Cấu tạo dạ dày của cơ thể người: 7 biện pháp giúp dạ dày luôn khỏe mạnh

Một trong những bộ phận quan trọng nhất của hệ tiêu hóa ở người là dạ dày. Đó là vì cấu tạo dạ dày rất đặc biệt với chức năng chuyên biệt mà những cơ quan khác không thể thay thế được. Một người cắt đi một phần hoặc toàn bộ dạ dày sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe chung. Doctor có sẵn mời quý độc giả tham khảo bài viết này để hiểu hơn về cấu tạo dạ dày và những công việc của nó.

1. Tổng quan về cấu tạo dạ dày

Dạ dày là một cơ quan với nhiều thành phần cơ nằm ở phía bên trái của bụng trên. Dạ dày là nơi tiếp nhận và chứa đựng thức ăn từ thực quản. Khi thức ăn đến cuối thực quản, nó sẽ đi vào dạ dày thông qua một van cơ được gọi là cơ vòng thực quản dưới.

Dạ dày tiết ra acid và các men tiêu hóa thức ăn. Cơ dạ dày co bóp theo chu kỳ, đảo trộn thức ăn để tăng cường tiêu hóa. Cơ vòng môn vị là một van cơ mở ra để thức ăn đi từ dạ dày xuống ruột non.

Dạ dày là đoạn phình to nhất của ống tiêu hóa giống hình chữ J nhưng với khả năng co giãn tốt nên có thể thay đổi theo tư thế hoặc có đang chứa thức ăn hay không. Cấu tạo dạ dày có thể tích khoảng 2-2,5l hoặc hơn.

Dạ dày là một trong những cơ quan thuộc hệ thống ống tiêu hóa, có nhiệm vụ chứa thức ăn, nghiền nát, nhào trộn, thấm dịch bị rồi đưa xuống ruột non để thực hiện công đoạn tiêu hóa, hấp thu cũng như đào thải.

2. Vị trí của dạ dày

Dạ dày nằm ở tầng trên của ổ bụng, ngay bên dưới vòm cơ hoành bên trái, và được bao quanh bởi nhiều cơ quan khác như gan, tụy, lách. Dạ dày là một phần của hệ tiêu hóa và được kết nối với:

• Thực quản: một cơ quan hình ống kết nối vùng miệng và họng với dạ dày. Nơi chuyển tiếp giữa thực quản và dạ dày được gọi là cơ vòng thực quản dưới, hay cơ vòng tâm vị.
• Ruột non: một cơ quan hình ống có thể dài đến vài mét nối từ dạ dày đến ruột già. Phần đầu tiên của ruột non là tá tràng, nơi đầu tiên của ruột non nhận thức ăn từ dạ dày chuyển xuống.

3. Cấu tạo dạ dày

3.1. Các thành phần của cấu tạo dạ dày

Trong cấu tạo dạ dày, dạ dày được chia thành 5 vùng:

• Tâm vị là phần đầu tiên của dạ dày ngay bên dưới thực quản. Phần này có chứa cơ vòng tâm vị (còn được gọi là cơ vòng thực quản dưới), là một vòng cơ giúp ngăn chất chứa trong dạ dày trào ngược lên thực quản.
• Đáy vị là vùng hình tròn của dạ dày nằm bên trái của tâm vị và ngay bên dưới vòm cơ hoành bên trái.
• Thân vị là phần lớn nhất và khỏe nhất của dạ dày, nơi mà thức ăn được nhào trộn và phân giải thành các hạt thức ăn nhỏ hơn.
• Hang vị là phần thấp của dạ dày. Đây được xem như nơi lưu trữ thức ăn đã qua nhào trộn và chờ đợi được chuyển xuống tá tràng (phần đầu của ruột non). 
• Môn vị là nơi mà dạ dày kết nối với ruột non. Ở đây cũng tồn tại một cơ vòng, gọi là cơ vòng môn vị. Nó có chức năng như một van kiểm soát quá trình làm trống dạ dày để đưa thức ăn vào tá tràng, cũng như ngăn cho thức ăn đi ngược từ tá tràng trở lại dạ dày.

3.2. Các lớp của thành dạ dày

Với chức năng chính là co bóp và tiêu hóa thức ăn, thành dạ dày phải có cấu tạo đặc biệt so với phần còn lại của ống tiêu hóa. Cấu tạo dạ dày bao gồm các lớp như sau:

