Bệnh tay chân miệng: Nguyên nhân,điều trị và phòng ngừa

Bệnh tay chân miệng thường gặp ở trẻ em dưới 3 tuổi, hiếm gặp hơn ở nhóm trẻ dưới 6 tháng và trên 5 tuổi. Số ca mắc bệnh tay chân miệng thường có xu hướng tăng trong khoảng từ tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12. Cha mẹ cần nhận biết dấu hiệu tay chân miệng ở trẻ để sớm đưa trẻ đi điều trị, hạn chế những rủi ro có thể gây tác hại xấu đến sức khỏe của trẻ nếu phát hiện và điều trị quá trễ. Cùng Docosan tìm hiểu rõ hơn trong bài viết dưới đây ngay nhé!

Nguyên nhân gây bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng là một hội chứng bệnh ở người do virus đường ruột thuộc họ Picornaviridae gây ra. Giống vi rút gây bệnh tay chân miệng phổ biến nhất là Coxackievirus (nhóm A16) và Enterovirus tuýp 71 (EV71). Đặc biệt, các trường hợp có biến chứng nặng thường do EV 71.

Dịch tễ bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng dễ lây lan từ người sang người do tiếp xúc với các dịch tiết mũi họng, nước bọt, chất dịch từ các bọng nước hoặc phân của người bệnh. Giai đoạn lây lan mạnh nhất là tuần đầu tiên bị bệnh.

Thời kỳ ủ bệnh thường từ 3 đến 7 ngày. Sốt thường là triệu chứng đầu tiên của bệnh. Đầu tiên virus thường cư trú ở niêm mạc má hay niêm mạc hồi tràng và sau 24 giờ, virus lan đến các hạch bạch huyết vùng. Vào ngày thứ 7 sau khi nhiễm bệnh, kháng thể trung hòa tăng cao và virus bị thải loại. Mọi người đều có thể nhiễm virus nhưng không phải tất cả những người nhiễm virus đều biểu hiện bệnh.

Nhiễm bệnh có thể tạo nên kháng thể đặc hiệu chống virus gây bệnh tuy nhiên bệnh vẫn có thể tái diễn do một chủng virus khác gây nên. Theo kinh nghiệm của các bác sĩ chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại các bệnh viện tuyến chuyên khoa, trẻ có thể bị mắc bệnh tay chân miệng lần thứ 2, lần thứ 3, thậm chí lần thứ 4 hoặc nhiều hơn vì những lý do như sau:

• Trẻ em và người lớn sau khi bị nhiễm vi rút gây bệnh tay chân miệng, dù có biểu hiện lâm sàng hay không có triệu chứng lâm sàng thì người bệnh ít nhiều vẫn có thể có kháng thể chống lại vi rút, nhất là vi rút EV71. Tuy nhiên lượng kháng thể này không nhiều và không bền vững theo thời gian nên không đủ để bảo vệ trẻ khi có sự lây nhiễm kế tiếp khi trẻ tiếp xúc với nguồn lây.
• Ngoài hai chủng vi rút gây bệnh tay chân miệng phổ biến ở trẻ em Việt nam hiện nay là vi rút EV71 và chủng vi rút Coxsackie A16 còn có hơn 10 chủng vi rút thuộc nhóm vi rút đường ruột (Enterovirus) có thể gây bệnh tay chân miệng cho trẻ. Đây chính là lý do trẻ có thể bị mắc bệnh tay chân miệng nhiều lần.
• Khi trẻ bị nhiễm bệnh TCM do một chủng vi rút nào đó, trẻ chỉ có kháng thể chống lại loại vi rút mà trẻ vừa bị nhiễm. Hoàn toàn không có tình trạng miễn nhiễm chéo giữa các chủng vi rút gây bệnh tay chân miệng.

Dấu hiệu bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng sẽ có những biểu hiện cần chú ý sau đây:

• Biểu hiện đặc trưng của bệnh là các tổn thương hồng ban, bọng nước xuất hiện ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, trong ổ miệng, và đôi khi xuất hiện ở vùng mông, đầu gối của trẻ.
• Một trong những biểu hiện rất thường gặp ở trẻ nhỏ khi mắc bệnh tay chân miệng là tình trạng loét miệng. Vị trị loét thường được phát hiện nhiều nhất là vùng hầu họng (gần lưỡi gà), đôi khi xuất hiện ở niêm mạc má, môi hoặc lưỡi, số lượng vết loét rất thay đổi từ 1 đến vài mụn loét trong miệng, kích cỡ khoảng 2 mm – 3 mm. Loét miệng khiến trẻ có cảm giác đau rát khi ăn, uống là lý do trẻ không chịu ăn, không chịu bú, và thường chảy nước miếng liên tục.
• Một số trẻ có thể bị sốt nhẹ, nhiệt độ thường từ 37,5 độ C – 38 độ C. Tuy nhiên có những trẻ bị sốt cao trên 39 độ C liên tục là một trong những dấu hiệu gợi ý tình trạng tay chân miệng nghiêm trọng cần nhập viện để điều trị tốt hơn.

Điều trị bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng do virut gây ra nên không có thuốc điều trị đặc hiệu.

Các biện pháp điều trị nhằm giải quyết các triệu chứng và biến chứng của bệnh.

