Ảo giác là những trải nghiệm giác quan giống như thật nhưng là do tâm trí bạn tạo ra. Chúng có thể ảnh hưởng đến cả tri giác hoặc 5 giác quan. Những triệu chứng này có thể do các bệnh tâm thần, tác dụng phụ của thuốc hoặc các bệnh lý thể chất như động kinh hay rối loạn do lạm dụng rượu và các chất kích thích gây ra. Bạn có thể cần đến gặp chuyên gia tâm lý, bác sĩ thần kinh hoặc bác sĩ đa khoa tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra ảo giác.
Tóm tắt nội dung
1. Các loại ảo giác
Ảo giác không chỉ ảnh hưởng lên 5 giác quan mà còn kích thích tất cả các tín hiệu tri giác từ các cơ quan vận động hoặc thính giác (như ảo giác vận động) hoặc các cơ quan nội tạng (dị cảm).
Ảo giác thị giác
Ảo giác thị giác liên quan đến việc nhìn thấy những thứ không có hiện diện, chẳng hạn như đồ vật, hình khối, con người hoặc ánh sáng.
Ví dụ: Bạn có thể thấy một người không có trong phòng hoặc thấy đèn nhấp nháy mà không ai khác có thể nhìn thấy.
Ảo giác khứu giác
Bạn có thể ngửi thấy mùi khó chịu khi thức dậy vào nửa đêm hoặc cảm thấy cơ thể có mùi khó chịu. Bạn cũng có thể ngửi thấy những mùi hương mà bạn cảm thấy thích, chẳng hạn như mùi nước hoa.
Ảo giác vị giác
Bệnh nhân cảm thấy những vị lạ hoặc khó chịu (thường có vị kim loại). Đây là một triệu chứng tương đối phổ biến đối với những người bị động kinh.
Ảo giác thính giác
Ảo giác thính giác là một trong những loại ảo giác phổ biến nhất. Bạn có thể nghe thấy ai đó đang nói với bạn hoặc yêu cầu bạn làm những việc nhất định. Giọng nói có thể giận dữ, trung tính hoặc ấm áp.
Các ví dụ khác về ảo giác thính giác như nghe thấy âm thanh, giống như ai đó đang đi trên gác mái, tiếng động nhấp hoặc gõ lặp đi lặp lại.
Ảo giác xúc giác
Ảo giác xúc giác liên quan đến cảm giác khi chạm vào hoặc những chuyển động trong cơ thể của bạn. Ví dụ, bạn có thể cảm thấy những con bọ đang bò trên da hoặc các cơ quan nội tạng của bạn đang di chuyển xung quanh. Bạn cũng có thể cảm thấy bàn tay của ai đó chạm vào cơ thể mình.
2. Nguyên nhân gây ra ảo giác
Do nguyên nhân tâm thần
Ảo giá là một trong những triệu chứng quan trọng của các bệnh loạn thần, đặc biệt ảo giác thính giác là triệu chứng đặc trưng của tâm thần phân liệt. Ngoài ra một số bệnh nhân bị loạn thần khác cũng có triệu chứng ảo giác này.
Sử dụng chất gây nghiện hoặc lạm dụng rượu
Sử dụng chất gây nghiện là một trong những nguyên nhân khá phổ biến khác gây ra bệnh ảo giác. Một số người nhìn thấy hoặc nghe thấy những thứ không có thật sau khi uống quá nhiều rượu hoặc dùng các chất gây nghiện như cocaine.
Thiếu ngủ hoặc mất ngủ
Bạn có thể dễ gặp hiện tượng ảo giác nếu không ngủ trong nhiều ngày hoặc ngủ không đủ giấc trong thời gian dài. Ảo giác cũng có thể xảy ra ngay trước khi chìm vào giấc ngủ (được gọi là ảo giác khi ngủ – hypnagogic hallucinations) hoặc ngay trước khi thức dậy khỏi giấc ngủ (được gọi là ảo giác nửa thức nửa ngủ – hypnopompic hallucinations).
