Viêm họng là một trong các bệnh lý rất phổ biến thuộc đường hô hấp mà bất kỳ ai ở mọi độ tuổi từ trẻ nhỏ đến người trưởng thành, người già cũng từng mắc phải ít nhất một vài lần trong đời. Chính vì vậy việc có những kiến thức tổng quát về bệnh lý này không còn là quá cao siêu mà chỉ có bác sĩ cần nắm mà ngay cả chúng ta, hiểu biết về bệnh viêm họng cũng là hành trang hết sức cần thiết cho chính bạn và gia đình, người thân của bạn.
Tóm tắt nội dung
Viêm họng là gì ?
Họng là phần phía sau khoang miệng, và phía trên của thực quản và thanh quản. Vùng này được chia làm 3 phần gồm vùng hầu mũi, vùng hầu miệng và vùng hầu thanh quản.
Viêm họng là tình trạng niêm mạc hầu họng bị viêm nhiễm: đỏ, sưng to, nóng, ngứa và đau rát, gây khó chịu và vướng cho người bệnh khi thực hiện nhai nuốt.
Nguyên nhân gây bệnh viêm họng là gì ?
Có rất nhiều nguyên nhân khác nhau khiến chúng ta mắc bệnh viêm họng. Những nguyên nhân thườn gặp phải là:
Viêm họng do Virus
Virus là nguyên nhân phổ biến nhất của hơn 90% trường hợp mắc bệnh viêm họng. Các loại virus gây nhiễm trùng vùng hầu họng bao gồm:
- Virus gây bệnh cảm thông thường
- Virus cúm
- Virus sởi
- Virus thủy đậu
- Virus quai bị
- Virus ho gà
- Epstein-Barr virus (EBV)
- Herpes Simplex virus (HSV)
Viêm họng do vi khuẩn
Viêm họng ít khi xảy ra do nhiễm vi khuẩn. Tuy nhiên nếu mắc phải viêm họng do vi khuẩn thì thường sẽ bị nặng, nghiêm trọng, tiến triển phức tạp và dễ phát sinh biến chứng nặng nề hơn nhiều so với do nhiễm virus.
Trong số các vi khuẩn thì liên cầu khuẩn nhóm A (Streptococcus pyogenes) là loại vi khuẩn chủ yếu gây nhiễm trùng ở hầu họng, người ta còn gọi riêng nhóm này bằng tên Viêm họng liên cầu khuẩn (Strep sore throat). Ngoài ra, bệnh cũng có thể xảy ra do vi khuẩn bạch hầu (Corynebacterium diphtheriae), lậu cầu, Chlamydia,…
Viêm họng do những nguyên nhân khác
Một số nguyên nhân khác có thể gây ra viêm họng là:
- Dị ứng (thời tiết, phấn hoa, bụi, nấm, gia vị, hải sản, lông chó mèo, …), viêm họng do dị ứng thường có mức độ nhẹ và hầu như chỉ gây triệu chứng tại chỗ.
- Sử dụng các chất kích thích như thuốc lá, thức ăn cay, rượu bia, không khí quá nóng khiến cho cổ họng bị ngứa ngáy khó chịu hoặc thường xuyên hít thở bằng đường miệng khi bị nghẹt mũi thì cũng có thể làm cổ họng dễ bị viêm hơn.
- Không khí khô có thể khiến niêm mạc cổ họng bị khó chịu, đau rát và kích thích.
- La hét hoặc nói chuyện to, hát trong thời gian dài làm căng cơ vùng cổ họng quá lâu dẫn đến hiện tượng sưng viêm và đau nhức.
- Chấn thương: va đập hoặc cắt vào vùng cổ, nghẹn thức ăn ở họng đều có thể gây viêm đau vùng họng
- Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Trào ngược dạ dày thực quản gây ra tình trạng axit dịch vị trào ngược lên cổ họng và thực quản liên tục trong thời gian dài, có thể phá hủy niêm mạc, dẫn đến hiện tượng nóng rát, kích thích và đau nhức vùng cổ họng
- Các yếu tố nguy cơ góp phần gây viêm họng: hệ miễn dịch yếu do tuổi còn nhỏ (từ 3-5 tuổi) hoặc do bệnh lý gây suy giảm miễn dịch (tiểu đường hoặc HIV), hít khói thuốc lá thụ động, thời tiết chuyển lạnh đột ngột, môi trường ô nhiễm nhiều bụi bẩn, mắc các bệnh lý về đường hô hấp như viêm xoang, viêm mũi dị ứng, …
Triệu chứng viêm họng là gì ?
