Vàng da ở trẻ sơ sinh – Những điều mà ba mẹ cần lưu ý

Vàng da ở trẻ sơ sinh là hiện tượng sinh lý hết sức bình thường. Hầu hết các trường hợp vàng da ở trẻ em sẽ bị biến mất sau khoảng 2 – 3 tuần. Tuy nhiên, nhiều khả năng hiện tượng vàng da này chuyển biến sang giai đoạn nặng nề, từ đó kéo theo các biến chứng liên quan đến sự phát triển của con trẻ về sau. Ba mẹ cần sớm phát hiện, phân biệt và có phương pháp điều trị phù hợp nhất. Cùng Docosan tìm hiểu bài viết dưới đây để biết thêm các thông tin khác về căn bệnh này.

Vàng da ở trẻ sơ sinh là gì?

Vàng da ở trẻ sơ sinh là tình trạng phổ biến nhất. Hiện tượng này có thể gặp khoảng 25 – 30% trẻ sinh đủ tháng hoặc phần lớn trẻ sinh thiếu tháng. Chiếm phần lớn con trẻ mắc phải chỉ ở mức độ nhẹ, hay còn được gọi là vàng da sinh lý. Hiện tượng này sẽ tự giảm sau 1 – 2 ngày và hết hẳn sau khoảng 1 tuần. 

Trường hợp khác, nếu hiện tượng vàng da là bệnh lý thì da bé sẽ bị vàng sớm (24 giờ sau sinh). Bệnh lý này nếu không được điều trị kịp thời sẽ bị biến chứng và có thể tử vong.

Vàng da ở trẻ sơ sinh bắt nguồn từ nguyên nhân nào?

Như vừa được đề cập, hiện tượng vàng da ở trẻ sơ sinh có thể là do sinh lý hoặc bệnh lý. Mỗi trường hợp bị vàng da sẽ bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Điển hình như:

Vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh

Vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh là kết quả của sự xuất hiện đồng thời của hai hiện tượng sau:

• Sản xuất bilirubin tăng cao do sự tăng phân hủy hồng cầu của trẻ sơ sinh. Ở trẻ sơ sinh, sự tăng phá hủy hồng cầu xảy ra do các hồng cầu thay đổi cấu trúc từ hồng cầu của thai nhi sang hồng cầu của trẻ nhỏ.
• Khả năng bài tiết của gan thấp: Trong thời gian mang thai, gan của mẹ sẽ loại bỏ bilirubin cho thai nhi. Sau khi chào đời, phải mất một thời gian gan của bé mới bắt đầu làm việc. Kết quả là bilirubin sẽ tích tụ trong máu của bé và gây vàng da ở trẻ sơ sinh.

Vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh

Vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh xảy ra khi kết hợp 2 cơ chế trên với các yếu tố ngu cơ sau:

• Chủng tộc: Người Đông Á có nguy cơ mắc vàng da bệnh lý cao hơn các chủng tộc khác.
• Giới tính: Bé trai có nguy cơ mắc vàng da bệnh lý cao hơn bé gái.
• Di truyền: Trẻ có anh chị ruột từng điều trị vàng da sơ sinh thì có nguy cơ cao hơn bị bệnh này. Ngoài ra, nếu trong gia đình có người bị bệnh thiếu máu tán huyết, thiếu men G-6-PD, trẻ cũng có nguy cơ cao bị vàng da bệnh lý.
• Dinh dưỡng: Việc nuôi con bằng sữa mẹ không gây ra tình trạng vàng da, nhưng vàng da gặp nhiều ở trẻ sơ sinh bú sữa mẹ. Nguyên nhân có thể là do mẹ chưa có nhiều sữa đủ cho con bú, lượng dịch trong cơ thể bé không đủ khiến nồng độ bilirubin trong máu tăng lên, gia tăng nguy cơ con bị vàng da. Trẻ bú sữa công thức cũng bị vàng da nếu không được cung cấp đủ sữa.
• Yếu tố người mẹ: Trẻ sơ sinh của người mẹ mắc bệnh tiểu đường có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn. Bất đồng nhóm máu mẹ con (ABO, Rh) cũng là một nguyên nhân gây vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh
• Cân nặng và tuổi thai: Tỷ lệ mắc bệnh cao hơn ở trẻ sinh non và trẻ nhẹ cân.
• Nhiễm trùng bẩm sinh: Trong lúc mang thai, người mẹ bị các bệnh như nhiễm kí sinh trùng Toxoplasma từ mèo nhà, giang mai, viêm gan, HIV, virus herpes, rubella,…

