Bất dung nạp lactose – 3 trường hợp cần lưu ý

Cho một cơ thể khỏe mạnh, ngay từ lúc sinh ra, bạn đã được cung cấp một lượng sữa đều đặn hàng ngày. Tuy nhiên ở cơ thể người bất dung nạp lactose, lượng sữa này lại gây nên những ảnh hưởng tiêu cực bởi sự bất hợp tác của chính cơ thể bạn. Vậy thực hư về tình trạng này là gì, hãy cùng Doctor có sẵn làm rõ trong bài viết này.

Bất dung nạp lactose là gì?

Bất dung nạp lactose là khi bạn có các triệu chứng tiêu hóa, chẳng hạn như đau bụng, tiêu chảy và đầy hơi sau khi tiêu thụ thực phẩm hoặc đồ uống có chứa lactose, một loại đường tự nhiên có trong sữa và các sản phẩm từ sữa, như pho mai hoặc kem. Tình trạng này thường vô hại nhưng các triệu chứng của nó có thể gây khó chịu. Các triệu chứng có thể được ngăn ngừa bằng cách chia thực phẩm có chứa đường sữa thành những phần nhỏ hơn hoặc tránh chúng hoàn toàn.

Quá ít enzyme được sản xuất trong ruột non của bạn (lactase) thường là nguyên nhân gây ra tình trạng bất dung nạp lactose. Bạn có thể có lượng lactase thấp mà vẫn có thể tiêu hóa các sản phẩm từ sữa. Nhưng nếu mức độ quá thấp sẽ trở nên bất dung nạp đường lactose, dẫn đến các triệu chứng sau khi ăn hoặc uống sữa.

Không phải tất cả các trường hợp bất dung nạp lactose đều có các triệu chứng tiêu hóa sau khi họ tiêu thụ sữa và các sản phẩm từ sữa. Hầu hết những người bất dung nạp lactose có thể tiêu thụ một lượng sữa mà không có triệu chứng. Những cá nhân khác nhau có thể dung nạp lượng lactose khác nhau trước khi xuất hiện các triệu chứng.

Bất dung nạp lactose khác với dị ứng sữa. Dị ứng sữa là một rối loạn hệ thống miễn dịch.

Triệu chứng của bất dung nạp lactose

Các dấu hiệu và triệu chứng của chứng bất dung nạp lactose thường bắt đầu từ 30 phút đến hai giờ sau khi ăn hoặc uống thực phẩm có chứa lactose. Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Đau bụng và khó chịu
• Tiêu chảy hoặc táo bón
• Buồn nôn và nôn
• Co thắt dạ dày
• Đầy hơi
• Xì hơi

Bạn cũng có thể có các triệu chứng kéo dài hơn bao gồm phát ban (chàm), nhức đầu, đau khớp, cảm thấy mệt mỏi và khó tập trung.

Nguyên nhân gây bất dung nạp lactose

Bất dung nạp lactose xảy ra khi ruột non của bạn không sản xuất đủ enzym (lactase) để tiêu hóa đường sữa (lactose). Thông thường, men lactase biến đường sữa thành hai loại đường đơn (glucose và galactose) được hấp thụ vào máu qua niêm mạc ruột. 

Nếu bạn thiếu men lactase, đường lactose trong thức ăn của bạn sẽ di chuyển vào ruột già thay vì được xử lý và hấp thụ. Trong ruột già, vi khuẩn bình thường tương tác với lactose không tiêu hóa được, gây ra các dấu hiệu bất dung nạp lactose.

Có ba loại bất dung nạp lactose:

Bất dung nạp lactose nguyên phát

Những người phát triển chứng bất dung nạp lactose nguyên phát, loại phổ biến nhất, lúc sinh ra vẫn sản xuất đủ lượng lactase cần thiết. Khi trẻ em thay thế sữa bằng các loại thực phẩm khác, lượng lactase mà chúng sản xuất thường giảm xuống, nhưng thường vẫn đủ cao để tiêu hóa lượng sữa trong chế độ ăn uống điển hình của người lớn. Trong trường hợp bất dung nạp lactose nguyên phát, quá trình sản xuất lactase giảm mạnh khi trưởng thành, khiến các sản phẩm từ sữa khó tiêu hóa.

Bất dung nạp lactose thứ phát

Dạng bất dung nạp lactose này xảy ra khi ruột non của bạn giảm sản xuất lactase sau khi bị bệnh, chấn thương hoặc phẫu thuật liên quan đến ruột non của bạn. Các bệnh liên quan đến bất dung nạp lactose thứ phát bao gồm nhiễm trùng đường ruột, bệnh Celiac, vi khuẩn phát triển quá mức và bệnh Crohn.

Điều trị rối loạn cơ bản có thể khôi phục mức độ lactase và cải thiện các dấu hiệu và triệu chứng, mặc dù có thể mất thời gian.

Bất dung nạp lactose bẩm sinh hoặc phát triển

Rất hiếm trường hợp trẻ bất dung nạp lactose từ lúc sinh ra do thiếu hụt lactase. Rối loạn này được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác theo kiểu di truyền được gọi là di truyền lặn trên nhiễm sắc thể thường, nghĩa là cả người mẹ và người cha phải truyền cùng một biến thể gen cho đứa trẻ bị ảnh hưởng. Trẻ sinh non cũng có thể bất dung nạp lactose do không đủ mức lactase.

Các loại thực phẩm nên lưu ý trong bất dung nạp lactose

Lactose được tìm thấy trong thực phẩm có chứa sữa động vật (các sản phẩm từ sữa), bao gồm sữa bò, dê và cừu.

