Rối loạn nhân cách là một loại rối loạn về tâm lý phổ biến, tuy nhiên bạn đã hiểu rõ về nó chưa? Bài viết dưới đây của Docosan sẽ chia sẻ đến bạn đọc những thông tin hữu ích về các loại rối loạn nhân cách, chẩn đoán và điều trị.
Tóm tắt nội dung
Rối loạn nhân cách là gì?
Rối loạn nhân cách là một nhóm các tình trạng sức khỏe tâm thần được đặc trưng bởi các kiểu suy nghĩ, cảm giác và hành vi không linh hoạt và không lành mạnh. Những trải nghiệm và hành vi nội tâm này thường khác với kỳ vọng của cộng đồng mà người đó đang sống.
Những người bị rối loạn nhân cách thường gặp khó khăn trong việc hòa đồng với những người khác và giải quyết các vấn đề hàng ngày theo cách mà cộng đồng đó mong đợi. Họ thường tin rằng cách suy nghĩ và hành vi của họ là hoàn toàn bình thường. Tuy nhiên, họ có xu hướng có quan điểm về thế giới khá khác biệt so với những người khác. Do đó, họ có thể gặp khó khăn khi tham gia các hoạt động xã hội, giáo dục và gia đình.
Họ cũng đổ lỗi cho người khác về những thử thách mà họ trải qua. Những hành vi và thái độ này thường gây ra các vấn đề và hạn chế trong các mối quan hệ, gặp gỡ xã hội và môi trường làm việc hoặc trường học. Chúng cũng có thể khiến những người bị rối loạn nhân cách cảm thấy bị cô lập, điều này có thể góp phần gây ra trầm cảm và lo lắng.
Nguyên nhân của rối loạn nhân cách chưa được kết luận. Tuy nhiên, các chuyên gia tin rằng rối loạn nhân có thể bị kích hoạt bởi ảnh hưởng từ di truyền và môi trường, đặc biệt là sang chấn thời thơ ấu.
Rối loạn nhân cách có xu hướng xuất hiện ở lứa tuổi thanh thiếu niên hoặc đầu giai đoạn trưởng thành. Các triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào loại rối loạn nhân cách cụ thể.
Phân biệt 3 nhóm rối loạn nhân cách
Có rất nhiều dạng rối loạn nhân cách khác nhau, được nhóm thành ba nhóm dựa trên các đặc điểm và triệu chứng tương tự.
Nhóm A: Sự nghi ngờ
- Rối loạn nhân cách hoang tưởng: Những người bị rối loạn nhân cách hoang tưởng rất mất lòng tin vào người khác và nghi ngờ động cơ của họ. Họ cũng có xu hướng giữ mối hận thù.
- Rối loạn nhân cách phân liệt: Những người mắc loại rối loạn này ít quan tâm đến việc hình thành các mối quan hệ cá nhân hoặc tham gia vào các tương tác xã hội. Họ thường không chú ý xã hội, vì vậy họ có vẻ lạnh lùng về mặt cảm xúc.
- Rối loạn nhân cách phân liệt: Trong rối loạn nhân cách phân liệt, người mắc phải cho rằng có thể ảnh hưởng đến người khác hoặc sự kiện bằng suy nghĩ của họ. Họ thường hiểu sai về các hành vi. Điều này khiến họ có những phản ứng cảm xúc không phù hợp. Họ có thể luôn tránh quan hệ thân mật.
Nhóm B: Cảm xúc và bốc đồng
- Rối loạn nhân cách chống đối xã hội: Những người bị rối loạn nhân cách chống đối xã hội có xu hướng thao túng hoặc đối xử thô bạo với người khác mà không bày tỏ sự hối hận về hành động của họ. Họ có thể nói dối, ăn cắp hoặc lạm dụng rượu hoặc ma túy.
- Rối loạn nhân cách ranh giới: Những người mắc loại rối loạn này thường cảm thấy trống rỗng và bị bỏ rơi, bất kể sự hỗ trợ của gia đình hoặc cộng đồng. Họ có thể gặp khó khăn trong việc đối phó với những sự kiện đau buồn, căng thẳng. Họ có thể mắc chứng hoang tưởng, có xu hướng tham gia vào các hành vi mạo hiểm và bốc đồng, chẳng hạn như quan hệ tình dục không an toàn, uống rượu say và cờ bạc.
- Rối loạn nhân cách tiền sử: Trong chứng rối loạn nhân cách tiền sử, người mắc phải thường cố gắng thu hút sự chú ý hơn bằng cách thể hiện quá trớn hoặc khiêu khích tình dục. Họ dễ bị ảnh hưởng bởi người khác và cực kỳ nhạy cảm với những lời chỉ trích hoặc phản đối.
- Rối loạn nhân cách tự ái: Những người mắc chứng rối loạn nhân cách tự ái tin rằng họ quan trọng hơn những người khác. Họ có xu hướng phóng đại thành tích của mình và có thể khoe khoang về sự hấp dẫn hoặc thành công của họ. Họ có nhu cầu được ngưỡng mộ sâu sắc, nhưng thiếu sự đồng cảm với người khác.
Nhóm C: Lo lắng
- Rối loạn nhân cách né tránh: Những người mắc loại rối loạn này thường trải qua cảm giác mình không phù hợp, tự ti hoặc kém hấp dẫn. Họ thường chú ý đến những lời chỉ trích từ người khác và tránh tham gia vào các hoạt động mới hoặc kết bạn mới.
