Viêm phổi ở trẻ em dưới 5 tuổi à nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn cầu. Vì sao trẻ nhỏ lại dễ mắc bệnh và làm thế nào để bảo vệ con bạn? Bài viết này của Docosan sẽ giúp bạn giải đáp chi tiết!
Tác động toàn cầu của viêm phổi ở trẻ dưới 5 tuổi
Viêm phổi là dạng nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính ảnh hưởng đến phổi, khi virus và vi khuẩn tấn công phổi và tạo các ổ nhiễm trùng. Vi khuẩn gây ra viêm phổi thường là là phế cầu khuẩn. Viêm phổi là nguyên nhân tử vong do nhiễm trùng lớn nhất ở trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn thế giới.
Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF), viêm phổi là nguyên nhân dẫn đến tử vong của 2 triệu trẻ em mỗi năm trên toàn thế giới, nhiều hơn tổng số ca tử vong do AIDS, sốt rét và sởi cộng lại. Ước tính, mỗi ngày có khoảng 4.300 trẻ tử vong do viêm phổi. Điều này có nghĩa là cứ 20 giây trôi qua lại có 1 trẻ tử vong do viêm phổi trên thế giới.
Tại Việt Nam, hàng năm có khoảng 2,9 triệu trẻ mắc viêm phổi, trong đó có 4.000 trẻ tử vong. Nước ta được xem là 1 trong 15 quốc gia có số lượng trẻ mắc viêm phổi nhiều nhất thế giới.
Nguyên nhân trẻ em dưới 5 tuổi dễ mắc viêm phổi
Hệ miễn dịch non nớt
Hệ miễn dịch của trẻ em dưới 5 tuổi chưa hoàn thiện, thiếu kháng thể, sức đề kháng kém so với người lớn. Lúc mới sinh ra, hệ miễn dịch của trẻ rất tốt nhờ hệ thống kháng thể nhận được từ khi còn trong bào thai và qua sữa mẹ. Tuy nhiên hệ miễn dịch thụ động này không tạo được sức đề kháng lâu dài vì sau đó các kháng thể bắt đầu giảm mạnh trong 6 tháng tiếp theo.
Cấu trúc đường thở dễ bị tấn công
Đường thở ở trẻ nhỏ, hẹp, dễ bị tắc nghẽn bởi chất nhầy. Đồng thời ở trẻ nhỏ khoảng cách từ mũi đến phổi ngắn khiến mầm bệnh dễ xâm nhập. Phản xạ ho, khạc đờm ở trẻ còn yếu, điều này khiến khó loại bỏ dịch nhầy.
Tác nhân gây bệnh phổ biến
Viêm phổi do một số tác nhân truyền nhiễm gây ra, bao gồm virus, vi khuẩn và nấm. Phổ biến nhất là những tác nhân sau:
- Streptococcus pneumoniae là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm phổi do vi khuẩn ở trẻ em.
- Haemophilus influenzae type b (Hib) là nguyên nhân phổ biến thứ hai gây viêm phổi do vi khuẩn.
- Virus hợp bào hô hấp là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra bệnh viêm phổi.
Ở trẻ sơ sinh bị nhiễm HIV, Pneumocystis jiroveci là một trong những nguyên nhân gây viêm phổi phổ biến nhất, gây ra ít nhất một phần tư số ca tử vong do viêm phổi ở trẻ sơ sinh bị nhiễm HIV.
Đường lây truyền viêm phổi
Viêm phổi có thể lây lan theo nhiều cách, các loại virus và vi khuẩn thường có trong mũi hoặc họng của trẻ em hoặc môi trường xung quanh có thể lây nhiễm vào phổi nếu chúng được hít vào. Những tác nhân này cũng có thể lây lan qua các giọt bắn trong không khí từ ho hoặc hắt hơi. Ngoài ra, viêm phổi có thể lây lan qua máu, đặc biệt là trong và ngay sau khi trẻ ra đời, khi này hệ miễn dịch của trẻ còn non nớt.
