Với khối lượng kiến thức đi học mỗi ngày cùng với lịch thi cử dày đặt đã khiến không ít các bạn học sinh, sinh viên phải lâm vào tình trạng bị áp lực học tập. Học tập áp lực lâu ngày sẽ khiến cơ thể mệt mỏi, thậm chí có thể gây ra các tổn thương về thần kinh, tâm lý nặng nề. 

Vậy, có những nguyên nhân nào gây áp lực học tập, tác hại ra sao và giải pháp áp lực học tập như thế nào? Hãy cùng Doctor có sẵn tìm hiểu qua bài viết này.

Áp lực học tập gì?

Khái niệm

Trong tâm lý học, áp lực học tập chính là sự căng thẳng, mệt mỏi về trí não lẫn cơ thể mà con người thường gặp phải trong quá trình học tập, nhất là ở những trẻ em, thanh thiếu niên, sinh viên đang còn trong ghế nhà trường. 

Bên cạnh đó, áp lực học tập quá nhiều và kéo dài thường xuyên sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình trạng sức khỏe, rất dễ gây căng thẳng, stress và cuối cùng sẽ dẫn đến mắc nhiều căn bệnh mãn tính như trầm cảm, tâm thần phân liệt, suy nhược thần kinh,…

Nguyên nhân áp lực học tập

Mặc dù áp lực học tập là yếu tố không thể thiếu trong quá trình học tập và thi cử, giúp sinh viên, học sinh có động lực hoàn thành tốt các kỳ thi. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài, không chỉ gây cảm giác chán nản, mệt mỏi mà còn ảnh hưởng không nhỏ đến thể chất và tinh thần của các bạn trẻ đi học. Thực tế có rất nhiều nguyên nhân áp lực học tập có thể liệt kê như sau:

Cạnh tranh về thành tích, điểm học tập

Xuất phát từ việc quá quan trọng đến thành tích và điểm số đã gây nên những tâm lý nặng nề và áp lực học tập cho học sinh – sinh viên bởi đa số hiện nay, việc đánh giá, xếp loại năng lực học tập đều dựa trên điểm số các bài kiểm tra, thi cử hơn là các trải nghiệm từ thực tế rút ra sau khi học.

Gia đình, nhà trường tạo áp lực cho các bạn trẻ

Nhiều gia đình có truyền thống học tập hay ở các trường điểm, trường chuyên đứng top ở tỉnh, thành phố luôn đặt áp lực thành tích lên các bạn học sinh, sinh viên vì có thể đây được xem là thước đo để đánh giá năng lực của các bạn trẻ.

Thực tế chỉ ra rằng, năng lực của mỗi người là khác nhau, nên khi có sự so sánh sự chênh lệch kết quả học tập, thi cử trong một môi trường giáo dục, gia đình khiến các bạn trẻ bị áp lực. Có thể áp lực học tập đôi chút sẽ chú tâm và nỗ lực học. Nhưng nếu gia đình, nhà trường phớt lờ sự cố gắng và chỉ trách móc sẽ làm cho các bạn nhỏ bi quan và chán nản. 

Xem thêm: Thói quen sống tích cực

Tâm lý sợ thua kém bạn bè

Vì lý do sợ học tập kém sẽ bị thầy cô, cha mẹ trách mắng và bạn bè cùng trang lứa coi thường nên không ít học sinh, sinh viên tự hình thành áp lực học tập do sợ bản thân thua kém với người khác. Khi các bạn trẻ đạt thành tích học tập tốt sẽ có thiện cảm từ thầy cô, bạn bè, cha mẹ còn nếu không sẽ làm mọi người thất vọng. Chính điều này vô tình làm cho nhiều bạn trẻ mất niềm vui và hào hứng trong quá trình học tập.

Thời gian đi học quá nhiều

Thời gian học tập quá nhiều cũng là một trong những nguyên nhân gây áp lực học tập cho học sinh, sinh viên. Học cũng nên song hành với việc nghỉ ngơi và thư giãn giúp duy trì sự hứng thú học tập lâu dài. Nhưng nếu học liên tục trong một thời gian quá dài, không được phục hồi thể chất và tinh thần khiến các bạn trẻ sẽ mất đi hứng thú và chán nản do học tập áp lực.

Tác hại của áp lực học tập ra sao?