• Lớp niêm mạc là lớp lót mặt trong của dạ dày, với đặc trưng là những nếp niêm mạc lớn và ngoằn ngoèo khi dạ dày trống. Những nếp niêm mạc này có thể phẳng đi giúp dạ dày giãn to chứa thức ăn và tăng diện tích tiếp xúc với thức ăn để tiêu hóa tốt hơn.
• Lớp dưới niêm nằm ngay bên dưới lớp niêm mạc, được tạo thành từ mô liên kết với nhiều mạch máu và mạch bạch huyết, các tế bào và sợi thần kinh.
• Lớp cơ của dạ dày rất đặc biệt khi được tạo thành từ 3 lớp cơ (Cơ dọc, cơ chéo, cơ vòng) với các hướng đan chéo nhau, giúp dạ dày co bóp, nhào trộn thức ăn một cách linh hoạt và hiệu quả.
  • Cơ dọc: liên tục với các thớ cơ dọc của thực quản và tá tràng và dày nhất dọc theo bờ cong vị nhỏ.
  • Cơ vòng: bao kín toàn dạ dày, đặc biệt ở môn vị.
  • Cơ chéo: là lớp không hoàn toàn, chạy vòng quanh đáy vị và đi chéo xuống dưới về phía bờ cong lớn.
• Lớp thanh mạc là một lớp xơ mỏng bao bọc bên ngoài dạ dày. Đây cũng là một phần của màng bụng, liên tục với những lớp bọc của các cơ quan khác trong ổ bụng.
• Lớp tấm dưới thanh mạc: Là tổ chức liên kết rất mỏng, gần như dính chặt vào lớp cơ, trừ phần ở gần 2 bờ cong vị.

4. Chức năng của dạ dày

Dạ dày đảm nhận 3 chức năng chính:

• Nơi dự trữ thức ăn tạm thời, như một trạm trung chuyển của thức ăn từ thực quản xuống và tồn lưu khoảng 2 giờ hoặc hơn, trước khi được chuyển tiếp xuống ruột non.
• Nhào trộn thức ăn cho thấm dịch vị và nghiền nát bằng sự co bóp và thư giãn luân hồi của các lớp cơ.
• Tiêu hóa, chuyển hóa thức ăn bằng các chất men đặc trưng của dạ dày, như pepsin.

Lớp niêm mạc trong cấu tạo dạ dày bao gồm những tế bào và tuyến chuyên biệt tiết acid hydrochloric (HCl) và men tiêu hóa để tiêu hóa và phân cắt thức ăn. Niêm mạc vùng tâm vị và đáy vị còn tiết thêm chất nhầy để bảo vệ dạ dày khỏi acid mà chính nó tạo ra.

Một số tế bào chuyên biệt khác ở niêm mạc vùng hang vị trong cấu tạo dạ dày còn tiết hormon gastrin vào máu. Gastrin giúp kích thích giải phóng acid và men tiêu hóa từ niêm mạc dạ dày; và giúp các lớp cơ bắt đầu co bóp.

Thức ăn sau đó được phân cắt thành hỗn hợp đặc sệt và mang tính acid, gọi là dịch dưỡng chấp. Cơ vòng môn vị sẽ giãn ra khi dịch dưỡng chấp được hình thành hoàn chỉnh. Dưỡng chấp được đưa xuống tá tràng và phần còn lại của ruột non.

Ruột non trong cáu tạo dạ dày đóng vai trò chủ yếu trong việc hấp thu dưỡng chất. Chức năng hấp thu của dạ dày thì hạn chế hơn nhiều và chỉ giới hạn trong một số chất như hấp thu nước, rượu và một số loại thuốc.

5. Các bệnh thường gặp ở dạ dày

Cấu tạo dạ dày tương đối phức tạp và có mối liên hệ về mặt giải phẫu và chức năng cũng chặt chẽ với những cơ quan khác. Do đó các bệnh lý hoặc rối loạn chức năng ở cấu tạo dạ dày là rất đa dạng. Sau đây là một số bệnh thường gặp liên quan đến dạ dày.

• Trào ngược dạ dày thực quản (GERD)
• Chứng khó tiêu
• Viêm loét dạ dày
• Viêm dạ dày
• Ung thư dạ dày
• Giãn tĩnh mạch dạ dày 
• Xuất huyết tiêu hóa ở dạ dày
• Hội chứng Zollinger-Ellison
• Liệt dạ dày (chậm làm rỗng dạ dày)..

Khi đau dạ dày, người bệnh sẽ có các triệu chứng như: những cơn đau dữ dội hoặc đau âm ỉ kéo dài, chướng bụng, đầy hơi, khó tiêu, buồn nôn, ợ hơi,ợ nóng, ợ chua…Phần lớn người bị đau dạ dày thường có những cơn đau xuất phát từ vùng bụng thượng vị (trên rốn). Cơn đau có thể xuất hiện ở chính giữa bụng, cũng có thể lệch sang bên trái hoặc bên phải, đau có thể lan ra sau lưng.

Cấu tạo dạ dày phức tạp. Dạ dày có vấn đề không chỉ gây đau đớn, khó chịu, đau dữ dội hoặc âm ỉ dài mà còn gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, sinh hoạt hàng ngày của người bệnh. Nếu không được điều trị kịp thời, dứt điểm bệnh có thể có những biến chứng nguy hiểm. Chính vì vậy, khi cơ thể hoặc dạ dày có dấu hiệu bất thường, người bệnh không được chủ quan mà cần đi khám bác sĩ để được kiểm tra, chẩn đoán và có phác đồ điều trị phù hợp.