- Rối loạn nhân cách phụ thuộc: Trong rối loạn nhân cách phụ thuộc, người bệnh phụ thuộc nhiều vào người khác để đáp ứng các nhu cầu về tình cảm và thể chất của họ. Họ thường tránh ở một mình. Họ thường xuyên cần được trấn an khi đưa ra quyết định. Họ cũng có thể từng chịu đựng sự lạm dụng thể chất và lời nói.
- Rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế: Những người bị rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế có nhu cầu trật tự cao. Họ tuân thủ mạnh mẽ các quy tắc và quy định. Họ cảm thấy vô cùng khó chịu khi không đạt được sự hoàn hảo. Thậm chí, họ có thể bỏ bê các mối quan hệ cá nhân để tập trung vào việc thực hiện một dự án hoàn hảo.
Chẩn đoán rối loạn nhân cách
Mỗi loại rối loạn nhân cách có các tiêu chí giúp chẩn đoán. Bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý sẽ hỏi bạn những câu hỏi dựa trên những tiêu chí này để xác định loại rối loạn nhân cách. Để chẩn đoán được, các hành vi và cảm xúc phải có sự nhất quán trong nhiều hoàn cảnh cuộc sống, gây ra đau khổ và căng thẳng nghiêm trọng ở ít nhất hai trong số các lĩnh vực sau:
- Cách bạn nhận thức hoặc giải thích về bản thân và những người khác.
- Cách bạn hành động khi đối xử với người khác.
- Sự phù hợp của các phản ứng cảm xúc của bạn.
- Bạn có thể kiểm soát cơn bốc đồng của mình tốt như thế nào.
Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể thực hiện xét nghiệm máu để xác định xem vấn đề y tế có gây ra các triệu chứng của bạn hay không. Họ cũng có thể yêu cầu xét nghiệm sàng lọc rượu và ma túy.
Điều trị rối loạn nhân cách
Việc điều trị rối loạn nhân cách cảm xúc không ổn định có thể khác nhau tùy thuộc vào loại và mức độ nghiêm trọng của rối loạn nhân cách.
Tâm lý trị liệu
Liệu pháp tâm lý trị liệu (hoặc liệu pháp trò chuyện) có thể giúp kiểm soát các rối loạn nhân cách. Trong quá trình trị liệu tâm lý, bạn và nhà trị liệu có thể thảo luận về tình trạng của bạn, cũng như cảm xúc và suy nghĩ của bạn. Điều này có thể cung cấp cho bạn cái nhìn sâu sắc về cách kiểm soát các triệu chứng và hành vi ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của bạn.
Có nhiều loại tâm lý trị liệu khác nhau. Chẳng hạn như liệu pháp hành vi biện chứng có thể bao gồm các buổi gặp mặt nhóm và cá nhân, nơi mọi người học cách đối mặt căng thẳng và cải thiện các mối quan hệ. Hoặc liệu pháp nhận thức hành vi nhằm mục đích hướng dẫn mọi người cách thay đổi lối suy nghĩ tiêu cực để họ có thể đối phó tốt hơn với những thách thức hàng ngày.
Thuốc
Một số loại thuốc kê đơn có thể hữu ích trong việc giảm các triệu chứng rối loạn nhân cách khác nhau:
- Thuốc chống trầm cảm có thể giúp cải thiện tâm trạng chán nản, tức giận hoặc bốc đồng.
- Chất ổn định tâm trạng ngăn chặn sự thay đổi tâm trạng và giảm sự cáu kỉnh, hung hăng.
- Thuốc chống loạn thần (còn được gọi là thuốc an thần kinh) có thể sử dụng ở những người thường mất liên hệ với thực tế.
- Thuốc chống lo âu giúp giảm lo lắng, kích động và mất ngủ.
Điều quan trọng nhất của việc điều trị chứng rối loạn nhân cách là nhận thức rằng vấn đề tồn tại ngay từ đầu. Những người mắc các dạng rối loạn này tin rằng đặc điểm tính cách của họ là bình thường, vì vậy họ có thể trở nên khá khó chịu khi ai đó gợi ý rằng họ có thể bị rối loạn nhân cách.
Người bị rối loạn nhân cách cũng cần tránh uống rượu và sử dụng chất kích thích. Những chất này có thể có tác động tiêu cực đến cảm xúc và cản trở việc điều trị.
Chuyên gia tâm lý và Trung tâm tư vấn uy tín
- SHARE được thành lập từ năm 2008 – là một trong những trung tâm điều trị tâm lý đầu tiên tại Hà Nội.
- Chuyên gia Trần Anh Vũ đã có 9 năm kinh nghiệm trong việc tham vấn và điều trị tâm lý.
- Chuyên gia tâm lý Đoàn Thị Hương là một trong những Thạc sỹ tâm lý lâm sàng đầu tiên trong chương trình hợp tác đào tạo thạc sỹ lâm sàng giữa Trường Đại học giáo dục Hà Nội và Trường Đại học Vanderbilt Hoa Kỳ.
Rối loạn nhân cách có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, tuy nhiên nếu được phát hiện kịp thời và có phương hướng điều trị đúng đắn, bệnh rối loạn nhân cách hoàn toàn có thể được kiểm soát.
Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.
Nguồn tham khảo: Healthline
