Viêm phế quản là bệnh hô hấp thường gặp ở trẻ em, khiến nhiều bậc phụ huynh lo lắng. Thuốc giãn phế quản đôi khi được sử dụng để hỗ trợ điều trị, nhưng việc sử dụng thuốc giãn phế quản cho trẻ em cần được thực hiện thận trọng và đúng cách. Bài viết này sẽ cung cấp những lưu ý khi dùng thuốc giãn phế quản cho trẻ bị viêm phế quản, giúp cha mẹ chăm sóc con em mình tốt hơn.
Tổng quan viêm phế quản ở trẻ em
Viêm phế quản là gì?
Viêm phế quản là tình trạng viêm nhiễm niêm mạc phế quản – đường dẫn khí chính vào phổi. Ở trẻ em, bệnh chủ yếu do virus gây ra, chẳng hạn như virus cúm, RSV (virus hợp bào hô hấp), adenovirus. Trong một số trường hợp, vi khuẩn như Mycoplasma pneumoniae hoặc Streptococcus pneumoniae cũng có thể là tác nhân gây bệnh.
Viêm phế quản thường bị nhầm lẫn với các bệnh hô hấp khác như cảm lạnh, viêm tiểu phế quản hoặc viêm phổi do có triệu chứng tương tự. Tuy nhiên, cảm lạnh chủ yếu gây hắt hơi, sổ mũi nhẹ mà không có khò khè hay khó thở.
Viêm tiểu phế quản thường gặp ở trẻ dưới 2 tuổi và có biểu hiện suy hô hấp nặng hơn. Trong khi đó, viêm phổi thường kèm theo sốt cao và triệu chứng nặng hơn so với viêm phế quản thông thường.
Triệu chứng thường gặp của viêm phế quản ở trẻ
Các triệu chứng của viêm phế quản có thể kéo dài từ vài ngày đến hai tuần, bao gồm:
- Ho khan hoặc ho có đờm, kéo dài dai dẳng.
- Chảy nước mũi, nghẹt mũi.
- Sốt nhẹ hoặc sốt cao (tùy theo nguyên nhân virus hay vi khuẩn).
- Thở khò khè, có thể nghe tiếng rít khi thở ra.
- Trẻ quấy khóc, biếng ăn, mệt mỏi.
Do đó, bố mẹ cần chú ý các biểu hiện lạ ở trẻ để có thể thăm khám và can thiệp trước khi bệnh trở nặng. Ngoài ra, nếu trong lúc dùng thuốc điều trị viêm phế quản ở trẻ em nhưng trẻ có các biểu hiện sau cần đưa trẻ trở lại bệnh viện để được hỗ trợ ngay:
- Trẻ thở nhanh, khó thở, tím tái môi hoặc đầu ngón tay.
- Ho dữ dội, nôn ói nhiều, không ăn uống được.
- Sốt cao liên tục trên 39°C, không đáp ứng với thuốc hạ sốt.
Thuốc giãn phế quản là gì và cơ chế hoạt động?
Thuốc giãn phế quản là nhóm thuốc có tác dụng làm giãn cơ trơn của phế quản, giúp đường thở mở rộng, từ đó tăng lưu thông không khí vào phổi. Những loại thuốc này thường được sử dụng để điều trị các bệnh lý gây co thắt phế quản, chẳng hạn như viêm phế quản, hen suyễn hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD).
Ở trẻ em, khi viêm phế quản gây phù nề, tiết nhiều dịch nhầy và làm hẹp đường thở, thuốc giãn phế quản cho trẻ em giúp giảm khò khè, cải thiện tình trạng khó thở và hỗ trợ hô hấp tốt hơn.
Các thuốc giãn phế quản được phân loại dựa trên cơ chế tác động của chúng đối với hệ hô hấp, giúp làm giãn cơ trơn phế quản và cải thiện lưu thông khí. Dưới đây là ba nhóm chính:
- Chủ vận beta-2 (β2-agonists): Với cơ chế kích thích thụ thể beta-2 adrenergic trên cơ trơn phế quản, dẫn đến giãn phế quản nhanh chóng.
- Thuốc kháng cholinergic: Cùng cơ chế ức chế thụ thể muscarinic của acetylcholine, giúp giảm co thắt phế quản và tiết dịch nhầy.
- Nhóm methylxanthine: Có cơ chế ức chế enzym phosphodiesterase, làm tăng nồng độ cAMP trong tế bào, giúp giãn cơ trơn phế quản.