Yếu tố nguy cơ làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm phổi ở trẻ em dưới 5 tuổi
Viêm phổi ở trẻ dưới 5 tuổi thường là do virus, có thể là RSV, Cúm,… Thông thường bệnh sẽ diễn tiến chậm với các triệu chứng tương tự cảm cúm thông thường, ít gây biến chứng nghiêm trọng. Tuy nhiên, một số trường hợp, bệnh gây biến chứng bội nhiễm vi khuẩn, viêm nhiễm nguy hiểm. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm phổi ở trẻ:
- Môi trường sống ô nhiễm.
- Trẻ thường xuyên tiếp xúc với khói bụi, khói thuốc lá.
- Trẻ có hệ miễn dịch suy yếu, mắc bệnh mãn tính như: hen suyễn, xơ nang, tim bẩm sinh,…
- Trẻ có các vấn đề về hô hấp, phổi yếu.
- Trẻ sinh non.
Hệ miễn dịch suy yếu
Đối với trẻ nhỏ hệ miễn dịch còn chưa hoàn thiện, nên khi bị viêm phổi trẻ sẽ lười ăn. Điều này khiến trẻ mệt mỏi, sức đề kháng kém. Ngoài ra, một số yếu tố khác là nguyên nhân viêm phổi ở trẻ có thể là:
- Suy dinh dưỡng và thiếu vi chất dinh dưỡng.
- Trẻ sinh non tháng.
- Các bệnh lý nền tiềm ẩn (HIV, sởi…).
Yếu tố môi trường
Môi trường sống cũng là một yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến nguy cơ viêm phổi:
- Ô nhiễm không khí trong nhà và ngoài trời.
- Điều kiện sống đông đúc, chật chội.
- Khói thuốc lá.
- Môi trường sống nhiều bụi bẩn, gần người bệnh hô hấp.
Triệu chứng viêm phổi ở trẻ em dưới 5 tuổi
Hầu hết các trường hợp bị viêm phổi ở trẻ thường khởi đầu bằng sốt, ho, nhiễm khuẩn đường hô hấp trên (viêm mũi họng cấp). Nặng hơn có thể kèm theo khó thở, vã mồ hôi, rét run, mệt và bú kém.
Viêm phổi ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ có thể sốt hoặc không sốt thậm chí hạ thân nhiệt, bỏ bú và thường nhanh chóng bị suy hô hấp nặng. Các biểu hiện viêm phổi nặng là trẻ khó thở, nhịp thở nhanh.
- Nếu trẻ dưới 2 tháng tuổi là ≥ 60 lần/phút.
- Nếu trẻ từ 2-12 tháng tuổi là ≥50 lần/phút.
- Ở trẻ 1 tuổi đến 5 tuổi là ≥ 40 lần/phút; bú kém.
Ba mẹ hay lưu ý quan sát nếu trẻ ho, sốt, thở nhanh hay thở gắng sức là các triệu chứng quan trọng nhất của bệnh viêm phổi. Trẻ thở nhanh và thở gắng sức là phản ứng bù trừ của cơ thể nhưng nếu không điều trị kịp thời trẻ sẽ kiệt sức và có thể gây nguy hiểm tính mạng.
Trẻ có thể sốt vừa đến sốt cao hoặc đôi khi không có sốt. Trẻ nôn ói sau khi ho, có thể tím tái quanh môi và ở mặt do trẻ bị thiếu oxy… Khi thấy trẻ có các triệu chứng trên cha mẹ nên đưa con đến khám tại các cơ sở y tế gần nhất để có hướng điều trị kịp thời.
Phương pháp chẩn đoán
Nhân viên y tế có thể chẩn đoán viêm phổi thông qua khám sức khỏe, bao gồm kiểm tra phổi và nghe tiếng thở của trẻ. Đôi khi họ có thể sử dụng chụp X-quang ngực hoặc xét nghiệm máu để chẩn đoán.
Khám sức khỏe lâm sàng.
Các bác sĩ cần khám lâm sàng và thực hiện các xét nghiệm cận lâm sàng để chẩn đoán viêm phổi. Trong đó các triệu chứng như sốt, ho, thở nhanh, rút lõm lồng ngực là quan trọng nhất để chẩn đoán lâm sàng và xác định mức độ nặng của bệnh
Chụp X-quang phổi và xét nghiệm máu.
Chụp X-quang phổi giúp xác định chẩn đoán, góp phần xác định nguyên nhân gây bệnh và vị trí của nhiễm trùng cùng với đó là xác định mức độ nặng nhẹ của tình trạng viêm.
