Dấu hiệu nhận biết triệu chứng HIV sớm và điều trị kịp thời

Ngày cập nhật: 21/10/24

Tác giả: Dược sĩ, Thạc sĩ Nguyễn Thị Thanh Tú

HIV là bệnh truyền nhiễm diễn biến âm thầm nên rất khó nhận biết và dễ bị bỏ qua. Do đó, nhận biết sớm các triệu chứng HIV là cách tốt nhất để bảo vệ bản thân và người xung quanh trước nguy cơ nhiễm bệnh. Trong bài viết dưới đây, hãy cùng Docosan tìm hiểu về căn bệnh này và các dấu hiệu nhận biết HIV giai đoạn đầu để kịp thời thăm khám và điều trị.

Tóm tắt nội dung

1 Tổng quan về HIV/AIDS
2 Vì sao cần phát hiện dấu hiệu nhận biết sớm HIV?
3 Dấu hiệu và triệu chứng HIV theo giai đoạn
4 Các phương pháp xét nghiệm HIV
5 Phương pháp điều trị HIV hiện nay
6 Phòng ngừa HIV
7 Khi nào cần gặp bác sĩ?
- 7.1 Dấu hiệu bất thường
- 7.2 Một số bệnh viện chuyên khoa uy tín
8 Một số câu hỏi liên quan

Tổng quan về HIV/AIDS

Định nghĩa HIV/AIDS là gì?

HIV là virus gây suy giảm hệ miễn dịch ở người. Nếu không được điều trị, HIV sẽ chuyển sang giai đoạn AIDS (hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải). Thời gian để HIV chuyển sang AIDS là khoảng 10 năm kể từ lúc bệnh nhân phơi nhiễm với virus.

Khi nhiễm HIV, virus sẽ tấn công và phá hủy tế bào lympho T-CD4 – hàng rào tế bào miễn dịch quan trọng của cơ thể giúp chống lại các tác nhân gây bệnh. Người nhiễm HIV có thể không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào trong nhiều năm. Tuy nhiên, virus vẫn tiếp tục nhân lên trong cơ thể người bệnh và làm giảm số lượng tế bào miễn dịch. Ở giai đoạn AIDS, cơ thể gần như không còn khả năng chống lại bất kỳ bệnh nhiễm trùng nào và dễ dàng tử vong bởi những bệnh nhiễm trùng cơ hội (cảm cúm, viêm phổi, lao, viêm màng não,…).

HIV trở thành AIDS như thế nào?

Người bệnh có thể nhiễm HIV mà không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào trong nhiều năm trước khi chuyển thành AIDS. AIDS được chẩn đoán khi số lượng tế bào lympho T-CD4 giảm xuống dưới 200 hoặc người bệnh mắc phải biến chứng của AIDS như nhiễm trùng cơ hội, ung thư. Tiên lượng tuổi thọ người bệnh AIDS là khoảng 3 năm, có thể ngắn hơn nếu bệnh nhân mắc nhiễm trùng cơ hội nghiêm trọng.

Các con đường lây truyền chính của HIV

HIV không lây truyền qua tiếp xúc thông thường, qua không khí, nước hoặc vết côn trùng cắn. Có 03 con đường chính lây nhiễm HIV như sau:

Quan hệ tình dục không an toàn: Quan hệ tình dục qua đường âm đạo hoặc hậu môn với bạn tình bị nhiễm bệnh. Quan hệ tình dục bằng miệng có nguy cơ thấp hơn. Theo đó, virus xâm nhập vào cơ thể thông qua các vết loét trên miệng, vết rách nhỏ ở trực tràng hoặc âm đạo trong quá trình quan hệ tình dục.
Đường máu: Tiếp xúc vết thương hở, máu hoặc dùng chung bơm kim tiêm với người nhiễm HIV.
Từ mẹ sang con khi mang thai, sinh con hoặc cho con bú: Phụ nữ nhiễm HIV khi mang thai có thể truyền virus sang thai nhi. Do đó, người dương tính với HIV nên điều trị nhiễm trùng trong khi mang thai để giảm khả năng lây truyền sang con từ người mẹ.