Ở mỗi giai đoạn khác nhau, viêm họng sẽ có những biểu hiện triệu chứng đặc trưng khác nhau. Mức độ nặng của triệu chứng ngoài phụ thuộc vào giai đoạn viêm họng, còn phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và thể trạng của từng trường hợp. Dưới đây chúng tôi đưa ra các triệu chứng của viêm họng ở từng giai đoạn bệnh cụ thể và minh họa cho từng giai đoạn bằng những hình ảnh viêm họng đặc trưng nhất:
Viêm họng cấp tính
Viêm họng cấp kéo dài khoảng một tuần và thường tự giới hạn, là thể bệnh phổ biến nhất của viêm họng, có thể do nhiễm trùng hoặc không nhiễm trùng.
Triệu chứng của viêm họng cấp do nhiễm trùng thường khởi phát đột ngột, bao gồm các triệu chứng tại vùng họng và các triệu chứng toàn thân gồm: đau họng, cổ họng khô rát, nuốt vướng hoặc khó khăn, nổi hạch bạch huyết ở cổ, amidan sưng đỏ, buồn nôn, nôn, chán ăn, sốt cao, ho khan, khàn giọng … Ngoài ra nếu viêm họng cấp tính không xuất hiện đơn lẻ mà đi kèm với các bệnh lý khác thì khi đó nếu điều trị chậm trễ sẽ để lại những hậu quả rất nghiêm trọng. Một số thể bệnh kết hợp với viêm họng cấp thường gặp như:
- Nếu có cúm đi kèm viêm họng: ngoài triệu chứng của viêm họng cấp nêu trên thì còn có sốt trên 38 độ C, mệt mỏi, nhức đầu, đau cứng cơ, lúc nóng lúc lạnh.
- Nếu có nhiễm EBV hoặc CMV kèm theo: ngoài triệu chứng của viêm họng cấp nêu trên thì còn sốt nhẹ – vừa, nhức đầu, hạch bạch huyết ở cổ và dưới nướu bị sưng, viêm sưng amidan, không có cảm giác ngon miệng, thỉnh thoảng có thể có gan to, lách to, xuất hiện giả mạc có thể bóc tách, không chảy máu,…
- Nếu viêm họng cấp không do nguyên nhân nhiễm trùng thường chỉ gây ra các triệu chứng tại chỗ và gần như không phát sinh các triệu chứng toàn thân như đau nhức cơ thể, sốt, buồn nôn,…
Viêm họng mãn tính
Viêm họng mãn tính là tình trạng niêm mạc hầu họng bị sưng viêm kéo dài trên 10 ngày. Bệnh thường gặp ở những người có tiền sử bệnh viêm xoang mãn tính, viêm phế quản mạn tính, viêm mũi, hoặc do dị ứng mãn tính, trào ngược dạ dày, viêm amidan, các yếu tố nguy cơ của bệnh viêm họng kể trên, …
Các triệu chứng của bệnh viêm họng mãn tính thường diễn tiến khá chậm và kéo dài dai dẳng, khó điều trị dứt điểm, bao gồm: đau họng kéo dài, cổ họng khô, ngứa họng, nuốt khó, đau khi nuốt, khàn giọng, ho khan, mắt đau,…
Trong viêm họng mãn tính, người ta lại phân chia thành 4 thể khác nhau: mỗi thể đều có những hình ảnh viêm họng, dấu chứng thực thể khá điển hình để nhận biết dù triệu chứng cơ năng của các thể này lại khá giống nhau:
Viêm họng mãn tính xung huyết
niêm mạc họng đỏ, có những hạt ở thành sau họng, tiết nhầy dọc theo vách họng và có thể nhìn thấy các mạch máu
Viêm họng mãn tính xuất tiết
Niêm mạc họng đỏ ít và có các chất nhầy trong suốt, dính vào thành sau họng.
Viêm họng hạt
Niêm mạc họng đỏ bầm và dày lên, đặc trưng bởi sự xuất hiện của các hạt nhỏ ở thành sau họng. Các hạt nhỏ màu hồng hoặc đỏ này thường không gây đau, kích thước to nhỏ, mọc tập trung hoặc rải rác. Những hạt đó là các tổ chức bạch huyết phát triển vượt mức bình thường.
Viêm họng teo
Thường xuất hiện sau giai đoạn quá phát, các hạt ở thành sau biến mất, màn hầu và lưỡi gà mỏng đi, niêm mạc họng chuyển sang màu hồng nhạt, mỏng, teo dần, có đóng vảy vàng và khô, có các mạch máu nhỏ.
Cách điều trị viêm họng như thế nào ?