Xét nghiệm công thức máu có thể xác định nhiễm trùng. Số lượng tế bào bạch cầu tăng khi có xuất hiện nhiễm vi khuẩn. Đôi khi các bác sĩ lấy máu từ ven để nuôi cấy. Điều này có thể giúp xác định loại vi khuẩn gây ra nhiễm trùng và do vậy lựa chọn loại kháng sinh phù hợp để điều trị bệnh.
Đếm nhịp thở (phương pháp đơn giản ở vùng hạn chế nguồn lực)
Để phát hiện thở nhanh, bất thường cần phải đếm nhịp thở trẻ trong vòng một phút. Cách đếm như sau:
- Người lớn ngồi ôm trẻ vào lòng, giữ trẻ ở trạng thái yên tĩnh, không kích thích, không để quấy khóc.
- Vén áo trẻ lên cho phần bụng và phần ngực được phơi trần. Nhìn vào bụng hoặc ngực của trẻ để đếm.
- Mỗi lần hít vào và thở ra một nhịp.
- Tính thời gian dựa vào kim giây của đồng hồ
Điều trị viêm phổi ở trẻ em
Điều trị viêm phổi ở trẻ cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ và phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh. Một số phương pháp điều trị chính thường được áp dụng trong điều trị gồm:
Kháng sinh
Nếu viêm phổi do vi khuẩn, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc kháng sinh để điều trị. Sử dụng kháng sinh phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và tình trạng bệnh của bệnh nhân. Trường hợp viêm phổi do vi khuẩn, bác sĩ cần làm kháng sinh đồ cho bệnh nhân để xác định được chủng vi khuẩn gây bệnh chính xác.
Thời gian sử dụng kháng sinh thường kéo dài từ 7 – 10 ngày. Điều quan trọng là phải tuân thủ tuyệt đối liều lượng và thời gian điều trị để đảm bảo hiệu quả và ngăn ngừa kháng thuốc về sau.
Liệu pháp oxy
Oxy là phương pháp điều trị thiết yếu và cứu sống trẻ em và trẻ sơ sinh bị viêm phổi nặng, khó khăn khi thở. Nguyên nhân là do tình trạng viêm phổi ngăn không cho đủ oxy đi vào máu để lưu thông đến các bộ phận còn lại của cơ thể.
Nhập viện điều trị
Trong những trường hợp viêm phổi nặng hoặc trẻ có các yếu tố nguy cơ cao (như trẻ sơ sinh, trẻ bị suy dinh dưỡng, hoặc có bệnh nền), trẻ cần được nhập viện để theo dõi và điều trị. Tại đây, trẻ có thể được cung cấp oxy nếu cần thiết, sử dụng thuốc qua đường tiêm hoặc truyền dịch để đảm bảo duy trì sức khỏe.
Các biện pháp phòng ngừa viêm phổi hiệu quả
Viêm phổi là một bệnh lý hô hấp nguy hiểm, đặc biệt thường gặp ở trẻ em dưới 5 tuổi với tỷ lệ gây biến chứng và tử vong cao. Để bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ này, phụ huynh cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa viêm phổi hiệu quả.
Tiêm chủng phòng bệnh
Một trong những biện pháp quan trọng nhất là tiêm chủng đầy đủ các loại vaccine theo khuyến cáo của Bộ Y tế. Tiêm phòng vaccine cho trẻ không chỉ giúp tăng cường miễn dịch, giảm nguy cơ mắc bệnh mà còn làm cho bệnh diễn tiến chậm hơn, ít nguy hiểm và ít gây biến chứng hơn so với những trẻ chưa được tiêm phòng.
