẩm. Bên cạnh đó, quá trình chu chuyển xương (phân hủy và thay thế xương) tăng nhanh làm tình trạng hạ canxi máu phổ biến hơn. Phụ nữ cũng có nguy cơ loãng xương cao hơn sau khi mãn kinh.
• Suy thận: Hạ canxi máu ở bệnh nhân suy thận mãn tính là do lượng phốt pho trong máu tăng lên và giảm sản xuất một loại vitamin D nhất định ở thận.

Các nguyên nhân khác gây hạ canxi máu bao gồm:

• Thuốc: Việc sử dụng một số loại thuốc như Bisphosphonates, corticosteroids, rifampin, calcitonin, chloroquine, denosumab, foscarnet, plicamycin,… đều có thể gây tụt canxi.
• Giả suy tuyến cận giáp: Đây là một rối loạn di truyền khiến cơ thể người bệnh không phản ứng đúng với lượng hormone tuyến cận giáp (PTH) bình thường mà cơ thể có. Cơ thể sẽ hành động như thể nó không có đủ PTH trong khi nó thực sự có mức PTH bình thường.
• Hạ magie máu: Tuyến cận giáp cần magie để tạo và giải phóng hormone tuyến cận giáp (PTH), vì vậy khi nồng độ magie trong cơ thể quá thấp (hạ magie máu), hormone PTH không được sản xuất đủ và nồng độ canxi trong máu từ đó cũng thấp hơn (hạ canxi máu).
• Viêm tuỵ: Khoảng 15% đến 88% những người bị viêm tụy cấp sẽ bị tụt canxi máu nhưng đến nay vẫn chưa lý giải được nguyên do.

Ai có khả năng bị bệnh tụt canxi máu?

Tụt canxi máu có thể ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi, kể cả trẻ sơ sinh. Độ tuổi mà một người nào đó có thể bị tụt canxi máu thường phụ thuộc vào nguyên nhân. Ví dụ, nếu trẻ sơ sinh bị tụt canxi máu, nguyên nhân thường là do rối loạn di truyền.

Bệnh tụt canxi phổ biến như thế nào?

Các chuyên gia chăm sóc sức khỏe và các nhà nghiên cứu vẫn chưa xác định mức độ phổ biến của chứng tụt canxi máu. Điều này có thể là do tụt canxi máu thường là tác dụng phụ của các vấn đề sức khỏe khác.

Tụt canxi máu là tác dụng phụ phổ biến của việc cắt bỏ tuyến giáp. Khoảng 7% đến 49% số người bị tụt canxi máu tạm thời sau phẫu thuật cắt bỏ tuyến giáp.

Các triệu chứng của bệnh tụt canxi máu là gì?

Những người bị tụt canxi máu nhẹ thường không có triệu chứng. Các triệu chứng của tụt canxi phụ thuộc vào việc nó nhẹ hay nặng.

Các dấu hiệu tụt canxi máu nhẹ có thể bao gồm:

• Chuột rút cơ bắp, đặc biệt là ở lưng và chân
• Cứng cơ, co thắt cơ, cảm giác châm chích ở tứ chi
• Móng tay dễ gãy
• Da khô, có vảy
• Tóc khô xơ và dễ rụng
• Tụt huyết áp, khó nói hoặc có thể gây ra tình trạng khó nuốt
• Mệt mỏi, có thể gây ra tình trạng chóng mặt
• Làn da xanh xao, nhợt nhạt

Nếu không được điều trị, tụt canxi máu theo thời gian có thể gây ra các triệu chứng thần kinh (ảnh hưởng đến hệ thần kinh) hoặc tâm lý, bao gồm:

• Lú lẫn
• Tâm trạng thất thường, hay cáu gắt vô cớ, dễ nổi nóng hơn bình thường
• Khó chịu hoặc bồn chồn
• Trầm cảm, ảo giác

Tụt canxi máu nặng (mức canxi trong máu rất thấp) có thể gây ra các triệu chứng sau:

• Ngứa ran ở môi, lưỡi, ngón tay và/hoặc bàn chân
• Đau cơ
• Co thắt cơ trong cổ họng gây khó thở (co thắt thanh quản)
• Cứng và co thắt cơ bắp (cơn co thắt tetany)
• Động kinh, cơn co giật
• Nhịp tim bất thường (loạn nhịp tim)
• Suy tim xung huyết

Bị tụt canxi có nguy hiểm không?

Canxi là một khoáng chất quan trọng cho sức khỏe xương khớp, tim mạch và hệ thần kinh. Bệnh tụt canxi rất nguy hiểm vì nếu không được cấp cứu kịp thời, bệnh nhân có thể bị co giật, suy tim, liệt dây thần kinh vận động, nhồi máu cơ tim, thậm chí có thể gây đột quỵ và đe dọa tới tính mạng.