Áp lực học tập diễn ra trong thời gian dài và nếu không biết cách điều trị, thể trạng và tâm lý sẽ gặp không ít vấn đề. Nhiều tác hại của áp lực học tập ở học sinh, sinh viên bao gồm như:

• Tâm lý bi qua, chán nản: Học tập áp lực nhiều dễ tạo tâm lý mệt mỏi, chán nản, lúc nào cũng bức bối và buồn rầu. Khi bị dồn nén quá mức mà không thể giải bày sẽ khiến nhiều bạn trẻ gặp stress tâm lý nặng, rối loạn lo âu, trầm cảm nhất là ở tuổi dậy thì hay thậm chí là dễ tức giận, bất ổn, bốc đồng, cãi lời cha mẹ, thầy cô, trốn tránh các việc phát triển năng khiếu thêm,…
• Sức khỏe suy giảm: Áp lực học tập ngoài ảnh hưởng đến tâm lý còn tác động nặng nề đến sức khỏe thể chất. Nhiều học sinh, sinh viên ban đầu sẽ gặp tình trạng đau đầu, chán ăn, uể oải,… Tình trạng kéo dài thêm có thể dẫn đến bệnh lý suy nhược thần kinh, thiếu máu lên não, mất ngủ, thiếu hoạt bát nhanh nhẹn thay vào đó là ù lì, chậm chạp, không năng động hoạt bát,…

• Kết quả học tập bị ảnh hưởng: Áp lực học tập nặng nề vô tình làm cho trẻ có tâm lý chán học, thiếu sự hào hứng và không tìm thấy niềm vui khi học dẫn đến kết quả học tập sa sút, các bạn trẻ dễ rơi vào tâm lý sợ đi học và thi cử bởi thành tích học tập kém kéo dài.

Tham vấn tâm lý áp lực học tập ở đâu?

Viện tâm lý Sunnycare

Viện Tâm Lý Sunnycare với những chuyên gia tâm lý trong và ngoài nước, giàu tâm đức và trách nhiệm, chuyên môn luôn sẵn sàng hỗ trợ điều trị tâm lý nhất là cho các bạn trẻ đang độ tuổi đi học gặp các vấn đề về áp lực học tập. Viện hiện có nhiều dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm lý nổi bật như:

• Tư vấn/trị liệu tâm lý, trợ lý tinh thần
• Khóa học kỹ năng sống chuyên sâu dành cho thanh thiếu niên
• Khóa học tâm lý – phát triển kỹ năng

Phòng khám Family Medical Practice

Family Medical Practice vốn là phòng khám tư nhân được đầu tư từ nước ngoài tại Việt Nam, phòng khám có nhiều y bác sĩ giỏi từ các nơi trên thế giới như Mỹ, Úc, Nga, Nhật, Ý,… cũng như hệ thống trang thiết bị hiện hiện đại, luôn mang đến những dịch vụ y tế tốt nhất cho người dân, trong đó bao gồm các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm lý như khám chuyên khoa tâm thần.

Công ty TNHH tham vấn tâm lý Giang Vũ

Công Ty TNHH Tham Vấn Tâm Lý Giang Vũ là địa chỉ chuyên khoa tâm lý với các chuyên gia tham vấn tâm lý được đào tạo và huấn luyện bài bản giúp đỡ tâm lý cho các cá nhân, cặp đôi, gia đình và trẻ em qua các dịch vụ nổi bật:

• Tham vấn tâm lý cá nhân, cặp đôi, gia đình có thể bằng tiếng Anh
• Tham vấn trực tiếp, online
• Tham vấn cho học sinh, sinh viên, công nhân và một số trường hợp khác có kèm theo chính sách trợ giá

Công ty cổ phần SoftenMind

Công Ty Cổ Phần SoftenMind với sứ mệnh hỗ trợ người Việt tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tinh thần với các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực tâm lý tại Việt Nam theo tiêu chuẩn quốc tế, an toàn và chi phí tối ưu hơn với các dịch vụ tâm lý:

• Tham vấn tâm lý cá nhân
• Tham vấn tâm lý doanh nghiệp
• Tham gia đội ngũ chuyên gia

Trung tâm trị liệu, tham vấn tư vấn tâm lý Mindcare

Mindcare là trung tâm trị liệu, tham vấn tâm lý có hai trụ sở ở Hà Nội và TPHCM. Với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực tâm lý, trung tâm luôn mong muốn cống hiến sự phát triển tâm lý học cũng như nâng cao đời sống tinh thần người Việt Nam qua các dịch vụ tâm lý nổi bật như:

• Tâm lý học đường
• Tự ti, cảm xúc bất thường, học tập chưa hiệu quả ở trẻ em
• Giới tính
• Các rối loạn tâm lý như lo âu, rối loạn cảm xúc lưỡng cực, trầm cảm, stress,…
• Mâu thuẫn gia đình, tình yêu hay các mối quan hệ khác,…

Các giải pháp áp lực học tập hiệu quả

Lập kế hoạch học tập, thi cử cụ thể

Đặt ra kế hoạch học tập, thi cử cụ thể giúp đánh giá được mục tiêu và kết quả học tập rất lớn, giúp các bạn trẻ biết được những thiếu sót mà điều chỉnh phương pháp học và thời gian học sao cho hợp lý. Việc đặt thời gian biểu cho từng môn học, từng chương, từng phần phải học trong thời gian cụ thể giúp học sinh, sinh viên tập trung hơn, tránh sao nhãng.

Chuẩn bị sẵn sàng trước khi đi học, đi thi

Trong các kỳ thi cuối kỳ, mùa tuyển sinh khiến các bạn trẻ phải học xuyên đêm, lâu dần khiến bộ não dễ mệt mỏi, không tiếp thu thêm nhiều kiến thức thậm chí sẽ làm giảm trí nhớ sau này. Kế hoạch học tập cho kỳ thi phải được bắt đầu trước một khoảng thời gian, thậm chí trong khi học cũng nên ghi chép, note lại những bài, mục quan trọng để có sự chuẩn bị tốt nhất.

Tránh học tập quá sức

Sắp xếp thời gian học tập và nghỉ ngơi hợp lý không chỉ là giải pháp áp lực học tập giúp đạt kết quả cao trong học tập mà còn giúp giảm mệt mỏi, tìm thấy niềm vui trong học tập ở các bạn trẻ học sinh, sinh viên.

Trao đổi những khó khăn gặp phải với thầy cô, bạn bè, người thân

Việc chủ động tâm sự với thầy cô, bạn bè, người thân trong gia đình về những áp lực học tập mà các bạn trẻ đang gánh chịu không những giúp cho mọi người thấu hiểu, san sẻ áp lực học tập mà còn cùng nhau có những hướng giải quyết để vượt qua những áp lực trong học tập và thi cử.

Không tự tạo áp lực cho bản thân

Kết quả học tập không thể phản ánh hết các kiến thức và trải nghiệm thực tế của bản thân. Do đó, các bạn trẻ nên cố gắng học tập hết khả năng của mình với suy nghĩ học là để nâng cao kiến thức, áp dụng kết quả học được vào cuộc sống thay vì quá chú trọng đến điểm số và thành tích học tập, thi cử.

Không nên so sánh bản thân với bạn bè vì năng lực và năng khiếu của mỗi người sẽ khác nhau. Vì nhiều lý do môi trường giáo dục nhiều môn học chưa phản ánh hết khả năng của học sinh, sinh viên và chưa áp dụng hết các kiến thức học tập được sang thực tế đời sống.

Các liệu pháp thư giãn

Các liệu pháp thư giãn đã được khoa học chứng minh là có tác dụng thay đổi tích cực đến chức năng miễn dịch, tăng tiết insulin cũng như chuyển hoá năng lượng. Do đó, trẻ vị thành niên nên được luyện tập thư giãn dựa trên sự tập trung chú ý thụ động và nhận thức của cơ thể sẽ mang lại nhiều lợi ích như:

• Cải thiện sự tập trung và tăng cường trí nhớ
• Cải thiện về giấc ngủ
• Giảm đau đầu và đau mãn tính
• Tăng cường sự tự tin cho bản thân
• Giảm sự tức giận và thất vọng,…

Bổ sung đầy đủ dưỡng chất

Học tập áp lực nhiều dễ gây stress, sụt cân nặng, cơ thể suy nhược và nhiều vấn đề sức khoẻ khác. Vì vậy, việc chú ý đến ăn uống, bổ sung dinh dưỡng là điều cần thiết để nâng cao sức khoẻ. Một số các tình trạng cơ thể suy nhược, giảm trí nhớ có thể nạp bổ sung một số viên uống, TPCN như chiết xuất bạch quả, kẽm, magie, việt quất, vitamin A, E, C, nhóm B, acid amin,… để cung cấp cho cơ thể.