Vai trò của thuốc kháng virus trong điều trị HIV

Cho đến hiện tại, không có cách chữa khỏi hoàn toàn HIV/AIDS. Tuy nhiên, thuốc kháng virus trong phác đồ điều trị có thể giúp kiểm soát tình trạng nhiễm trùng, ngăn ngừa bệnh trở nên trầm trọng hơn và chuyển sang giai đoạn AIDS. Theo thống kê, các phương pháp điều trị bằng thuốc kháng virus HIV đã giảm số ca tử vong do AIDS trên toàn thế giới. Các nhà lãnh đạo hiện đã và đang nỗ lực để phòng ngừa, cũng như tạo điều kiện để điều trị HIV/AIDS ở những quốc gia nghèo tài nguyên.

Vì sao cần phát hiện dấu hiệu nhận biết sớm HIV?

Nhận biết sớm dấu hiệu nhiễm HIV mang lại cho người bệnh những lợi ích sau:

Điều trị HIV sớm giúp duy trì sức khỏe, kéo dài tuổi thọ người bệnh, ngăn bệnh tiến triển sang giai đoạn AIDS cũng như các biến chứng có thể xảy ra.
Giảm chi phí thuốc men, chi phí khám chữa bệnh và chi phí nằm viện do bệnh chưa trở nặng.
Giảm nguy cơ lây truyền virus sang người khác, đặc biệt là vợ/chồng/con cái, từ đó giúp giảm gánh nặng y tế cho xã hội.

Dấu hiệu và triệu chứng HIV theo giai đoạn

Các triệu chứng của HIV và AIDS khác nhau tùy từng bệnh nhân và giai đoạn nhiễm trùng.

Triệu chứng HIV sớm

Một số bệnh nhân HIV biểu hiện triệu chứng giống cúm trong vòng 2 – 4 tuần sau khi virus xâm nhập vào cơ thể. Giai đoạn này kéo dài vài ngày đến vài tuần, thậm chí một số bệnh nhân còn không biểu hiện triệu chứng.

Một số triệu chứng trong giai đoạn này gồm sốt, đau đầu, đau nhức cơ, đau khớp, phát ban, đau họng, lở miệng, sưng hạch bạch huyết, tiêu chảy, sụt cân, ho và đổ mồ hôi vào ban đêm. Đặc biệt, người bệnh có thể nhận biết triệu chứng HIV sớm sau 1 tháng qua các hạch nổi ở bẹn. Các triệu chứng HIV có thể nhẹ đến mức người bệnh dễ dàng bỏ qua. Tuy nhiên, tải lượng virus HIV trong máu lúc này khá cao và có thể lây lan sang người lành.

Triệu chứng HIV không phát hiện được

Trong giai đoạn nhiễm này, virus HIV vẫn còn trong cơ thể và phá hủy tế bào miễn dịch. Bệnh chuyển sang giai đoạn tiềm ẩn và không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào trong nhiều năm. Trong một số trường hợp, người bệnh có thể bị nhiễm trùng nhẹ hoặc xuất hiện các dấu hiệu như sốt, mệt mỏi, sưng hạch bạch huyết, nấm miệng, bệnh zona thần kinh, viêm phổi, tiêu chảy, sụt cân nhanh mà không rõ nguyên do.

Triệu chứng của AIDS

Nếu không được điều trị kịp thời, HIV sẽ chuyển sang giai đoạn AIDS trong vòng 8 – 10 năm. Khi bị AIDS, hệ thống miễn dịch tổn thương nghiêm trọng và người bệnh dễ dàng tử vong do các bệnh nhiễm trùng cơ hội hoặc ung thư. Các triệu chứng của một số bệnh nhiễm trùng cơ hội gồm:

Đổ mồ hôi.
Ớn lạnh.
Sốt cao liên tục.
Tiêu chảy liên tục.
Sưng hạch bạch huyết.
Nấm miệng.
Mệt mỏi trong thời gian dài.
Kiệt sức, giảm cân.
Phát ban hoặc nổi hạch trên da.

Phát ban là một trong số triệu chứng của nhiễm trùng cơ hội do AIDS gây ra

Các phương pháp xét nghiệm HIV

Xét nghiệm là cách duy nhất để chẩn đoán HIV. Kết quả xét nghiệm HIV là căn cứ quan trọng để chẩn đoán, đồng thời, cung cấp thông tin để người bệnh lẫn bạn tình có hướng điều trị và phòng ngừa thích hợp. Người bệnh dương tính với HIV có cơ hội điều trị sớm bằng thuốc, từ đó giúp kéo dài tuổi thọ, ngăn ngừa khả năng bệnh tiến triển cũng như nguy cơ lây nhiễm cho người lành.