Tùy vào mức độ bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định loại thuốc giãn phế quản cho trẻ em phù hợp để giúp cải thiện hô hấp và kiểm soát triệu chứng hiệu quả.
Tại sao thuốc giãn phế quản được cân nhắc sử dụng cho trẻ viêm phế quản?
Viêm phế quản ở trẻ em thường do virus gây ra, làm viêm và kích thích niêm mạc đường thở, dẫn đến tình trạng tăng tiết dịch nhầy và phù nề. Khi đường thở bị thu hẹp, trẻ có thể gặp phải tình trạng thở khò khè, khó thở, đặc biệt khi thở ra. Một số trường hợp, phế quản có phản ứng co thắt, làm cản trở lưu thông không khí vào phổi.
Thuốc giãn phế quản cho trẻ em được sử dụng trong những trường hợp này nhằm giúp giãn cơ trơn phế quản, mở rộng đường thở và giảm triệu chứng khò khè. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là thuốc này không phải là thuốc điều trị viêm phế quản ở trẻ em căn nguyên mà chỉ có tác dụng hỗ trợ cải thiện triệu chứng trong một số trường hợp nhất định.
Các trường hợp viêm phế quản nào có thể cân nhắc sử dụng thuốc giãn phế quản?
Một số trường hợp có thể xem xét sử dụng thuốc giãn phế quản:
- Trẻ có tiền sử hen suyễn hoặc bệnh lý đường hô hấp phản ứng, dễ bị co thắt phế quản khi nhiễm virus.
- Trẻ có biểu hiện thở khò khè rõ rệt, khó thở do co thắt đường thở.
- Khi bác sĩ đánh giá và chỉ định dùng thử thuốc giãn phế quản để theo dõi hiệu quả điều trị.
Khi nào thuốc giãn phế quản không nên sử dụng cho trẻ viêm phế quản?
Mặc dù thuốc có thể giúp giảm triệu chứng, nhưng không phải lúc nào cũng cần thiết trong điều trị viêm phế quản ở trẻ. Một số lưu ý khi sử dụng thuốc giãn phế quản ở trẻ em là:
- Không sử dụng nếu nguyên nhân gây khó thở là do dịch nhầy làm tắc nghẽn phế quản, thay vì do co thắt đường thở. Trong trường hợp này, thuốc long đờm và hút mũi sẽ hiệu quả hơn.
- Lạm dụng thuốc giãn phế quản có thể gây tác dụng phụ như tim đập nhanh, run tay, lo lắng và mất ngủ.
- Không tự ý sử dụng thuốc mà không có chỉ định của bác sĩ vì có thể che lấp triệu chứng của bệnh và khiến việc chẩn đoán, điều trị gặp khó khăn.
Lưu ý quan trọng khi sử dụng thuốc giãn phế quản cho trẻ em bị viêm phế quản
Tuân thủ chỉ định của bác sĩ
Việc sử dụng thuốc giãn phế quản cho trẻ em cần tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ, bao gồm liều lượng, thời gian và đường dùng. Dùng thuốc đúng cách không chỉ giúp đạt hiệu quả điều trị tốt nhất mà còn hạn chế nguy cơ gặp phải tác dụng phụ.
Đặc biệt, cha mẹ không nên tự ý mua và sử dụng thuốc giãn phế quản khi chưa có chỉ định, vì không phải trường hợp viêm phế quản nào cũng cần dùng loại thuốc này.
Theo dõi sát sao phản ứng của trẻ khi dùng thuốc
Sau khi trẻ dùng thuốc, cha mẹ cần quan sát kỹ các dấu hiệu cải thiện như giảm khò khè, dễ thở hơn để đánh giá hiệu quả điều trị. Bên cạnh đó, cần theo dõi sát các tác dụng phụ có thể xảy ra như nhịp tim nhanh, run tay, kích thích, buồn nôn,…
Nếu thấy trẻ có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, cần ngừng thuốc ngay và tham khảo ý kiến bác sĩ để có hướng xử trí kịp thời.
Sử dụng đúng cách các dụng cụ hỗ trợ
Một số thuốc giãn phế quản được sử dụng dưới dạng hít, vì vậy việc dùng bình xịt định liều (MDI) kết hợp buồng đệm (spacer) là rất quan trọng, giúp trẻ hấp thu thuốc hiệu quả hơn, đặc biệt với trẻ nhỏ chưa thể tự hít thuốc đúng cách.