Dấu hiệu nhận biết sớm trẻ sơ sinh mắc bệnh vàng da

Thông thường, vàng da ở trẻ sơ sinh biểu hiện vào ngày thứ hai hoặc thứ ba sau khi bé chào đời. Vùng chuyển sang vàng đầu tiên chủ yếu là ở mặt và trán. Sau đó vàng da dần lan đến trên thân và tứ chi. Song, sự biến mất của vàng da theo thứ tự ngược lại (tứ chi trước rồi mới đến thân và mặt).

Những triệu chứng tổn thương về thần kinh, chẳng hạn như thay đổi trương lực cơ gây co giật là những dấu hiệu cho thấy vàng da đã chuyển thành thể nặng và cần được nhập viện ngay lập tức để ngăn ngừa biến chứng. Ngoài ra, nếu trẻ có biểu hiện li bì, khó đánh thức hoặc bú kém, bỏ bú, bạn cũng cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị khi cần thiết.

Vàng da ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không?

Không riêng gì bệnh vàng da mà mọi bệnh lý xảy ra ở trẻ sơ sinh nếu không sớm phát hiện và có phương án điều trị phù hợp có thể gây ra một số biến chứng nguy hiểm. Riêng trẻ sơ sinh bị vàng da có thể gặp các biến chứng nguy hiểm như:

• Chậm phát triển: Khi sức khỏe không được đảm bảo, trẻ sẽ có xu hướng chậm phát triển, cơ quan chậm hoàn thiện so với con trẻ khỏe mạnh.
• Bệnh não tăng bilirubin cấp tính: Bilirubin rất độc hại đối với tế bào của bộ não. Vàng da nặng thì lượng bilirubin không được đào thải kịp sẽ có thể đi vào trong não và gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng.
• Vàng da nhân: Khi bilirubin vượt qua giới hạn cho phép, gan không đào thải kịp, thì bilirubin thấm vào não dẫn đến tình trạng vàng da nhân, đây là những tổn thương não không hồi phục được nữa. 

Chính vì vậy, nếu không mong muốn trông thấy con trẻ của mình gặp biến chứng nguy hiểm về mặt sức khỏe, ba mẹ hãy chủ động đưa trẻ gặp bác sĩ từ ngay khi trẻ xuất hiện các triệu chứng sau:

• Vàng da xuất hiện sớm trước 24 giờ tuổi
• Mức độ vàng da càng lúc càng rõ, vàng toàn thân
• Tốc độ vàng da tăng nhanh
• Vàng da kéo dài đến trên 1 tuần (trẻ sinh đủ tháng) hay trên 2 tuần (với trẻ đẻ non)
• Vàng da có kèm với bất kỳ dấu hiệu bất thường khác như: đi tiêu phân có màu trắng phấn, nôn, bú kém, bụng chướng, cơn ngưng thở, nhịp thở nhanh, nhịp tim chậm, hạ thân nhiệt, sụt cân, xanh tái, ban xuất huyết, ngủ li bì, gồng cứng người, co giật, hôn mê,…

Đây là các triệu chứng nghi ngờ vàng da bệnh lý, trong vòng 7 ngày sau sinh, nếu trẻ có các triệu chứng này thì cần được nhập viện điều trị. 