Mọi đối tượng từ 13 – 64 tuổi nên xét nghiệm HIV ít nhất một lần và xem đây như một phần của việc khám sức khỏe tổng quát định kỳ. Đặc biệt, các nhóm đối tượng sau đây cần xét nghiệm HIV ít nhất 01 lần/năm, bao gồm:

Có quan hệ tình dục đồng tính.
Quan hệ tình dục qua đường hậu môn hoặc âm đạo với người nhiễm HIV.
Quan hệ tình dục với nhiều hơn 01 bạn tình kể từ lần xét nghiệm HIV gần nhất.
Đã dùng chung bơm kim tiêm với người khác.
Đã và đang điều trị bệnh lây truyền qua đường tình dục khác, ví dụ như lao hoặc viêm gan.
Đã quan hệ tình dục với người không rõ tiền sử tình dục, hoặc với bạn tình thuộc một trong các nhóm đối tượng kể trên.
Phụ nữ mang thai nên xét nghiệm HIV trong mỗi lần mang thai và chủ động điều trị HIV để ngăn ngừa lây truyền cho thai nhi.

Hiện nay, có ba loại xét nghiệm HIV là xét nghiệm kháng thể, xét nghiệm kháng nguyên/kháng thể và xét nghiệm axit nucleic (NAT). Xét nghiệm HIV thường được thực hiện trên mẫu máu, nước bọt hoặc nước tiểu.

Xét nghiệm kháng thể: Tìm kháng thể HIV trong máu hoặc nước bọt của người bệnh. Đây là xét nghiệm cho kết quả mà người bệnh có thể tự thực hiện. Xét nghiệm kháng thể sử dụng máu từ tĩnh mạch có thể phát hiện HIV nhạy hơn so với mẫu máu từ ngón tay hoặc nước bọt.
Xét nghiệm kháng nguyên/kháng thể: Tìm cả kháng thể và kháng nguyên HIV trong mẫu máu lấy từ tĩnh mạch. Đây là xét nghiệm HIV thường quy và khá phổ biến tại Hoa Kỳ.
Xét nghiệm axit nucleic (NAT): Đây là xét nghiệm chính xác nhất cho biết một người có bị HIV hay không và tải lượng virus hiện có trong máu. NAT có thể phát hiện HIV nhạy hơn so với các loại xét nghiệm khác. Do đó, nên cân nhắc xét nghiệm này cho người có nguy cơ phơi nhiễm với HIV, có các triệu chứng ban đầu của HIV hoặc đã xét nghiệm âm tính với hai xét nghiệm trên.

Hiện nay có 03 phương pháp xét nghiệm HIV chủ yếu

Mời bạn tham khảo sản phẩm Xét Nghiệm HIV/Giang Mai Tại Nhà

Phương pháp điều trị HIV hiện nay

Cho đến hiện tại, vẫn chưa có phương pháp điều trị HIV/AIDS đặc hiệu. Tuy nhiên, người bệnh HIV có thể dùng thuốc để kiểm soát diễn tiến bệnh và ngăn ngừa biến chứng.

Thuốc kháng Retrovirus ART là chủ lực trong phác đồ điều trị HIV hiện nay. Tất cả bệnh nhân HIV đều được điều trị bằng ART bất kể đang trong giai đoạn nào của bệnh. ART thường là sự kết hợp của hai hoặc nhiều loại thuốc thuộc các nhóm khác nhau. Điều trị phối hợp nhằm mục đích ngăn chặn tình trạng kháng thuốc, ngăn không tạo ra chủng HIV kháng thuốc mới và tăng khả năng ức chế tải lượng virus trong máu.