Bổ sung dưỡng chất cho trí não

Ngủ đủ giấc

Ngủ đủ giấc là điều cần thiết cho sức khỏe và thể chất không chỉ ở người lớn mà còn cho các bạn trẻ đang độ tuổi học tập. Với trẻ từ 6 – 12 tuổi cần ngủ 9 – 12 tiếng mỗi ngày. Thanh thiếu niên thì cần ngủ 8 – 10 tiếng hàng ngày. Đây được xem là yếu tố quan trọng cần được ưu tiên để kiểm soát căng thẳng do áp lực học tập.

Tham vấn tâm lý

Tham vấn tâm lý cũng là một giải pháp áp lực học tập, hiện nay có nhiều cơ sở y tế, phòng khám tiếp nhận tư vấn tâm lý để giải đáp những thắc mắc và giúp học sinh, sinh viên biết cách kiểm soát khi gặp áp lực học tập. Cha mẹ có thể chủ động đưa con em mình đến các cơ sở y tế, phòng khám này để điều trị tâm lý khi gặp áp lực học tập.

Khi nào nên đi tham vấn tâm lý áp lực học tập

Các bậc phụ huynh nên đưa con trẻ tham vấn tâm lý khi gặp các biểu hiện do áp lực học tập gây ra như sau:

• Tâm lý buồn bực, bất ổn, bi quan, dễ tức giận và giảm các cảm xúc tích cực như vui vẻ, hào hứng, phấn khởi,…
• Cảm thấy mông lung, không hiểu rõ bản thân thích gì và khó định hướng được tương lai
• Trẻ có phản ứng chống đối như hay cãi lời, không muốn đến trường, không muốn dành thời gian để học thêm, phát triển năng khiếu,…
• Hay gặp các vấn đề về sức khoẻ như hay đau đầu, biếng ăn, chất lượng giấc ngủ kém,…

Chi phí tham vấn tâm lý áp lực học tập có đắt không?

Chi phí tham vấn tâm lý là một trong những vấn đề được khá nhiều người quan tâm. Tuy vậy, so với khám chữa bệnh thì tham vấn tâm lý có khá ít yếu tố ảnh hưởng đến tổng chi phí khám bác sĩ, chuyên gia tâm lý. Chủ yếu dựa trên những yếu tố sau:

• Trình độ chuyên gia tâm lý
• Thời lượng tham vấn tâm lý
• Tham vấn tâm lý với chuyên gia nước ngoài
• Chính sách của mỗi trung tâm, phòng khám

Thông thường, giá khám và điều trị tâm lý sẽ dao động từ 300.000 – 1.000.000 đồng/60 phút. Đối với gói lộ trình tham vấn tâm lý lâu dài, chi phí có thể sẽ cao hơn.

Phòng ngừa áp lực học tập ở học sinh, sinh viên

Ngoài ra, để phòng ngừa áp lực học tập ở học sinh, sinh viên thì cha mẹ, nhà trường nên lưu ý những điều sau:

• Gia đình và nhà trường không nên áp đặt thành tích học tập quá mức để tránh các áp lực học tập đối với con trẻ. Cần đánh giá đúng năng lực của trẻ để có chương trình học và mục tiêu phù hợp, hợp lý
• Gia đình và thầy cô nên gần gũi và lắng nghe con trẻ để biết rõ các mong muốn và nguyện vọng học tập của trẻ
• Bên cạnh việc học tập, hãy luôn đảm bảo cho trẻ các hoạt động cân bằng, thư giãn như tham gia vui chơi thể thao, các hoạt động dã ngoại,…

Câu hỏi thường gặp

Hi vọng thông qua bài viết này, các bạn đã rõ hơn về những nguyên nhân cũng như tác hại của áp lực học tập, thi cử kéo dài gây nên. Qua đó, có những giải pháp hỗ trợ cũng như cách ngăn ngừa tình trạng này tái diễn gây ảnh hưởng xấu đến cơ thể. 

• https://tapchitamlyhoc.com/ap-luc-hoc-tap.html
• https://hanoimoi.vn/giai-toa-ap-luc-hoc-tap-thi-cu.html
• https://bachmai.gov.vn/tin-chi-tiet/ap-luc-mua-thi-nguyen-nhan-va-giai-phap.html
• https://hoctot.hocmai.vn/tu-tin-buoc-qua-ap-luc-hoc-tap-bang-9-phuong-phap-sieu-de.html
• https://benhviennhitrunguong.gov.vn/tre-ap-luc-hoc-tap-vi-chuyen-cap.html
• https://benhviennhitrunguong.gov.vn/lieu-phap-thu-gian-luyen-tap-cho-tre-vi-thanh-nien.html