• Hạ nhiệt: Khi trẻ sốt cao từ 38,5 độ C trở lên cần cho trẻ dùng ngay thuốc hạ nhiệt acetaminophen (paracetamol).
• Bổ sung đủ nước: Cho trẻ uống dung dịch điện giải (oresol,…).
• Khi trẻ có sốt và loét miệng cần bổ sung vitamin C, kẽm…
• Điều trị loét miệng họng: Dùng dung dịch glycerin borat lau sạch miệng trước và sau ăn. Gel chấm miệng (kamistad; zyttee…) có tác dụng sát khuẩn và giảm đau giúp trẻ ăn uống dễ dàng hơn.
• Điều trị triệu chứng não – màng não: ở bệnh viện trung ương.

Phòng ngừa bệnh tay chân miệng

Hiện tại vẫn chưa có vaccine phòng bệnh chân tay miệng. Trong vùng dịch, biện pháp hữu hiệu nhất để khống chế dịch là phòng lây lan bệnh sang người lành

Thực hiện việc cách ly đúng cách giữa trẻ bệnh và trẻ lành để hạn chế sự lây nhiễm

Trẻ xác định đã mắc bệnh tay chân miệng phải được nghỉ học ít nhất 10 ngày kể từ ngày khởi phát để ngăn chặn sự lây nhiễm cho trẻ khác trong môi trường học đường.

Cách ly tuyệt đối giữa trẻ lành và trẻ bệnh bằng nhiều cách tùy theo hoàn cảnh gia đình (nếu gia đình có nhiều trẻ nhỏ) như gởi trẻ lành tạm thời ở một nơi khác, khuyến khích trẻ bệnh không nên chơi chung với trẻ lành trong thời gian mắc bệnh, cần giám sát chặt chẽ các hoạt động của trẻ bệnh trong sinh hoạt thường nhật.

Khi chăm sóc trẻ bệnh nên mang khẩu trang y tế cho người chăm sóc và cho cả trẻ bệnh. Sau khi tiếp xúc nên rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng và nước sạch ngay để hạn chế sự lây lan khi phải chăm sóc trẻ lành

Thực hiện việc giữ gìn vệ sinh cá nhân tốt cho trẻ bệnh giúp trẻ mau lành bệnh

Thường xuyên tắm rửa sạch sẽ cho trẻ hàng ngày bằng xà phòng nước sạch giúp hạn chế sự lan truyền bệnh tay chân miệng cho trẻ lành và ngăn ngừa tình trạng bội nhiễm vi khuẩn có thể gây hại đến sức khỏe của trẻ.

Khuyến khích trẻ thường xuyên rửa tay sạch sẽ, đúng cách bằng xà phòng và nước sạch dưới vòi nước chảy để ngăn ngừa sự tái nhiễm bệnh tay chân miệng qua đường tay – miệng nhằm loại bớt sự bám dính của vi rút gây bệnh tay chân miệng trên đôi tay của trẻ.

Quần áo, tã lót của trẻ bệnh nên được ngâm dung dịch sát khuẩn như dung dịch Cloramin B 2% hoặc luộc nước sôi trước khi được giặt sạch sẽ bằng xà phòng và nước sạch.

Vật dụng cá nhân ăn uống của trẻ như bình sữa, ly uống nước, chén ăn cơm, muỗng ăn…nên được luộc sôi và sử dụng riêng biệt cho từng trẻ

Tạo môi trường sống trong lành và an toàn giúp trẻ khỏe mạnh hơn

Người chăm sóc trẻ như cha mẹ, ông bà, người giữ trẻ…cần giữ sạch đôi tay qua việc rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng và nước sạch trước khi chế biến thức ăn, trước khi cho trẻ ăn và sau khi làm vệ sinh, thay tã lót cho trẻ nhằm hạn chế sự gieo rắc vi rút gây bệnh tay chân miệng cho những trẻ lành khác trong gia đình.

Đồ chơi và vật dụng thường dùng của trẻ cần phải được tẩy trùng sạch sẽ bằng những dung dịch sát khuẩn được ngành Y tế khuyên dùng như dung dịch Cloramin B 2%, dung dịch nước Javel hoặc xà phòng sát khuẩn để tạo tính an toàn cho trẻ khi sử dụng.

Đưa trẻ đến ngay bệnh viện hoặc cơ sở y tế đảm trách việc điều trị bệnh nếu thấy trẻ có một trong những biểu hiện sau

• Sốt cao liên tục 39 độ C không hạ sau khi đã hạ sốt tích cực.
• Giật mình chới với, hốt hoảng, thất thần.
• Run chi, yếu chi (thấy rõ khi đưa đồ chơi cho trẻ cầm, trẻ đi đứng loạng choạng, trẻ đảo mắt bất thường.
• Nôn ói nhiều, quấy khóc, co giật, thở mệt

Dấu hiệu tay chân miệng thường được đặc trưng bởi sốt, đau họng và nổi ban có bọng nước. Khi phát hiện trẻ có những biểu hiện nghi ngờ, phụ huynh cần đưa trẻ đi khám bác sĩ sớm để trẻ được điều trị kịp thời và có biện pháp cách ly chăm sóc hợp lý. Phát hiện sớm bệnh tay chân miệng ở trẻ là một trong những yếu tố quan trọng giúp cho việc điều trị được thuận lợi.

Các bác sĩ nhi giỏi có kinh nghiệm điều trị bệnh tay chân miệng

• Bác sĩ Chế Hoàng Thái – Quận Bình Thạnh

• Bác sĩ Lê Hồng Thiện – Quận Thủ Đức – TP. HCM

• Bác sĩ Nguyễn Thị Hồng Thê – Quận Tân Bình – TP. HCM

---

Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.

Có thể bạn quan tâm