Ngược lại, nếu được cấp cứu kịp thời, tình trạng hạ canxi máu có thể được điều trị dễ dàng bằng cách bổ sung và cung cấp canxi để đưa nồng độ canxi trong máu trở lại mức bình thường. Lúc này, các triệu chứng nguy hiểm do bị tụt canxi sẽ hoàn toàn biến mất.

Tụt canxi máu được điều trị như thế nào?

Bổ sung canxi đường uống là phương pháp điều trị tụt canxi máu phổ biến nhất. Điều trị nguyên nhân gây tụt canxi máu cũng quan trọng như điều trị chính chứng hạ canxi máu đột ngột. Nếu bệnh nhân đang dùng một loại thuốc gây tụt canxi máu, bác sĩ hoặc dược sĩ có thể thay đổi hoặc điều chỉnh loại thuốc đó để đưa mức canxi trở lại bình thường.

Những loại thuốc được sử dụng điều trị bệnh tụt canxi 

Các phương pháp điều trị và thuốc sau đây thường được sử dụng cho tụt canxi máu:

• Thuốc canxi: Sử dụng thuốc canxi hoặc các chất bổ sung giúp phục hồi lượng canxi về mức bình thường. Loại chất bổ sung canxi được khuyên dùng bao gồm canxi cacbonat, canxi citrate, canxi phosphat đều cho hiệu quả, dễ hấp thụ, ít tốn kém và ít gây táo bón cho người bệnh. Các loại thuốc bổ sung canxi thường có sẵn ở dạng lỏng, viên nén và viên nhai.
• Bổ sung Vitamin D: Những người bị tụt canxi máu mãn tính thường bổ sung vitamin D cùng với thuốc canxi để cơ thể họ có thể hấp thụ canxi đúng cách.
• Dạng tổng hợp của hormone tuyến cận giáp (PTH): Nếu bệnh nhân bị suy tuyến cận giáp gây tụt canxi máu, bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh dùng một dạng thuốc hormone PTH tổng hợp.
• Canxi gluconate tiêm tĩnh mạch: Nếu tình trạng tụt canxi máu của bệnh nhân nghiêm trọng và đang bị chuột rút hoặc co thắt cơ (tetany), người bệnh có thể được truyền canxi gluconat tiêm tĩnh mạch trong bệnh viện.
• Các loại thuốc khác: Tùy thuộc vào nguyên nhân gây tụt canxi máu, bạn có thể phải dùng các loại thuốc khác để điều trị/hoặc kiểm soát nguyên nhân.

Cách xử trí khi bị tụt canxi máu tại nhà

Tụt canxi máu có đôi khi chỉ là tình trạng thoáng qua nhưng đôi khi có thể đe dọa đến tính mạng nếu không được cấp cứu kịp thời. Dưới đây là những điều nên làm khi khi gặp trường hợp bị tụt canxi:

• Bước 1: Đưa người bệnh đến nghỉ ngơi ở nơi thoáng mát và yên tĩnh.
• Bước 2: Tiến hành gọi xe cấp cứu. Trong lúc chờ đợi, cố gắng giữ cho bệnh nhân tỉnh táo bằng cách vỗ nhẹ hai má. Nếu bệnh nhân bị ngất đi, hãy ấn huyệt nhân trung (huyệt nằm giữa mũi và miệng) để đánh thức bệnh nhân.
• Bước 3: Tiến hành cho bệnh nhân uống thuốc bổ sung canxi, ưu tiên nhất là dùng các loại thuốc canxi dạng viên sủi do dễ hòa tan và có tác dụng nhanh. Nếu bệnh nhân bị ngất hay hai hàm bệnh nhân cứng lại thì hãy cố gắng đút thuốc cho bệnh nhân bằng thìa.
• Bước 4: Khi xe cấp cứu đến, hãy để các chuyên viên y tế thực hiện các nghiệp vụ chuyên môn của họ. Nếu được, nên cho người bị tụt canxi nhập viện trong cùng ngày và ở lại bệnh viện đến hết hôm sau để theo dõi thêm các chuyển biến sức khỏe.

Làm thế nào để phòng ngừa tình trạng hạ canxi đột ngột?

Hạ canxi máu đột ngột là một tình trạng có thể điều trị được. Các triệu chứng hạ canxi máu thường biến mất khi mức canxi trở lại bình thường. Nếu không được điều trị, tình trạng hạ canxi máu nghiêm trọng có thể gây ra các biến chứng đe dọa tính mạng như co giật và suy tim sung huyết. Hãy nhớ liên hệ với các chuyên gia về sức khoẻ nếu có các triệu chứng và đến bệnh viện gần nhất nếu có các triệu chứng nghiêm trọng.

