Rối loạn hoang tưởng là vấn đề xã hội đang được nhiều sự quan tâm trong thời gian gần đây. Rối loạn hoang tưởng có thể là bệnh lý tâm thần nghiêm trọng khiến người bệnh không thể phân biệt chính xác đâu là sự thật khách quan và đâu là hệ quả của sự tưởng tượng. Hãy cùng Docosan tìm hiểu về nguyên nhân, biểu hiện và cách điều trị rối loạn hoang tưởng trong bài viết sau đây nhé!
Tóm tắt nội dung
Rối loạn hoang tưởng là bệnh gì?
Rối loạn hoang tưởng còn được gọi là bệnh hoang tưởng, thần kinh hoang tưởng và bệnh tâm thần hoang tưởng. Đây là một trong những dạng lâm sàng của bệnh loạn thần – tình trạng rối loạn thần kinh nặng mà người bệnh không thể điều khiển cảm xúc, mất khả năng phán đoán và suy nghĩ về những hành vi của bản thân.
Trong đó, rối loạn hoang tưởng đặc trưng bởi các suy nghĩ sai lệch, hoàn toàn không có thật trong thực tế nhưng người bệnh luôn cho rằng những sự việc này hoàn toàn đúng. Sự sai lệch này của người bệnh không thể thay đổi ngay cả khi những người xung quanh cố gắng chứng minh bằng những lý lẽ và dẫn chứng chân thực nhất.
Rối loạn hoang tưởng là chứng bệnh ít gặp (chiếm khoảng 0.03% dân số) và chủ yếu khởi phát trong độ tuổi trung niên hoặc cao tuổi. Người bệnh vẫn duy trì được các kỹ năng xã hội nhưng ít nhiều sẽ bị ảnh hưởng do niềm tin hoang tưởng. Để giảm ảnh hưởng của bệnh đối với sức khỏe và chất lượng cuộc sống, bệnh nhân cần có sự chủ động trong việc thăm khám và điều trị.
Nguyên nhân của rối loạn hoang tưởng
Cũng như nhiều rối loạn tâm thần khác, nguyên nhân chính xác gây rối loạn hoang tưởng vẫn chưa được các nhà tâm thần học xác định chính xác. Tuy nhiên, họ đang xem xét vai trò của một số yếu tố tăng nguy cơ mắc bệnh, bao gồm:
Di truyền
Nhiều nghiên cứu cho thấy, chứng rối loạn tâm thần này xảy ra thường xuyên hơn ở những gia đình có thành viên bị rối loạn ảo giác hoặc tâm thần phân liệt. Vì vậy, các chuyên gia tin rằng cũng như các rối loạn về tâm thần khác, chứng rối loạn hoang tưởng có thể truyền từ cha mẹ sang con cái.
Yếu tố sinh học cơ thể
Các chuyên gia đang nghiên cứu các rối loạn ảo tưởng diễn ra khi các phần của não bộ không hoạt động bình thường. Trong đó, vùng não bất thường kiểm soát nhận thức và suy nghĩ có thể được liên kết với các triệu chứng hoang tưởng.
Môi trường và tâm lý
Nhiều bằng chứng cho thấy sự căng thẳng kéo dài có thể kích hoạt các rối loạn về sức khỏe tinh thần. Tình trạng lạm dụng chất kích thích, bia rượu cũng có thể góp phần vào nguyên nhân gây bệnh. Bên cạnh đó, người có xu hướng bị cô lập (người nhập cư, người câm điếc…) có nguy cơ bị rối loạn hoang tưởng cao hơn những người khác.
Các dạng biểu hiện của rối loạn hoang tưởng
Căn cứ vào đặc điểm triệu chứng, các chuyên gia tâm thần đã phân chia biểu hiện của bệnh rối loạn hoang tưởng thành 6 dạng sau:
Rối loạn hoang tưởng được yêu (Erotomania)
Dạng rối loạn hoang tưởng này được xây dựng trên niềm tin mãnh liệt rằng chắc chắn đang có một người nào đó rất yêu mến và mong muốn cưới được mình. Bệnh nhân cho rằng đó là một tình yêu chân thành, sâu sắc, lý tưởng, lãng mạn, có xu hướng kết nối tâm hồn hơn là tiếp xúc tình dục. Đặc biệt, người bệnh tin tưởng rằng đối phương hoàn toàn xa lạ và có thể có vị thế xã hội cao hơn họ (ví dụ các bậc vĩ nhân hay những người nổi tiếng).
Do đó, bệnh nhân luôn tìm mọi cách để tiếp cận, liên lạc (thậm chí rình rập) đối phương thông qua việc viết thư, tặng quà, gọi điện, viếng thăm… Tỷ lệ rối loạn hoang tưởng được yêu trong lâm sàng ở cả hai giới tương đương nhau.
Rối loạn hoang tưởng tự cao (Grandiose)
Rối loạn hoang tưởng tự cao còn được gọi là bệnh vĩ cuồng. Với thể bệnh này, bệnh nhân ý thức quá mức về kiến thức, sức mạnh, bản sắc và giá trị chính mình. Họ một lòng tin tưởng rằng bản thân có tài năng xuất chúng, đặc biệt hoặc sở hữu tiềm năng vô hạn vẫn chưa được khai phá.
Thêm vào đó, một số người bệnh còn cho rằng mình có mối quan hệ đặc biệt với những người tài giỏi. Ngoài ra, chứng rối loạn hoang tưởng tự cao cũng liên quan đến yếu tố tôn giáo (bệnh nhân nghĩ rằng mình được giao phó sứ mệnh truyền tải thông điệp của Thượng đế, Chúa trời). Do đó, họ thường tận dụng các phương tiện truyền thông đại chúng để thu hút, lôi kéo và tìm kiếm sự trợ giúp, ủng hộ từ cộng đồng mạng.
