Kháng thể đơn dòng bản chất là các protein do con người tạo ra theo nhiều cách khác nhau, có nhiều tác dụng trong điều trị ung thư và COVID-19. Vậy kháng thể đơn dòng là gì mà lại thần kỳ đến thế, hãy cùng Docosan tìm hiểu rõ hơn về chúng qua bài viết dưới đây nhé!
Tóm tắt nội dung
Kháng thể đơn dòng là gì?
Khi cơ thể bị tấn công bởi các chất lạ, hệ miễn dịch sẽ lập tức tạo ra một số lượng lớn các kháng thể lưu thông khắp cơ thể cho đến khi chúng tìm thấy và gắn vào kháng nguyên của vật lạ đó. Sau đó, chúng sẽ kích hoạt các bộ phận khác của hệ miễn dịch nhằm tiêu diệt những tế bào có chứa kháng nguyên.
Kháng thể đơn dòng cũng hoạt động dựa trên cơ chế trên, chúng là những phân tử được sản xuất trong ống nghiệm, nhắm mục tiêu cụ thể vào một kháng nguyên nhất định, chẳng hạn như kháng nguyên được tìm thấy trên tế bào ung thư, có tác dụng như các kháng thể thay thế có thể khôi phục, tăng cường hoặc bắt chước sự tấn công của hệ thống miễn dịch đối với các vật lạ trong cơ thể như tế bào ung thư hay các loại virus gây bệnh truyền nhiễm.
Kháng thể đơn dòng bản chất là các protein do con người tạo ra theo nhiều cách khác nhau, bao gồm:
- Kháng thể đơn dòng Murine: Được làm từ protein của chuột và tên của các phương pháp điều trị kháng thể đơn dòng Murine có hậu tố là omab.
- Kháng thể đơn dòng Chimeric (thể khảm): Những protein này là sự kết hợp của một phần từ chuột và con người. Tên của các phương pháp điều trị kháng thể đơn dòng thể khảm có hậu tố là ximab.
- Kháng thể đơn dòng từ người: Được tạo ra từ các phần nhỏ của protein chuột gắn với protein người. Tên của các phương pháp điều trị kháng thể đơn dòng từ người có hậu tố là zumab.
- Kháng thể đơn dòng hoàn toàn từ người: Được tạo ra từ protein của con người và tên của các phương pháp điều trị loại kháng thể đơn dòng này có hậu tố là umab.
Nhìn chung, thuốc kháng thể đơn dòng được sử dụng để điều trị cho nhiều bệnh lý khác nhau, có khá nhiều loại kháng thể đơn dòng hiện đang được áp dụng nhiều trên lâm sàng, bao gồm: điều trị ung thư (cetuximab, panitumumab…), điều trị Covid-19 (bamlanivimab và etesevimab)…
Kháng thể đơn dòng trong điều trị ung thư hay còn được gọi là liệu pháp điều trị trúng đích (hoặc nhắm trúng đích) hiện đang rất thông dụng. Trong phương pháp này, các kháng thể đơn dòng sẽ nhắm vào một mục tiêu cụ thể trên tế bào ung thư và sau đó tấn công nó.
Cách tạo ra thuốc kháng thể đơn dòng
Các nhà nghiên cứu đã tạo ra các kháng thể đơn dòng bằng cách cho để tế bào bạch cầu tiếp xúc với một loại kháng nguyên cụ thể. Sau đó chọn một tế bào bạch cầu đơn lẻ hoặc dòng nhân bản để tạo ra nhiều tế bào giống hệt nhau, tạo ra nhiều bản sao giống hệt nhau.
Hiện nay nhờ sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật mà các nhà khoa học đã có thể tạo ra các kháng thể đơn dòng liên kết đặc hiệu với hầu như bất kỳ chất, kháng nguyên nào. Vì thế, chúng đã trở thành một công cụ quan trọng trong hóa sinh, sinh học phân tử tế bào và y học.
Các loại thuốc kháng thể đơn dòng dùng trong điều trị ung thư
Hiện nay trên thế giới tồn tại hơn 30 kháng thể đơn dòng được chính phủ và nhiều tổ chức y tế trên thế giới cấp phép sử dụng cho nhiều chỉ định điều trị ung thư. Trong đó có 3 thuốc hỗ trợ điều trị bệnh ung thư được sử dụng rộng rãi hơn cả:
- Kháng thể đơn dòng trần (Naked mAbs)
- Thuốc kháng thể đơn dòng liên hợp (Conjugated mAbs)
- Kháng thể đơn dòng đặc hiệu kép
Kháng thể đơn dòng trần (Naked mAbs)
Kháng thể đơn dòng trần (Naked mAbs) là loại mAbs được dùng phổ biến nhất trong điều trị ung thư.