Các nhóm thuốc phối hợp trong ART bao gồm:

Thuốc ức chế sao chép ngược không phải nucleoside (NNRTIs): Ức chế protein cần thiết cho quá trình tự nhân bản của HIV. Ví dụ như: Efavirenz, Rilpivirine và Doravirine.
Thuốc ức chế sao chép ngược nucleoside hoặc nucleotide (NRTIs): Là các phiên bản lỗi của các thành phần mà HIV cần cho quá trình tự sao chép. Ví dụ như Abacavir, Tenofovir Disoproxil Fumarate, Emtricitabine, Lamivudine và Zidovudine. Retrovir hiện không còn được khuyến nghị sử dụng ở Mỹ vì tỷ lệ tác dụng phụ cao.
Thuốc ức chế protease (PIs): Làm bất hoạt HIV protease – protein cần thiết để virus HIV tiến hành nhân bản. Ví dụ như Atazanavir, Darunavir và Lopinavir – Ritonavir.
Thuốc ức chế integrase: Ức chế hoạt động của protein integrase – protein đưa vật liệu di truyền của virus HIV vào tế bào lympho T-CD4. Các thuốc gồm Bictegravir Sodium-Emtricitabine – Tenofovir Alafenamide Fumarate, Raltegravir, Dolutegravir và Cabotegravir.
Thuốc ức chế xâm nhập hoặc hòa nhập: Ức chế sự xâm nhập của HIV vào tế bào lympho T-CD4. Ví dụ như Enfuvirtide và Maraviroc. Các loại thuốc mới hơn bao gồm Ibalizumab – Uiyk và Fostemsavir.

Để ART đạt hiệu quả tốt nhất, người bệnh phải uống thuốc đúng chỉ định của bác sĩ, không quên liều hoặc bỏ liều. Duy trì ART với tải lượng virus ở mức không phát hiện giúp người bệnh duy trì trạng thái hệ miễn dịch, giảm nguy cơ mắc nhiễm trùng cơ hội, giảm khả năng mắc HIV kháng thuốc hoặc lây truyền HIV cho người khác.

Các tác dụng phụ của điều trị có thể bao gồm:

Buồn nôn, nôn mửa hoặc tiêu chảy.
Bệnh tim mạch.
Tổn thương thận và gan.
Loãng xương, mất xương.
Tăng/giảm cholesterol.
Tăng đường huyết.
Gặp các vấn đề về tâm lý, cảm xúc và giấc ngủ.

Nếu người bệnh HIV hiện đang mắc đồng thời một hoặc nhiều bệnh mạn tính khác, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi điều trị HIV do một số thuốc đang dùng có thể gây tương tác với ART. Trong quá trình điều trị, người bệnh sẽ được theo dõi sát sao tải lượng virus và số lượng tế bào lympho T-CD4 để đánh giá đáp ứng của cơ thể với phác đồ. Hai thông số này sẽ được đánh giá sau 4 – 6 tuần kể từ khi bắt đầu điều trị, sau đó đánh giá định kỳ mỗi 3 – 6 tháng.

Phòng ngừa HIV

Hiện tại, chưa có vaccine để phòng ngừa HIV. Bạn có thể tự bảo vệ bản thân khỏi nguy cơ lây nhiễm virus này bằng các biện pháp sau:

Dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP): Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), PrEP có thể làm giảm 99% nguy cơ nhiễm HIV qua quan hệ tình dục và ít nhất 74% qua tiêm chích ma túy. PrEP có hai dạng đường uống và đường tiêm. Bạn phải xét nghiệm HIV trước khi bắt đầu dùng PrEP. Thực hiện xét nghiệm định kỳ 03 tháng/lần nếu dùng PrEP đường uống hoặc trước mỗi lần tiêm thuốc trong suốt thời gian sử dụng PrEP.
Điều trị như phương pháp phòng ngừa (TasP): Nếu bạn bị nhiễm HIV, dùng thuốc điều trị HIV có thể ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm virus cho bạn tình.
Dự phòng sau phơi nhiễm (PEP): Nếu bạn nghi ngờ mình bị phơi nhiễm với HIV, hãy sử dụng PEP càng sớm càng tốt, tốt nhất là trong 72 giờ đầu sau khi phơi nhiễm. Nên duy trì PEP trong vòng 28 ngày để giảm nguy cơ nhiễm HIV đáng kể.
Sử dụng bao cao su mỗi lần quan hệ tình dục: Nên sử dụng bao cao su còn mới mỗi lần quan hệ tình dục qua hậu môn hoặc âm đạo. Ưu tiên bao cao su có chất bôi trơn gốc nước để hạn chế nguy cơ rách bao. Hạn chế quan hệ tình dục bừa bãi, chung thủy với một bạn tình
Thành thật với bạn tình nếu bạn bị nhiễm HIV: Thông báo cho bạn tình của bạn nếu bạn bị nhiễm HIV và khuyên họ đi xét nghiệm và điều trị HIV càng sớm càng tốt.
Sử dụng kim tiêm vô trùng: Tuyệt đối không dùng chung bơm kim tiêm, dụng cụ tiêm chích với người khác.
Xem xét cắt bao quy đầu ở nam giới: Nghiên cứu cho thấy cắt bao quy đầu có thể giảm nguy cơ nhiễm HIV.