Rối loạn hoang tưởng ghen tuông (Othello Syndrome)
Khi bị rối loạn hoang tưởng ghen tuông, bệnh nhân luôn cho rằng, vợ/chồng hoặc người yêu của mình không chân thành, chung thủy. Những suy nghĩ ghen tuông của họ thường mang tính chất suy diễn, hoài nghi, không dựa trên bằng chứng thực tế mà được củng cố theo niềm tin hoang tưởng phi lý. Vì vậy, họ thường xuyên thu thập, tìm kiếm bằng chứng cứ phản bội, kiểm tra, theo dõi mọi cử chỉ, hành vi, thậm chí hành hạ vợ/chồng/người yêu của mình.
Rối loạn hoang tưởng truy đuổi (Persecutory)
Rối loạn hoang tưởng truy đuổi khiến người bệnh tin rằng có một số đối tượng hoặc thế lực thù địch đang âm mưu chống phá họ bằng cách đầu độc, ám hại, ngược đãi, lừa đảo, theo dõi…
Một vài sai sót nhỏ hoặc sự kiện ngẫu nhiên trong cuộc sống hàng ngày có thể bị phóng đại thái quá và trở thành trung tâm của những hoang tưởng bị hại mới. Theo thời gian, bệnh nhân sẽ lặp đi lặp lại chúng để thỏa mãn chính mình. Những người bị hoang tưởng truy đuổi rất dễ phật ý và thường hành động bạo lực với những đối tượng mà họ cho là đang cố tình chống đối mình.
Rối loạn hoang tưởng biến đổi cơ thể (Somatic Symptom Disorder)
Rối loạn hoang tưởng biến đổi cơ thể gắn liền với những hoang tưởng rối loạn chức năng cơ thể. Dạng hoang tưởng này rất đa dạng. Hầu hết bệnh nhân cho rằng làn da, khuôn miệng, âm đạo, trực tràng của mình bốc mùi khó chịu, cơ thể đang bị viêm nhiễm hoặc hỏng hóc đâu đó hay một phần cơ thể trở nên bất thường, dị dạng, thậm chí nhiều nội tạng hay một phần cơ thể không còn hoạt động nữa.
Rối loạn hoang tưởng hỗn hợp (Mixed)
Người bệnh xuất hiện cùng lúc 2 dạng rối loạn hoang tưởng trở lên. Không chỉ dừng lại ở đó, họ còn thường xuyên tức giận, khó chịu và nhìn thấy/nghe thấy những điều mà bản thân tin tưởng là đang tồn tại (chẳng hạn bệnh nhân tin rằng bản thân bốc mùi hôi thối và họ thực sự đã ngửi thấy mùi cơ thể của mình – dù sự thật không phải như vậy).
Điều trị rối loạn hoang tưởng như thế nào?
Quá trình chữa bệnh rối loạn hoang tưởng bao gồm hai phương pháp là điều trị nội khoa và trị liệu tâm lý. Căn bệnh này có xu hướng phát triển mạn tính. Vì vậy, các chiến lược điều trị cần được thay đổi và điều chỉnh thường xuyên sao cho phù hợp với nhu cầu của người bệnh trong khi vẫn đảm bảo duy trì tốt chức năng xã hội cũng như nâng cao chất lượng cuộc sống.
Điều trị nội khoa
Theo nhiều nghiên cứu, gần một nửa trường hợp sử dụng thuốc Tây đều được cải thiện bệnh tình. Nhóm thuốc chống loạn thần được sử dụng chủ yếu trong công tác điều trị rối loạn hoang tưởng.
- Thuốc chống loạn thần thông thường (thuốc an thần) được đưa vào công tác điều trị các dạng rối loạn tâm thần đã từ lâu. Loại thuốc này có tác dụng ức chế hoạt động của các thụ thể dopamin (chất dẫn truyền thần kinh có liên quan mật thiết đến sự phát triển của những ảo tưởng) bên trong bộ não.
- Thuốc chống loạn thần không điển hình mới được nghiên cứu và phát triển gần đây. Chúng có thể kiểm soát triệu chứng loạn thần vô cùng hiệu quả và hiếm khi gây ra tác dụng không mong muốn liên quan đến vấn đề vận động (so với thuốc chống loạn thần thông thường).
Trị liệu tâm lý
Đối với những căn bệnh về thần kinh, trị liệu tâm lý luôn được các bác sĩ chuyên khoa ưu tiên lựa chọn. Phương pháp này có thể dễ dàng tiếp cận tình trạng của người bệnh và mang đến hiệu quả ổn định, lâu dài. Tuy nhiên, rối loạn hoang tưởng là một chứng bệnh đặc biệt khó trị bởi đa số bệnh nhân thường thiếu hiểu biết và không thể nhận thức vấn đề của bản thân.
Công tác trị liệu tâm lý có thể kết hợp với thuốc Tây để giúp đỡ bệnh nhân quản lý hiệu quả và đối phó thành công với tình trạng căng thẳng bắt nguồn từ sự hoang tưởng. Những liệu pháp tâm lý hữu ích và phổ biến trong quá trình điều trị chứng rối loạn hoang tưởng bao gồm:
- Liệu pháp tâm lý cá nhân
- Liệu pháp nhóm
- Liệu pháp gia đình
- Liệu pháp âm nhạc
- Liệu pháp nhận thức – hành vi.
Cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc và tìm hiểu Rối loạn hoang tưởng: Nguyên nhân, biểu hiện và cách điều trị tại Docosan. Chúng tôi rất vinh hạnh chào đón và nhận được sự tín nhiệm từ các bạn.
Bài viết được tham khảo bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có
chuyên môn tại Docosan để điều trị.