Các yếu tố nguy cơ phát triển chứng tụt canxi máu có thể bao gồm:

• Thiếu vitamin D
• Rối loạn tuyến cận giáp hoặc phẫu thuật tuyến cận giáp
• Phẫu thuật cắt bỏ tuyến giáp
• Tiền sử gia đình mắc các bệnh di truyền như đột biến gen nhất định, rối loạn vitamin D di truyền hoặc hội chứng DiGeorge

Phòng ngừa bệnh tụt canxi bằng cách nào?

Điều quan trọng nhất để phòng ngừa bệnh tụt canxi và tình trạng hạ canxi đột ngột chính là đảm bảo lượng canxi được cung cấp và duy trì một cách  thích hợp ở mọi lứa tuổi. Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ, lượng canxi khuyến nghị hàng ngày đối với trẻ em và thanh thiếu niên là như nhau cho cả hai giới, chi tiết ở bảng sau:

Nhóm tuổi:	Chế độ ăn uống khuyến nghị hàng ngày (RDA):
Trẻ em từ 9 – 18 tuổi	1.300 mg
Trẻ em từ 4 – 8 tuổi	1.000 mg
Trẻ em từ 1 – 3 tuổi	700 mg
Trẻ em từ 7 – 12 tháng	260 mg
Trẻ em từ 0 – 6 tháng	200 mg

Theo hướng dẫn chế độ ăn uống của chính phủ Hoa Kỳ nhu cầu canxi đối với người trưởng thành là:

Nhóm:	Chế độ ăn uống khuyến nghị hàng ngày (RDA):
Phụ nữ 71 tuổi trở lên	1.200mg
Phụ nữ từ 51 – 70 tuổi	1.200mg
Phụ nữ từ 31 – 50 tuổi	1.000 mg
Nữ giới từ 19 – 30 tuổi	1.000 mg
Đàn ông 71 tuổi trở lên	1.200mg
Nam giới từ 51 – 70 tuổi	1.000 mg
Nam giới từ 31 – 50 tuổi	1.000 mg
Nam giới từ 19 – 30 tuổi	1.000 mg

Không nên tự điều trị bằng cách bổ sung nhiều canxi. Uống nhiều hơn liều khuyến cáo mà không có sự chấp thuận của bác sĩ có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng như sỏi thận. 

Mặc dù việc đáp ứng nhu cầu canxi của bạn là rất quan trọng, nhưng bạn cũng muốn đảm bảo rằng mình không nạp quá nhiều. Theo Mayo Clinic, giới hạn trên của lượng canxi tính bằng miligam (mg) đối với người lớn là:

• 2.000 mg mỗi ngày cho nam và nữ từ 51 tuổi trở lên
• 2.500 mg mỗi ngày cho nam và nữ từ 19 đến 50 tuổi

Đảm bảo cung cấp đủ canxi cho cơ thể là cách hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh tụt canxi và bảo vệ sức khỏe xương. Duy trì chế độ ăn uống cân đối và giàu canxi, kết hợp với tập luyện thường xuyên, cân nhắc sử dụng bổ sung canxi theo hướng dẫn của bác sĩ và thăm khám định kỳ để phát hiện và điều trị sớm các vấn đề liên quan đến canxi. 

Để đảm bảo sức khỏe, khi xuất hiện các triệu chứng trên, nhanh chóng hẹn gặp bác sĩ để được kiểm tra và điều trị kịp thời. Tránh trì hoãn việc thăm bác sĩ, vì nếu không chữa trị đúng cách, tụt canxi máu có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như tăng nguy cơ loãng xương và rối loạn tuyến giáp.

---

Câu hỏi thường gặp

Có rất nhiều thắc mắc xung quanh cách điều trị, xử lý khẩn cấp khi gặp tình trạng tụt canxi máu. Dưới đây là lời giải đáp chi tiết cho những thắc mắc thường gặp!

Vì vậy, khi nhận thấy mình có các triệu chứng trên, bạn cần đến gặp bác sĩ để được kiểm tra và điều trị kịp thời. Trong mọi tình huống, bạn không nên cố tránh né gặp bác sĩ bởi nếu tình trạng tụt canxi máu không được chữa trị dứt điểm, bạn có thể phải đối mặt với nhiều biến chứng nghiêm trọng hơn như tăng nguy cơ bệnh loãng xương và bệnh rối loạn tuyến giáp.

---

Bài viết này được tham khảo ý kiến của bác sĩ và các nguồn tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan Team khuyến khích bệnh nhân tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.

• https://www.webmd.com/a-to-z-guides/what-is-hypocalcemia
• https://www.uptodate.com/contents/treatment-of-hypocalcemia
• https://emedicine.medscape.com/article/241893-treatment
• https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/23143-hypocalcemia
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279022/ 
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hypoparathyroidism/diagnosis-treatment