Để sử dụng đúng, trước tiên cần lắc bình xịt, gắn vào buồng đệm, sau đó đặt mặt nạ (hoặc ống ngậm) vừa khít miệng trẻ. Khi xịt thuốc, giữ yên buồng đệm và để trẻ hít thở chậm, sâu từ 4–6 nhịp để đảm bảo thuốc vào phổi tối ưu.
Đối với những trường hợp nặng hơn hoặc trẻ quá nhỏ để sử dụng bình xịt, máy khí dung (nebulizer) có thể được chỉ định để đưa thuốc trực tiếp vào đường thở dưới dạng sương mịn. Cha mẹ cần nắm rõ cách sử dụng các dụng cụ này theo hướng dẫn của nhân viên y tế để đảm bảo hiệu quả điều trị.
Thời điểm ngừng thuốc giãn phế quản
Nên ngừng thuốc giãn phế quản khi không hiệu quả sau vài lần sử dụng hoặc có thể giảm liều khi triệu chứng cải thiện rõ rệt. Tuy nhiên, việc dừng thuốc hay giảm liều phải theo chỉ định của bác sĩ, tránh tự ý ngừng để không làm bệnh nặng hơn. Nếu trẻ có tác dụng phụ nghiêm trọng như tim đập nhanh liên tục, co giật hoặc dị ứng, cần ngừng thuốc và đưa trẻ đi khám ngay.
Các loại thuốc giãn phế quản thường được sử dụng cho trẻ em
Nhóm thuốc chủ vận Beta-2 tác dụng ngắn
Đây là nhóm thuốc giãn phế quản được sử dụng phổ biến nhất, có tác dụng nhanh chóng trong việc làm giãn cơ trơn phế quản, giúp trẻ dễ thở hơn. Một số hoạt chất tiêu biểu bao gồm:
- Salbutamol (Ventolin)
- Terbutaline
- Fenoterol
Các thuốc này thường có dạng bình xịt định liều (MDI), dung dịch khí dung hoặc dạng uống. Đối với trẻ nhỏ, bác sĩ thường khuyến cáo sử dụng bình xịt kèm buồng đệm (spacer) hoặc máy khí dung để đảm bảo thuốc được đưa vào phổi hiệu quả hơn.
Tác dụng phụ thường gặp của nhóm thuốc này bao gồm tim đập nhanh, run tay, kích thích, bồn chồn. Nếu lạm dụng hoặc dùng sai cách, trẻ có thể gặp tình trạng nhờn thuốc, làm giảm hiệu quả điều trị.
Nhóm thuốc kháng Cholinergic
Hoạt chất tiêu biểu của nhóm này là Ipratropium bromide (Atrovent), có tác dụng giãn phế quản bằng cách ức chế thụ thể muscarinic, làm giảm co thắt đường thở.
So với nhóm chủ vận Beta-2, thuốc ức chế thụ thể muscarinic có tác dụng chậm hơn nhưng kéo dài hơn và ít gây kích thích tim mạch, phù hợp để phối hợp điều trị trong các trường hợp viêm phế quản có tắc nghẽn kéo dài hoặc khi trẻ không đáp ứng tốt với thuốc chủ vận Beta-2.
Nhóm thuốc này thường được dùng dưới dạng khí dung hoặc bình xịt, thường kết hợp với Salbutamol để tăng hiệu quả giãn phế quản.
Nhóm Methylxanthine
Theophylline là hoạt chất chính của nhóm này, hoạt động bằng cách ức chế enzym phosphodiesterase, giúp giãn cơ trơn phế quản và cải thiện hô hấp.
Tuy nhiên, theophylline hiện nay ít được sử dụng cho trẻ em do tác dụng phụ nhiều và nguy cơ tương tác thuốc cao. Các tác dụng phụ có thể gặp phải bao gồm buồn nôn, tim đập nhanh, kích thích thần kinh, thậm chí co giật khi quá liều. Vì lý do này, thuốc chỉ được chỉ định trong những trường hợp đặc biệt, khi trẻ không đáp ứng với các nhóm thuốc khác và phải được bác sĩ theo dõi chặt chẽ trong quá trình sử dụng.
