Theo Tổ chức Y tế Thế giới, vô sinh (infertility) là một bệnh lý của hệ sinh dục nam hoặc nữ, được xác định là tình trạng không thể có thai sau 12 tháng trở lên quan hệ tình dục thường xuyên mà không sử dụng bất kỳ biện pháp tránh thai nào.
Có nhiều nguyên nhân xuất phát từ nam hoặc nữ dẫn đến tình trạng vô sinh. Sau đây, hãy cùng Docosan tìm hiểu những nguyên nhân phổ biến cũng như các yếu tố nguy cơ của vô sinh, để từ đó có các biện pháp phòng ngừa hợp lý.
Tóm tắt nội dung
Nguyên nhân gây vô sinh ở nam
Các nguyên nhân gây vô sinh ở nam có thể bao gồm:
Bất thường về sản xuất hoặc chức năng tinh trùng
- Tinh hoàn ẩn, tức là tình trạng tinh hoàn nằm trong ổ bụng thay vì di chuyển xuống bìu.
- Khiếm khuyết di truyền.
- Các vấn đề sức khỏe như đái tháo đường.
- Các bệnh nhiễm trùng như chlamydia, lậu, quai bị hoặc HIV.
- Giãn tĩnh mạch thừng tinh là sự phình to các tĩnh mạch trong tinh hoàn, cũng có thể ảnh hưởng đến chất lượng của tinh trùng.
Vấn đề về xuất tinh
- Các vấn đề tình dục như xuất tinh sớm, rối loạn cương dương.
- Một số bệnh di truyền nhất định như bệnh xơ nang, hội chứng Klinefelter, hội chứng Kallmann, hội chứng Kartagener.
- Các vấn đề về cấu trúc như tắc nghẽn trong tinh hoàn, tắc nghẽn ống dẫn tinh.
- Tổn thương hoặc chấn thương cơ quan sinh dục.
Yếu tố môi trường
- Tiếp xúc quá mức với các hóa chất (như thuốc trừ sâu…) và bức xạ.
- Hút thuốc lá, sử dụng rượu, cần sa, steroid đồng hóa.
- Một số thuốc điều trị các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn, tăng huyết áp và trầm cảm cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
- Thường xuyên tiếp xúc với nhiệt, như trong phòng tắm hơi hoặc bồn tắm nước nóng, có thể làm tăng nhiệt độ cơ thể và có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất tinh trùng.
Tổn thương gây ra do ung thư và quá trình điều trị
Điều trị ung thư (bao gồm cả xạ trị và hóa trị) có thể làm giảm sản xuất tinh trùng, đôi khi một cách nghiêm trọng.
Nguyên nhân gây vô sinh ở nữ
Các nguyên nhân gây vô sinh ở nữ có thể bao gồm:
Rối loạn rụng trứng
Rối loạn rụng trứng ảnh hưởng đến việc giải phóng trứng từ buồng trứng, có thể do:
- Rối loạn nội tiết tố: hội chứng buồng trứng đa nang, tăng prolactin máu (hormone kích thích sản xuất sữa mẹ), bất thường hormone tuyến giáp bao gồm cả tăng (cường giáp) hoặc giảm (suy giáp).
- Các nguyên nhân khác có thể bao gồm tập thể dục quá nhiều, rối loạn ăn uống hoặc khối u.
Bất thường tử cung hoặc cổ tử cung
Bất thường tử cung hoặc cổ tử cung bao gồm các bất thường về cổ tử cung, polyp trong tử cung hoặc hình dạng của tử cung. Các khối u lành tính trong thành tử cung (u xơ tử cung) có thể gây vô sinh do tắc ống dẫn trứng hoặc ngăn trứng thụ tinh làm tổ trong tử cung.
Tổn thương hoặc tắc nghẽn ống dẫn trứng
Tổn thương hoặc tắc nghẽn ống dẫn trứng thường do viêm ống dẫn trứng (viêm vòi trứng). Tình trạng này có thể là kết quả của bệnh viêm vùng chậu, thường là do nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục, lạc nội mạc tử cung hoặc dính.
Lạc nội mạc tử cung
Lạc nội mạc tử cung xảy ra khi mô nội mạc tử cung phát triển bên ngoài tử cung, có thể ảnh hưởng đến chức năng của buồng trứng, tử cung và ống dẫn trứng.
