Trẻ sơ sinh thở nhanh thường là một dấu hiệu cảnh báo nếu xuất hiện nếu kèm các biểu hiện sốt, khó thở, tím tái (gợi ý viêm phổi), cần phân biệt với cơn thở nhanh thoáng qua (transient tachypnea in neonate/newborn – TTN) thường tự giới hạn và là bất thường sinh lý lành tính ở trẻ mới sinh. Trong trường hợp nghi ngờ trẻ có viêm phổi (kết hợp với các triệu chứng khác cần phải điều trị ngay lập tức vì đây là một bệnh lý khá nguy hiểm ở trẻ sơ sinh. Cùng Doctor có sẵn tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này trong bài viết dưới đây.
Tóm tắt nội dung
Thế nào là thở nhanh ở trẻ sơ sinh?
Thở nhanh ở trẻ sơ sinh là khi nhịp thở của bé lớn hơn 60 lần/ phút. Khi đếm nhịp thở cho bé, phải đếm đúng trong vòng 1 phút, đếm ít nhất 2 lần và thực hiện thao tác đếm khi bé không quấy khóc, đang bú và nếu bé sốt phải hiệu chỉnh nhịp thở của bé. Vì khi sốt với mỗi 1 độ C nhiệt độ tăng lên sẽ làm nhịp tim tăng từ 5-7 lần.
Cơn thở nhanh thoáng qua (transient tachypnea in newborn) ở trẻ sơ sinh: là một tình trạng lành tính, tự giới hạn, có thể xuất hiện ở bất kỳ ngày tuổi nào sau khi sinh. Nguyên nhân là do quá trình thanh thải dịch phổi của thai nhi sau khi sinh bị chậm lại dẫn đến quá trình trao đổi khí kém hiệu quả, gây suy hô hấp và nhịp thở tăng nhanh.
Đây là một dấu hiệu khó chẩn đoán và quan trọng trong việc chăm sóc trẻ sơ sinh bị suy hô hấp. Dấu hiệu này nhấn mạnh vai trò của các thành viên của đội ngũ y tế trong việc hợp tác chăm sóc phối hợp tốt và nâng cao kết quả cho các bệnh nhân bị ảnh hưởng.
Thở nhanh là một cơ chế bù trừ cho sự giảm oxy máu hoặc nhiễm toan (cả chuyển hóa và hô hấp). Đây cũng là dấu hiệu phổ biến nhưng không đặc hiệu trong nhiều loại bệnh hô hấp, tim mạch, chuyển hóa hoặc hệ thống.
Bệnh phổi có thể kích thích gây thở nhanh, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh. Đặc tính đàn hồi tự nhiên của phổi là xẹp xuống. Thành ngực của trẻ sơ sinh, được cấu tạo chủ yếu bằng sụn, mềm dẻo hơn, khiến phổi trẻ sơ sinh dễ bị xẹp phổi và giảm FRC (dung tích cặn chức năng). Do đó nếu độ giãn nở của phổi kém đi, thì cơ thể sẽ bù trừ bằng cách tăng nhịp thở
Xem thêm:
- Các bệnh truyền nhiễm lây qua đường hô hấp ở trẻ cần lưu ý.
- Các bệnh hô hấp thường gặp ở trẻ em: Dấu hiệu và phòng ngừa
- Bệnh viêm đường hô hấp trên ở trẻ em: Chẩn đoán và điều trị
- Bệnh viêm tiểu phế quản cấp ở trẻ em có nguy hiểm không?
Những dấu hiệu gợi ý thở nhanh ở trẻ sơ sinh
Một trong những tình huồng hay gặp trong tường hợp bé có thở nhanh đó là mẹ quan sát thấy bé phập phồng lồng ngực nhanh hơn bình thường, hoặc bụng phập phồng nhanh hơn bình thường. Tuy nhiên trong một số trường hợp nhịp thở của bé tăng trên ngưỡng không quá cao thì khó để mẹ nhận ra rằng bé đang có thở nhanh.
Dấu hiệu gợi ý chính xác nhất chỉ có thể là đếm nhịp thở của bé. Vậy khi nào mẹ cần đếm nhịp thở cho bé? Đó là khi nghi ngờ bé có thở nhanh kèm các dấu hiệu sau:
- Sốt kèm lạnh run, mệt mỏi, là dấu hiệu gợi ý có tình trạng nhiễm trùng, trong trường hợp này có thể là viêm phổi/ viêm tiểu phế quản.
- Co lõm lồng ngực: là triệu chứng đặc hiệu nhất của bệnh lý viêm phổi ở trẻ. Mẹ sẽ quan sát thấy khi trẻ hít vào phần dưới của lồng ngực lõm vào. Dấu hiệu này nên được thăm khám bởi bác sĩ do dễ nhầm lẫn với co kéo cơ liên sườn, do đó mẹ cần đưa bé đi khám ngay trong trường hợp nghi ngờ.