Viêm họng được xem là bệnh lý thường gặp và là bệnh lý đơn giản, dễ điều trị nhưng nếu không điều trị dứt điểm ngay từ đầu thì có thể gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng.
Chúng tôi khuyên bạn nên dành thời gian đến khám bác sĩ để được bác sĩ chẩn đoán viêm họng này là do virus hay liên cầu khuẩn rồi mới kê đơn dùng kháng sinh phù hợp, không nên tự mua thuốc kháng sinh tại các nhà thuốc vì không phải trường hợp viêm họng nào cũng điều trị kháng sinh, kháng sinh chỉ nên được dùng để điều trị viêm họng do nhiễm vi khuẩn.
Trường hợp viêm họng do nhiễm liên cầu khuẩn:
- Nên nghỉ ngơi tại nhà cho đến khi không còn triệu chứng sốt và đã dùng thuốc kháng sinh ít nhất 12 giờ.
- Dùng kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ
Trường hợp viêm họng do virus: để chữa viêm họng, cũng như phòng ngừa bệnh ta có thể áp dụng phương pháp điều trị không dùng thuốc kháng sinh sau:
- Có thời gian nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ giấc, hạn chế căng thẳng, stress do học tập hoặc làm việc quá sức.
- Xây dựng chế độ ăn uống hợp lý: ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, ăn các thực phẩm giàu vitamin C nhằm tăng cường sức đề kháng, đảm bảo hệ miễn dịch luôn hoạt động khỏe mạnh và hỗ trợ ức chế nhiễm trùng, bổ sung chất lỏng, vitamin và chất xơ: ăn thêm nhiều rau xanh và hoa quả tươi vào trong bữa ăn.
- Vệ sinh răng miệng sạch sẽ hàng ngày: chải răng ít nhất 2 lần/ngày và nên súc miệng sau khi ăn trong vòng 30’. Thói quen này sẽ giúp loại bỏ vi khuẩn trong khoang miệng, ngăn chặn không để mầm bệnh lây lan xuống cổ họng.
- Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi tiếp xúc với người bệnh. Không dùng tay để bốc đồ ăn.
- Hạn chế la hét quá nhiều và nói với âm lượng vừa phải.
- Tránh tiếp xúc với các yếu tố kích thích như thức ăn cay nóng, mù tạt, cà ri, sa tế, mặn, phấn hoa, …
- Không hút thuốc và tránh hút thuốc thụ động
- Súc miệng và cổ họng với nước muối ấm: Khi bị đau rát họng ít nhất mỗi giờ bạn hãy súc miệng một lần với 1 thìa muối (khoảng 5 gam muối) pha với 237 ml nước lọc hoặc dùng nước muối sinh lý mỗi ngày 1 – 2 lần
- Uống đồ uống nóng, không uống nước đá, nước lạnh.
- Uống nhiều nước để thanh lọc cơ thể, làm sạch đường hô hấp
- Tránh tiếp xúc gần với người bệnh đau họng, cảm lạnh, hoặc các bệnh viêm đường hô hấp trên khác, Đeo khẩu trang khi đi ra ngoài đường và khi đến những nơi đông người để ngăn ngừa nguy cơ bị lây nhiễm bệnh.
- Giữ ấm cơ thể, vào mùa lạnh, nên tắm bằng nước ấm ở nơi không có gió lùa. Tắm nhanh và lau khô người rồi mới mặc quần áo. Mặc đủ ấm tránh bị cảm lạnh.
Trường hợp viêm họng tái phát nhiều lần, hoặc đã chuyển sang mãn tính gây nổi hạt ở thành họng, bác sĩ có thể cân nhắc can thiệp biện pháp xâm lấn.
Một số bác sĩ khám và điều trị viêm họng
- PGS TS Nhan Trừng Sơn – Chủ tịch Hội tai mũi họng Nhi TP.HCM
- Ths Bs Nguyễn Thanh Vũ – Giảng viên khoa Y Đại học Quốc gia TP.HCM
- Bs Nguyễn Thành Đông – Phòng khám Tai mũi họng Thành Đông
Kết luận
Viêm họng là một bệnh phổ biến mà bất cứ ai cũng có thể gặp phải. Do đó, nếu cảm thấy có dấu hiệu bất thường, người bệnh cần tìm đến các bác sĩ chuyên khoa Tai – Mũi – Họng để được tư vấn và hỗ trợ.
Bài viết được tham khảo từ Bác sĩ Trần Bảo Ngọc và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn để điều trị trên Docosan.com
Bệnh viêm họng: Nguyên nhân gây bệnh và biểu hiện – Sở Y Tế Bắc Giang