Suy buồng trứng nguyên phát (mãn kinh sớm)
Khi buồng trứng ngừng hoạt động và kinh nguyệt kết thúc trước tuổi 40. Mặc dù nguyên nhân thường không rõ, nhưng một số yếu tố có liên quan đến mãn kinh sớm bao gồm:
- Các bệnh về hệ miễn dịch
- Một số tình trạng di truyền như hội chứng Turner, hội chứng gãy nhiễm sắc thể X (Fragile X).
Dính vùng chậu
Dính vùng chậu là sự hình thành các dải mô sẹo liên kết các cơ quan sau nhiễm trùng vùng chậu, viêm ruột thừa, lạc nội mạc tử cung hoặc phẫu thuật vùng bụng hoặc vùng chậu.
Ung thư và quá trình điều trị
Một số bệnh ung thư, đặc biệt là ung thư hệ sinh dục, thường làm giảm khả năng sinh sản ở nữ giới. Cả xạ trị và hóa trị đều có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
Các yếu tố nguy cơ khác gây vô sinh
Có nhiều yếu tố nguy cơ khác gây vô sinh ở cả nam và nữ, bao gồm:
Tuổi
- Khả năng sinh sản của phụ nữ giảm dần theo độ tuổi, đặc biệt là ở độ tuổi giữa 30 và giảm nhanh sau tuổi 37. Vô sinh ở phụ nữ lớn tuổi có thể do giảm số lượng và chất lượng trứng, và cũng có thể do các vấn đề sức khỏe ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
- Nam giới trên 40 tuổi có thể giảm khả năng sinh sản so với nam giới trẻ hơn.
Hút thuốc lá, cần sa hoặc các chất gây nghiện khác
- Hút thuốc làm giảm hiệu quả của việc điều trị khả năng sinh sản.
- Tình trạng sẩy thai xảy ra thường xuyên hơn ở những phụ nữ hút thuốc.
- Hút thuốc có thể làm tăng nguy cơ rối loạn cương dương và giảm số lượng tinh trùng ở nam giới.
Uống rượu
- Ở nữ giới, không có mức sử dụng rượu nào là an toàn khi thụ thai hoặc mang thai. Uống rượu có thể góp phần gây vô sinh.
- Ở nam giới, uống rượu nhiều có thể làm giảm số lượng và khả năng di chuyển của tinh trùng.
Thừa cân
Phụ nữ bị rối loạn ăn uống hoặc theo chế độ ăn kiêng rất ít calo.
Thiếu ăn
Thiếu ăn hoặc ăn uống thiếu dưỡng chất làm giảm khả năng sinh sản.
Vấn đề vận động
- Việc lười vận động góp phần gây béo phì và làm tăng nguy cơ vô sinh.
- Việc tập thể dục cường độ cao thường xuyên ở những phụ nữ không thừa cân cũng có thể liên quan đến vấn đề rụng trứng.
Phòng ngừa vô sinh như thế nào?
Từ những nguyên nhân và yếu tố nguy cơ trên, ta có thể đưa ra các biện pháp phòng ngừa vô sinh như:
- Bỏ hoặc không hút thuốc lá.
- Tránh sử dụng rượu và các chất kích thích khác.
- Chế độ ăn uống và vận động hợp lý, kiểm soát cân nặng.
- Giảm căng thẳng, lo âu.
Khám chức năng sinh sản ở đâu?
- Phòng Khám Chuyên Khoa Phụ Sản Hoa Sen – Lotus Ob-Gyn Clinic – Q.4
- Trung tâm sức khỏe nam giới Men’s Health – Q.10
- Bệnh viện đa khoa quốc tế Nam sài gòn – Quận Bình Chánh
Tổng kết
Vô sinh là một vấn đề phổ biến xảy ra ở cả nam và nữ giới, do nhiều nguyên nhân khác nhau. Nguyên nhân có thể xuất phát từ các bệnh lý, khiếm khuyết di truyền hoặc từ các yếu tố môi trường, lối sống. Nhận biết những nguyên nhân cũng như yếu tố nguy cơ gây vô sinh là điều quan trọng giúp chúng ta có thể kịp thời phòng ngừa và can thiệp.
Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.