Do thuốc
Một số loại thuốc điều trị các bệnh về thể chất và tâm thần cũng có thể gây ra ảo giác, chẳng hạn như thuốc chữa bệnh Parkinson, trầm cảm, rối loạn tâm thần và động kinh.
Các nguyên nhân khác
Các điều kiện khác cũng có thể gây ra hiện tượng này, bao gồm:
- Sốt cao, đặc biệt ở trẻ em và người già.
- Đau nửa đầu.
- Cô lập khỏi xã hội, đặc biệt là ở người lớn tuổi.
- Điếc, mù hoặc các vấn đề về thị lực.
- Động kinh (trong một số trường hợp, cơn động kinh có thể khiến bạn nhìn thấy các hình dạng nhấp nháy hoặc các điểm sáng).
- Bệnh giai đoạn cuối, chẳng hạn như HIV giai đoạn 3 (AIDS), ung thư não hoặc suy thận và suy gan.
3. Chẩn đoán ảo giác
Bạn nên gọi cho bác sĩ ngay lập tức nếu nghi ngờ rằng nhận thức của bạn là không có thật. Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng của bạn và thực hiện khám tổng quát, chỉ định thêm các xét nghiệm bổ sung có thể bao gồm xét nghiệm máu hoặc nước tiểu, các xét nghiệm hình ảnh học sọ não.
Nếu bạn biết ai đó đang bị ảo giác, đừng để họ một mình. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, sự sợ hãi và hoang tưởng do ảo giác gây ra có thể dẫn đến những hành động hoặc hành vi nguy hiểm cho bản thân người bệnh và những người xung quanh. Luôn ở bên cạnh bệnh nhân và cùng họ đến bác sĩ để hỗ trợ về mặt tinh thần cho họ. Bạn cũng có thể giúp trả lời câu hỏi về các triệu chứng và tần suất xuất hiện triệu chứng của bệnh nhân.
4. Điều trị ảo giác
Bác sĩ sẽ đề xuất phương pháp điều trị tốt nhất cho bệnh nhân sau khi tìm ra nguyên nhân gây ra ảo giác.
Điều trị bằng thuốc
Việc điều trị hoàn toàn phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra hiện tượng ảo giác. Ví dụ: nếu bệnh nhân gặp ảo giác trong quá trình cai rượu, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giúp làm dịu hệ thần kinh của bệnh nhân. Tuy nhiên, nếu ảo giác do bệnh Parkinson gây ra ở một người bị sa sút trí tuệ, bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc khác.
Trị liệu tâm lý
Nếu nguyên nhân gây ra ảo giác là do vấn đề liên quan sức khỏe tâm thần, bạn nên tìm một chuyên gia tâm lý để giúp bạn hiểu rõ hơn về những gì đang xảy ra với mình. Chuyên gia tâm lý cũng có thể giúp bạn xây dựng những cách thức để đối phó với các tình huống, đặc biệt là khi bạn cảm thấy sợ hãi hoặc hoang tưởng.
5. Chuyên gia tâm lý và Trung tâm tư vấn uy tín điều trị chứng ảo giác
- SHARE được thành lập từ năm 2008 – là một trong những trung tâm điều trị tâm lý đầu tiên tại Hà Nội.
- Chuyên gia Trần Anh Vũ đã có 9 năm kinh nghiệm trong việc tham vấn và điều trị tâm lý.
- Chuyên gia tâm lý Đoàn Thị Hương là một trong những Thạc sỹ tâm lý lâm sàng đầu tiên trong chương trình hợp tác đào tạo thạc sỹ lâm sàng giữa Trường Đại học giáo dục Hà Nội và Trường Đại học Vanderbilt Hoa Kỳ.
Để tìm được nguyên nhân gây ra ảo giác, cách tốt nhất là bệnh nhân nên trao đổi với các bác sĩ đa khoa, bác sĩ thần kinh hoặc chuyên gia tâm lý.
Bài viết được tham khảo từ các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước cùng tham vấn y khoa từ Bác sĩ Trần Bảo Ngọc. Bài viết mang tính chất tham khảo và Docosan khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.