PrEP có thể làm giảm 99% nguy cơ nhiễm HIV qua quan hệ tình dục

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn nghi ngờ bản thân bị nhiễm HIV hoặc có nguy cơ mắc virus này, hãy đến ngay cơ sở y tế để được xét nghiệm, chẩn đoán, điều trị hoặc có biện pháp phòng ngừa HIV kịp thời.

Dấu hiệu bất thường

Nếu bạn đã phơi nhiễm với HIV và có các triệu chứng sau đây, hãy đến ngay cơ sở y tế để xét nghiệm kịp thời:

Sốt.
Đau họng.
Sưng hạch bạch huyết.
Phát ban.
Đổ mồ hôi đêm.
Đau cơ và khớp.
Mệt mỏi.
Giảm cân không rõ nguyên nhân.

Một số bệnh viện chuyên khoa uy tín

Dưới đây là một số bệnh viện/phòng khám chuyên khoa uy tín mà bạn có thể xét nghiệm và điều trị HIV:

Một số câu hỏi liên quan

Nên xét nghiệm HIV khi nào?

Mọi đối tượng từ 13 đến 64 tuổi nên xét nghiệm HIV ít nhất 01 lần trong đời và xem đây như một phần khám sức khỏe định kỳ. Một số đối tượng có nguy cơ cao phơi nhiễm HIV nên xét nghiệm ít nhất một lần một năm, đặc biệt là nam giới có quan hệ tình dục đồng tính.

HIV giai đoạn 3 sống được bao lâu?

Nếu không được điều trị, HIV có thể tiến triển sang giai đoạn 3 trong vòng 2–15 năm sau khi nhiễm virus. Tuổi thọ trung bình sau khi được chẩn đoán mắc HIV giai đoạn 3 là 3 năm. Tuy nhiên, với phác đồ điều trị bằng ART, ngày càng nhiều bệnh nhân HIV kiểm soát tốt diễn tiến bệnh và gần như không có khả năng tiến triển HIV giai đoạn 3. Song song với đó, khả năng mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội thấp hơn nhiều so với trước đây.

Bị HIV thì nổi hạch ở đâu?

HIV thường ảnh hưởng đến các hạch bạch huyết quanh cổ, nách và bẹn. Sưng hạch bạch huyết có thể xảy ra trong vòng vài ngày sau khi nhiễm HIV. Tuy nhiên, bệnh nhân HIV có thể không gặp bất kỳ triệu chứng nào khác trong nhiều năm sau khi nhiễm virus.

HIV có thể chữa khỏi ở giai đoạn đầu không?

Không có cách chữa khỏi HIV, nhưng việc điều trị bằng thuốc có thể làm chậm hoặc ngăn ngừa HIV tiến triển sang giai đoạn tiếp theo. Thuốc điều trị HIV giúp người nhiễm HIV kéo dài tuổi thọ và duy trì trạng thái khỏe mạnh, đồng thời, giảm tải lượng virus của người bệnh xuống dưới 200 bản sao/1 ml, tức mức không phát hiện được.

Triệu chứng của HIV xuất hiện ở giai đoạn nào?

Hầu hết người nhiễm HIV đều trải qua một cơn bệnh ngắn giống như cúm, xảy ra trong vòng 2 – 6 tuần sau khi nhiễm. Sau đó, HIV có thể không gây ra bất kỳ triệu chứng nào trong nhiều năm. Ước tính, có tới 80% người bị nhiễm HIV trải qua giai đoạn tương tự.

Xem thêm:

Hy vọng bài viết dưới đây đã giúp bạn hiểu rõ hơn về HIV/AIDS, triệu chứng HIV cũng như phương pháp điều trị và phòng ngừa. Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch khám với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.

Ngoài ra, mời bạn tham khảo thêm sản phẩm Gói xét nghiệm HIV có tại Docosan

Nguồn tham khảo:

1. HIV/AIDS