Các sản phẩm từ sữa bao gồm:

• Sữa
• Bơ
• Phô mai
• Kem
• Sữa chua

Nhiều loại thực phẩm chế biến cũng có thể chứa lactose, bao gồm:

• Ngũ cốc
• Thực phẩm nướng như bánh mì, bánh quy giòn, bánh ngọt
• Các loại nước sốt
• Chế độ ăn kiêng với protein

Yếu tố nguy cơ của tình trạng bất dung nạp lactose

Các yếu tố nguy cơ sau có thể khiến bạn hoặc con bạn dễ bị bất dung nạp lactose hơn:

• Tuổi tác: Bất dung nạp lactose thường xuất hiện ở tuổi trưởng thành. Tình trạng này không phổ biến ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
• Dân tộc: Bất dung nạp lactose phổ biến hơn ở những người gốc Phi, Châu Á, Tây Ban Nha và Mỹ gốc Ấn Độ.
• Sinh non: Trẻ sinh non có thể bị giảm lượng lactase vì ruột non không phát triển các tế bào sản xuất lactase cho đến cuối tam cá nguyệt thứ ba.
• Bệnh ảnh hưởng đến ruột non: Các vấn đề về ruột non có thể gây ra tình trạng bất dung nạp lactose bao gồm sự phát triển quá mức của vi khuẩn, bệnh Celiac và bệnh Crohn.
• Một số phương pháp điều trị ung thư: Nếu bạn đã từng xạ trị ung thư dạ dày hoặc có các biến chứng đường ruột do hóa trị, nguy cơ mắc chứng bất dung nạp lactose của bạn sẽ tăng lên.

Bất dung nạp lactose có thể gây nên các biến chứng gì?

Chứng bất dung nạp lactose có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của bạn nếu nó khiến bạn không nhận đủ các chất dinh dưỡng, chẳng hạn như canxi và vitamin D. Sữa và các sản phẩm từ sữa có chứa lactose, là một trong những nguồn cung cấp canxi, vitamin D và các chất dinh dưỡng chính khác cho cơ thể. 

Bạn cần canxi trong suốt cuộc đời để phát triển và cho xương chắc khỏe. Nếu bạn không nhận đủ canxi, xương của bạn có thể trở nên yếu và dễ gãy hơn. Nếu bạn bị bất dung nạp lactose, bạn có thể thay đổi chế độ ăn uống để đảm bảo cung cấp đủ canxi đồng thời kiểm soát các triệu chứng bệnh.

Bất dung nạp lactose được chẩn đoán như thế nào?

Bác sĩ có thể nghi ngờ bạn bất dung nạp lactose dựa trên các triệu chứng và phản ứng của bạn đối với việc giảm lượng thực phẩm từ sữa trong chế độ ăn uống. Ngoài ra, một số xét nghiệm bất dung nạp lactose cũng sẽ được thực hiện:

Kiểm tra hơi thở hydro

Sau khi bạn uống một chất lỏng có chứa hàm lượng lactose cao, bác sĩ sẽ đo lượng hydro trong hơi thở của bạn đều đặn. Thở ra quá nhiều hydro cho thấy bạn không tiêu hóa và hấp thụ hoàn toàn lactose.

Xét nghiệm dung nạp lactose

Hai giờ sau khi uống chất lỏng có chứa hàm lượng lactose cao, bạn sẽ được xét nghiệm máu để đo lượng glucose trong máu. Nếu mức glucose của bạn không tăng, điều đó có nghĩa là cơ thể bạn không tiêu hóa và hấp thụ thức uống chứa đầy lactose.

Nếu các triệu chứng của bạn nghiêm trọng và không thuyên giảm, bạn có thể cần nội soi dạ dày. Đây là thủ thuật mà một ống dài, mỏng và linh hoạt được đưa vào miệng và xuống dạ dày của bạn. Một mẫu tế bào rất nhỏ có thể được lấy từ ruột non của bạn để có thể xét nghiệm.

Điều trị bất dung nạp lactose

Ở những người bất dung nạp lactose do một tình trạng thứ phát gây ra, việc điều trị tình trạng này có thể khôi phục khả năng tiêu hóa đường sữa của cơ thể, mặc dù quá trình đó có thể mất vài tháng. Đối với các nguyên nhân khác, bạn có thể tránh cảm giác khó chịu do bất dung nạp lactose bằng cách tuân theo chế độ ăn ít đường sữa.

Để giảm lượng đường sữa trong chế độ ăn uống của bạn:

• Hạn chế sữa và các sản phẩm từ sữa khác
• Chia các sản phẩm từ sữa thành các khẩu phần nhỏ trong bữa ăn thông thường của bạn
• Ăn và uống kem và sữa ít đường
• Thêm enzym lactase dạng lỏng hoặc dạng bột vào sữa để phân hủy đường lactose

Ở một số trường hợp, bất dung nạp lactose là do một số tình trạng bệnh lý khác, chẳng hạn như bệnh Celiac, bệnh Crohn, điều trị nguyên nhân cơ bản là cần thiết trong trường hợp này.

---

Câu hỏi thường gặp

---

Là một bệnh lý gần như vô hại nhưng lại ảnh hưởng rất nhiều đến một số đối tượng đặc biệt như trẻ em, rối loạn tiêu hóa có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ nếu tiêu chảy kéo dài. Nếu đây là vấn đề bạn đang gặp phải, hãy liên hệ ngay với chuyên gia và bác sĩ của chúng tôi tại Doctor có sẵn trên website docosan.com.

• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/lactose-intolerance/diagnosis-treatment/drc-20374238
• https://www.nhs.uk/conditions/lactose-intolerance/
• https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/lactose-intolerance/definition-facts