Kháng thể đơn dòng trần (Naked mAbs) là những loại kháng thể không gắn thuốc hoặc chất phóng xạ và chúng có thể tự hoạt động dựa trên nguyên lý liên kết với kháng nguyên trên tế bào ung thư.
Bên cạnh đó một số mAbs lại hoạt động bằng cách liên kết với kháng nguyên trên các tế bào không phải ung thư hoặc thậm chí là các protein trôi nổi tự do.
Nhìn chung kháng thể đơn dòng trần có thể hoạt động theo nhiều cách khác nhau, gồm:
- Một số kháng thể trần tăng cường miễn dịch của cơ thể chống lại tế bào ung thư bằng cách gắn vào các tế bào ung thư, đánh dấu chúng nhằm giúp hệ thống miễn dịch khởi động triệt tiêu các tế bào ung thư.
- Một số loại khác lại hoạt động bằng cách gắn vào và ngăn chặn các kháng nguyên trên tế bào ung thư hoặc tế bào lân cận khác
Thuốc kháng thể đơn dòng liên hợp (Conjugated mAbs)
Kháng thể đơn dòng liên hợp thường gắn các hóa chất trị liệu hoặc hợp chất phóng xạ và đem những chất này trực tiếp đến tế bào ung thư có gắn kháng nguyen đích và tiêu diệt chúng dù có phải lưu thông khắp cơ thể người bệnh. Sau đó kháng thể đơn dòng liên hợp đưa các hoạt chất trị liệu đến nơi cần thiết nhất giúp giảm bớt ảnh hưởng xấu của các liệu pháp điều trị ung thư đến các tế bào bình thường khác trong cơ thể.
Hai loại chính của kháng thể này gồm:
- Các kháng thể được đánh dấu bằng đồng vị phóng xạ mang hạt phóng xạ đến các tế bào ung thư.
- Các kháng thể được gắn với các hóa chất gây độc tế bào, những loại thuốc hoá trị liều mạnh.
Kháng thể đơn dòng đặc hiệu kép
Kháng thể đơn dòng đặc hiệu kép được tạo ra từ các phần của 2 kháng thể đơn dòng khác nhau và có khả năng cùng lúc gắn kết vào 2 protein khác nhau, một đầu liên kết với tế bào miễn dịch và một đầu liên kết với tế bào ung thư lại, từ đó tiêu diệt các tế bào ung thư.
Tác dụng phụ của thuốc kháng thể đơn dòng
Thuốc kháng thể đơn dòng thường được đưa vào cơ thể theo đường tiêm tĩnh mạch ở những bệnh nhân ung thư. Vì bản thân các kháng thể là protein, do đó việc cung cấp chúng vào cơ thể đôi khi có thể gây ra những các phản ứng như dị ứng và những tác dụng phụ sau đây:
- Sốt.
- Mệt mỏi.
- Ớn lạnh.
- Đau đầu.
- Buồn nôn.
- Nôn mửa.
- Phát ban.
- Ớn lạnh
- Tụt huyết áp
Tác dụng tích cực của kháng thể đơn dòng
Kháng thể đơn dòng là một liệu pháp điều trị hiệu quả được sử dụng rộng rãi trong điều trị ung thư, xương khớp, huyết học và mới nhất là Covid-19. Kháng thể đơn dòng có tính an toàn cao, ít tác dụng phụ. Các chức năng chính của chúng gồm:
- Ngăn tạo nguồn cung cấp máu riêng của các tế bào ung thư, có thể cắt đứt con đường cung cấp máu nuôi khối u, ngăn khối u phát triển.
- Giúp hệ thống miễn dịch định vị và tiêu diệt các tế bào ung thư bằng cách luân chuyển thuốc hoặc xạ trị tới các tế bào ung thư.
- Ngăn cản tế bào ung thư tăng sinh: Các kháng thể đơn dòng liên kết đặc hiệu với các kháng nguyên của tế bào ung thư, tạo phản ứng miễn dịch chống lại tế bào ung thư đích, ngăn chặn sự tăng sinh của tế bào ung thư
- Điều trị cho các bệnh truyền nhiễm
- Giúp điều trị và phòng ngừa Covid-19
Kháng thể đơn dòng là những phân tử được sản xuất trong ống nghiệm, nhắm mục tiêu cụ thể vào một kháng nguyên nhất định, có tác dụng như các kháng thể thay thế có thể khôi phục, tăng cường hoặc bắt chước sự tấn công của hệ thống miễn dịch đối với các vật lạ trong cơ thể như tế bào ung thư hay các loại virus truyền nhiễm khác.
Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.