Chẩn đoán bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Sau khi hỏi bệnh sử về thời gian xuất hiện vàng da của trẻ sơ sinh, tiền căn của mẹ và gia đình, bác sĩ sẽ thăm khám tổng quát và kết hợp chẩn đoán bằng các phương pháp sau:

• Đo bilirubin qua da.
• Xét nghiệm máu, xét nghiệm đo nồng độ bilirubin toàn phần, bilirubin không liên hợp trong huyết thanh, xét nghiệm Coombs, xét nghiệm đánh giá chức năng gan,…
• Các xét nghiệm tìm nhiễm vi-rút hoặc ký sinh trùng. Có thể được chỉ định ở trẻ sơ sinh gan lách to, chấm xuất huyết, giảm tiểu cầu hoặc các bằng chứng khác của bệnh gan để loại trừ các nguyên nhân gây vàng da khác của trẻ.
• Xét nghiệm nước tiểu.
• Kiểm tra chức năng tuyến giáp.

Phương pháp điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh

Thuốc thường không được sử dụng để kiểm soát sự tăng bilirubin ở trẻ sơ sinh. Thay vì dùng thuốc, các liệu pháp sau có thể được chuyên gia cân nhắc để áp dụng để trị vàng da ở trẻ sơ sinh:

Chiếu đèn

Chiếu đèn hay còn được gọi là quang trị liệu, là phương pháp sử dụng chùm tia cực tím phá vỡ các bilirubin để không gây áp lực tổn thương. Về cơ bản, phương pháp này khá đơn giản, ba mẹ có thể đưa trẻ đến cơ sở khám chữa bệnh có quy mô hoạt động lớn để điều trị.

Thay máu

Thay máu sẽ được chỉ định với các trường hợp vàng da ở trẻ sơ sinh mức độ nặng, phát hiện muộn và có nguy cơ cao đối mặt với biến chứng về thần kinh. Cụ thể, khi tiến hành thay máu, trẻ sẽ nhận được một lượng máu nhỏ từ người hiến hoặc ngân hàng máu, giúp thay thế tế bào máu bị tổn thương bằng các tế bào hồng cầu khỏe mạnh. Điều này cũng làm tăng số lượng tế bào hồng cầu của trẻ và làm giảm nồng độ bilirubin.

Bổ sinh nước và năng lượng

Để tăng tốc độ chuyển hóa bilirubin và giảm nồng độ chất này trong máu, trẻ sơ sinh bị vàng da sẽ được chỉ định cung cấp bổ sung nước và năng lượng qua đường bú hoặc truyền dịch. 

Biện pháp phòng ngừa bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Một số biện pháp phòng ngừa bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh:

• Chăm sóc sức khỏe tốt khi mang thai, khám thai đầy đủ theo lịch hẹn để tránh sinh non, sinh nhẹ cân, quá cân.
• Phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh lý trong thai kỳ, thực hiện các biện pháp tránh lây bệnh nhiễm trùng từ mẹ sang con.
• Cho trẻ bú sữa non ngay sau sinh và giữ ấm trẻ để giúp trẻ không bị hạ thân nhiệt, hạ đường huyết và đi phân su sớm ngay sau sinh.
• Phòng trẻ phải có đủ ánh sáng để có thể dễ dàng theo dõi màu sắc da của trẻ.
• Nếu trẻ bị vàng da bệnh lý có thể dẫn tới những biến chứng nguy hiểm, để xác định chính xác tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh mẹ nên đăng ký cho con khám sàng lọc đối với trẻ sinh non, trẻ có các yếu tố nguy cơ kể trên tại các bệnh viện và phòng khám có đầy đủ cơ sở vật chất và bác sĩ nhi uy tín.

Tổng hợp địa chỉ khám và điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh

• Bệnh viện Quốc tế City – Bình Tân, TPHCM

• Phòng khám Quốc tế Golden Healthcare – Tân Bình, TPHCM

• Phòng khám DHA Healthcare – Quận 3, TPHCM

Vàng da ở trẻ sơ sinh là hiện tượng sinh lý khá phổ biến. Tuy nhiên, hiện tượng này cũng có khả năng chuyển biến thành bệnh lý nguy hiểm. Trong trường hợp tình trạng này kéo dài trên 1 tuần đối với trẻ đủ tháng và trên 2 tuần với trẻ sinh thiếu tháng, ba mẹ cần đưa trẻ nhập viện ngay để được thăm khám và điều trị, tránh những ảnh hưởng về sau.

---

Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.