Phòng tránh viêm phế quản với thẻ lọc không khí – khử mùi ion e air Card Plus
Viêm phế quản ở trẻ em thường do virus, vi khuẩn hoặc tác nhân ô nhiễm không khí gây ra. Vì vậy, việc duy trì môi trường sống trong lành, hạn chế tiếp xúc với bụi bẩn, vi khuẩn là một trong những biện pháp quan trọng giúp phòng tránh bệnh.
Thẻ lọc không khí – khử mùi ion e Air Card Plus là một giải pháp hiệu quả giúp lọc sạch không khí, khử mùi và giảm nguy cơ mắc các bệnh đường hô hấp. Với công nghệ ion tiên tiến, sản phẩm giúp loại bỏ vi khuẩn, virus trong không khí, đồng thời trung hòa các tác nhân gây mùi khó chịu, tạo môi trường hô hấp an toàn hơn cho bạn và gia đình.
Đặc điểm nổi bật của thẻ lọc không khí – khử mùi ion air Card Plus:
- Không cần pin hay điện: Hoạt động hoàn toàn độc lập, tiện lợi cho người dùng mọi lúc mọi nơi.
- Thời gian sử dụng lâu dài: Sử dụng lên đến 3 năm mà không cần bảo trì.
- Thiết kế nhỏ gọn: Dễ dàng mang theo trong mọi hành trình.
- An toàn cho mọi đối tượng: Phù hợp cho cả trẻ nhỏ và người cao tuổi.
Câu hỏi liên quan
Thuốc giãn phế quản có phải là thuốc kháng sinh không?
Thuốc giãn phế quản không phải là kháng sinh. Kháng sinh được sử dụng để điều trị nhiễm khuẩn, trong khi thuốc giãn phế quản có tác dụng mở rộng đường thở, giúp trẻ thở dễ dàng hơn khi bị co thắt phế quản.
Có thể dùng thuốc giãn phế quản dạng uống cho trẻ em không?
Thuốc giãn phế quản dạng hít thường được ưu tiên hơn vì có tác dụng nhanh và ít gây tác dụng phụ toàn thân. Dạng uống ít được sử dụng hơn do hấp thu chậm và có thể gây ra nhiều tác dụng phụ như tim đập nhanh, kích thích thần kinh.
Bé bị viêm phế quản nhẹ có cần dùng thuốc giãn phế quản không?
Trong hầu hết các trường hợp, viêm phế quản nhẹ có thể tự khỏi mà không cần dùng thuốc giãn phế quản. Việc sử dụng thuốc này chỉ được cân nhắc nếu trẻ có biểu hiện thở khò khè nhiều hoặc khó thở và cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Ngoài thuốc giãn phế quản, còn phương pháp nào hỗ trợ điều trị viêm phế quản cho trẻ?
Ngoài thuốc giãn phế quản, cha mẹ có thể hỗ trợ trẻ hồi phục bằng cách cho trẻ nghỉ ngơi, giữ ấm, uống nhiều nước để loãng đờm. Khí dung nước muối sinh lý, hút mũi nhẹ nhàng giúp làm sạch đường thở. Khi ngủ, nên kê cao đầu để giảm ho và khó thở ban đêm. Những biện pháp này giúp cải thiện triệu chứng và hỗ trợ quá trình hồi phục hiệu quả.
Xem thêm
- Bệnh viêm phế quản: Định nghĩa, triệu chứng và điều trị
- Viêm phế quản ở trẻ: Nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị
- Viêm phế quản triệu chứng và cách điều trị cần biết
Hy vọng bài viết đã cung cấp những thông tin hữu ích về việc sử dụng thuốc giãn phế quản cho trẻ em bị viêm phế quản. Để được tư vấn cụ thể và có phác đồ điều trị phù hợp nhất cho con bạn, hãy tìm kiếm sự hỗ trợ từ các bác sĩ chuyên khoa. Đừng quên chia sẻ bài viết này đến những người thân và bạn bè để cùng nhau chăm sóc sức khỏe cho bé yêu, và theo dõi Docosan để cập nhật thêm nhiều kiến thức y tế hữu ích nhé!
Tài liệu tham khảo:
1. Bronchodilators for bronchiolitis for infants with first-time wheezing
- Nguồn tham khảo: Bronchodilators for bronchiolitis for infants with first-time wheezing
- Ngày tham khảo: 07/03/2025
2. Bronchodilators for bronchiolitis
- Nguồn tham khảo: Bronchodilators for bronchiolitis
- Ngày tham khảo: 07/03/2025