Dinh dưỡng hợp lý
Một chế độ dinh dưỡng đầy đủ và cân bằng giúp tăng cường sức đề kháng cho trẻ, giảm nguy cơ mắc bệnh. Bổ sung nhiều rau xanh, trái cây tươi và khuyến khích trẻ uống đủ nước mỗi ngày là cách hiệu quả để bảo vệ sức khỏe hô hấp của trẻ. Đối với trẻ sơ sinh việc bú sữa mẹ cũng là một biện pháp giúp tăng sức đề kháng cho trẻ
Sử dụng thẻ lọc không khí – khử mùi ion e air Card Plus để cải thiện môi trường sống
Thẻ lọc không khí – khử mùi ion e air Card Plus với công nghệ ion âm tiên tiến, thẻ phát ra các ion âm có khả năng bám dính và loại bỏ hiệu quả bụi mịn, vi khuẩn, virus cùng các tác nhân gây dị ứng trong không khí, từ đó giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh về đường hô hấp. Ngoài ra, khả năng khử mùi hôi của thẻ mang lại cảm giác dễ chịu; đặc biệt hữu ích khi sử dụng trong không gian chật hẹp như tủ lạnh, xe hơi
Câu hỏi liên quan
Viêm phổi ở trẻ em có nguy hiểm không?
Viêm phổi là một bệnh lý nguy hiểm, là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ dưới 5 tuổi. Bệnh có khả năng lây lan nhanh và hiện vẫn chưa có phương pháp phòng ngừa triệt để.
Viêm phổi ở trẻ em lây qua đường nào?
Viêm phổi là bệnh truyền nhiễm và có thể lây lan qua đường hô hấp khi ho hay hắt hơi. Viêm phổi cũng có thể lây lan qua các đường khác, như đường máu từ mẹ sang con khi sinh hoặc từ các bề mặt bị ô nhiễm.
Chăm sóc trẻ bị viêm phổi tại nhà như thế nào?
Chăm sóc trẻ bị viêm phổi, ba mẹ cần tuân thủ theo hướng dẫn điều trị của bác sĩ, vỗ lưng giúp trẻ long đờm, dễ chịu hơn. Ngoài ra, ba mẹ cần:
- Cho trẻ ăn những thức ăn mềm và dễ tiêu hóa, chia nhỏ các bữa ăn trong ngày.
- Vệ sinh môi trường xung quanh sạch sẽ; sử dụng thêm máy sục hoặc máy tạo độ ẩm trong phòng.
- Giữ ấm cho trẻ.
Khi nào cần đưa trẻ bị viêm phổi đến bệnh viện?
Khi các ba mẹ thấy con có những triệu chứng như ho, sốt, đau đầu và mệt mỏi cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để thăm khám. Đây có thể là triệu chứng bệnh viêm phổi dạng nhẹ.
Khi thấy con có các triệu chứng như viêm họng, ho, sốt nhẹ, nghẹt mũi kèm theo đó là chán ăn, bỏ ăn, bỏ bú (đối với trẻ sơ sinh), mệt mỏi thiếu năng lượng. Đó có thể là biểu hiện của viêm phổi ở trẻ dạng trung bình cần được phát hiện sớm.
Trẻ có những biểu hiện như sốt cao, đổ mồ hôi, xuất hiện cảm giác ớn lạnh, da có hiện tượng đỏ lên, khó thở, thở khò khè. Đây là những dấu hiệu trẻ bị viêm phổi nặng cần đưa đi gặp bác sĩ để có những chẩn đoán đúng và cách chữa trị kịp thời.
Viêm phổi vẫn là mối đe dọa lớn, nhưng có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả. Cần hành động liên tục để giảm tử vong do viêm phổi ở trẻ dưới 5 tuổi. Hãy chia sẻ bài viết bổ ích này đến mọi người xung quanh và đừng quên theo dõi Docosan để tham vấn những bài viết về sức khoẻ khác nhé.
Xem thêm:
- Nguyên nhân gây viêm phổi ở trẻ em cha mẹ cần biết.
- Lịch tiêm chủng cho trẻ em từ 0-12 tuổi theo thông tin Bộ Y tế.
- 5 bệnh hô hấp thường gặp ở trẻ em phụ huynh cần phòng ngừa
Tài liệu tham khảo:
1. Pediatric Pneumonia
- Link tham khảo: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK536940/
- Ngày tham khảo: 05/3/2025.
2. Pneumonia in children: What you need to know
- Link tham khảo: https://www.unicef.org/stories/childhood-pneumonia-explained
- Ngày tham khảo: 05/3/2025.
3. Pneumonia in children
- Link tham khảo: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/pneumonia
- Ngày tham khảo: 05/3/2025.