- Thở phập phồng cánh mũi: cánh mũi bé phập phồng nhiều hơn theo nhịp thở của bé.
- Bỏ hú hay bú kém: đây là một trong những dấu hiệu cảnh báo, nghi ngờ khi bé bú ít hơn bình thường, chưa được 1/2 lượng sữa hằng ngày.
- Ngủ li bì, khó đánh thức
- Khò khè: do luồng không khí đi qua đoạn đường nhỏ, hẹp gây ra âm thanh như tiếng huýt sáo khi thở.
- Thở kết hợp bằng miệng, thở rên
- Bé so kèm chảy mũi, có đàm.
Nguyên nhân gây thở nhanh ở trẻ sơ sinh
Có rất nhiều nguyên nhân gây thở nhanh, do đó việc chẩn đoán nguyên nhân gây thở nhanh ở trẻ cần kết hợp với các triệu chứng kèm theo để phân nhóm nguyên nhân.
Trẻ thở nhanh kèm thở mạnh, thở khó, dấu hiệu suy nhược, tím tái, có dấu hiệu suy hô hấp cũng như nhiễm trùng, nhịp thở tăng dần thì gợi ý nhiều đến các bệnh lý viêm phổi, viêm tiểu phế quản.
Trong trường hợp khi bé thở nhanh mẹ cũng cần kiểm tra xem đường thở của bé có bị tắc không như kiểm tra mũi của bé có phủ đầy gỉ hay dịch tiết, nước mũi không do trẻ sơ sinh chức năng hô hấp còn kém. Đặc biệt là khi bé vẫn còn ăn uống được, không quấy khóc hay có dấu hiệu suy yếu, tím tái thì ít nghĩ đến do nguyên nhân bệnh lý. Trong trường hợp này mẹ nên dùng nước muối sinh lý nhỏ mũi và làm sạch mũi cho bé.
Trong thời điểm dịch bệnh COVID-19 hoành hành với số ca nhiễm khổng lồ cũng như số người tử vong ngày một nhiều, việc chẩn đoán viêm phổi của bé càng trở nên cấp thiết.
Ban đêm bé có thể thở nhanh, mạnh kèm theo tiếng khò khè, thường là do cấu trúc sinh lý cánh mũi của trẻ sơ sinh rất nhỏ và trẻ chưa phát triển khả năng điều khiển nhịp thở chủ động.
Trẻ sơ sinh thở nhanh có nguy hiểm không?
Như đã đề cập ở trên, thở nhanh ở trẻ sơ sinh có rất nhiều nguyên nhân gây nên. Trong đó nhóm nguyên nhân bệnh lý như viêm phổi, viêm tiểu phế quản là thật sự nguy hiểm cho bé. Vì trẻ sơ sinh sức đề kháng rất yếu, yếu tố bảo vệ không nhiều do đó một bệnh lý nhiễm trùng cũng có thể lấy đi tính mạng của bé nếu không được chẩn đoán, chữa trị kịp thời.
Đặc biệt khi bé thở nhanh nhưng các triệu chứng đi kèm không rõ ràng, khó chẩn đoán trên lâm sàng cũng ảnh hưởng đến điều trị cho bé. Do đó khi trẻ xuất hiện các triệu chứng thở nhanh kèm các dấu hiệu kèm theo được liệt kê ở trên, ba mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám kịp thời. Tránh giữ bé ở nhà và chỉ mua thuốc về cho bé uống. Vì nếu chậm trễ sẽ đưa bé vào cơn suy hô hấp, thậm chí là tử vong.
Bên cạnh đó việc đếm nhịp thở cho bé tại nhà cũng cần phải được thao tác cẩn thận, chính xác để xác định đúng nhịp thở của bé.
Có thể bạn chưa biết:
- Những triệu chứng hen suyễn ở trẻ và cách điều trị
- Trẻ sơ sinh bị hen suyễn: dấu hiệu và phòng ngừa
- Ho gà ở trẻ sơ sinh: Cách nhận biết và điều trị
- Cách chữa bệnh hen suyễn ở trẻ em
Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Doctor có sẵn Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch khám với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Viêm phổi ở trẻ sơ sinh, Bệnh viện Nhi đồng I.
- Suzanne Reuter, MD, Chuanpit Moser, MD, and Michelle Baack, MD, Respiratory Distress in the Newborn (2014)
- Kanishk Jha; George N. Nassar; Kartikeya Makker, Transient Tachypnea of the Newborn (2020)