6. Nguyên nhân khiến cấu tạo dạ dày có vấn đề

Dạ dày là nơi chứa đựng cũng như tiêu hóa thức ăn. Bất kỳ nguyên nhân nào khiến dạ dày hoạt động bất thường đều ảnh hưởng đến sức khỏe của con người. Một số nguyên nhân dẫn đến các vấn đề liên quan đến dạ dày bao gồm:

• Thói quen ăn uống thiếu khoa học: bỏ bữa; ăn quá no hoặc để bụng quá đói; hoạt động mạnh, nằm ngủ ngay sau khi vừa ăn cơm, ăn quá nhanh…
• Thói quen sinh hoạt không tốt: thức khuya, hút thuốc lá, ăn đêm, vừa ăn vừa xem điện thoại, đọc sách, xem tivi.…
• Chế độ ăn uống không lành mạnh: ăn đồ cay nóng, muối chua, các thực phẩm chứa nhiều axit, vitamin C như cam, chanh, bưởi (đặc biệt là lúc đói), uống nước có gas, không bổ sung, rau củ quả vào thực đơn ăn uống hàng ngày
• Sử dụng thực phẩm không đảm bảo vệ sinh, ôi thiu, ăn đồ sống…
• Thường xuyên sử dụng đồ uống có cồn: rượu, bia. Chất cồn trong bia rượu có thể làm tổn thương lớp niêm mạc dạ dày, từ đó gây viêm loét, ảnh hưởng cấu tạo dạ dày. Nếu không bỏ rượu bia và không điều trị bệnh thì tình trạng sẽ nghiêm trọng hơn ảnh hưởng nguy hiểm đến sức khỏe
• Sử dụng một số loại thuốc như thuốc giảm đau, thuốc giảm viêm quá nhiều, sai cách hoặc tác dụng phụ của một số loại thuốc cũng ảnh hưởng đến hoạt động, cấu tạo dạ dày có thể gây viêm loét.
• Vi khuẩn Helicobacter Pylori (HP) khiến niêm mạc dạ dày tổn thương gây ra các vết loét trong cấu tạo dạ dày
• Áp lực tinh thần, căng thẳng kéo dài cũng khiến cấu tạo dạ dày bị ảnh hưởng.

7. Những biện pháp giúp bảo vệ cấu tạo dạ dày khỏe mạnh

Dạ dày là một bộ phận quan trọng trong hệ tiêu hóa của con người. Dạ dày khỏe mạnh giúp cho hệ tiêu hóa được vận hành trôi chảy, thuận lợi giúp cơ thể hấp thụ được dưỡng chất từ thức ăn, giúp con người tồn tại và phát triển. Chính vì vai trò ấy, chúng ta cần chăm sóc, bảo vệ cấu tạo dạ dày bằng những biện pháp sau:

• Thay đổi chế độ, thói quen ăn uống hàng ngày:
  • Không ăn nhiều thực phẩm chiên rán, dầu mỡ, cay nóng, đồ chua…
  • Ăn chín, uống sôi, thức ăn hợp vệ sinh, hạn chế ăn đồ sống, các sản phẩm muối chua như dưa, cà…
  • Uống đủ lượng nước mỗi ngày, có thể bổ sung các loại nước ép, không uống cà phê quá nhiều.
  • Duy trì thói quen ăn đúng bữa, không bỏ bữa, ăn đêm,tránh ăn quá nhiều, quá no gây áp lực lên dạ dày, nhưng cũng không được để bụng quá đói.
  • Ăn chậm, nhai kỹ, không hoạt động mạnh hay nằm ngủ ngay khi vừa ăn xong.
  • Có chế độ, thực đơn ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng cho cơ thể, bổ sung vitamin, rau củ quả, chất xơ, men vi sinh…

• Không lạm dụng các loại thuốc giảm đau, kháng sinh. Trong trường hợp cần thiết, hãy sử dụng đúng liều lượng theo hướng dẫn của bác sĩ tránh gây viêm loét dạ dày.
• Giữ tinh thần luôn thoải mái, lạc quan, vui vẻ tránh xa những áp lực bằng những sở thích cá nhân như nhảy, vẽ, du lịch hoặc tham gia các câu lạc bộ, những hoạt động cộng đồng…
• Đảm bảo chất lượng ngủ: Không thức khuya, ngủ đủ, sâu giấc.
• Không uống các thức uống có cồn như rượu, bia nhất là trong thời gian điều trị bệnh liên quan đến dạ dày.
• Tập luyện thể dục thể thao không chỉ giúp cơ thể khỏe mạnh, tăng cường sức đề kháng, phòng ngừa nhiều bệnh lý trong đó có bệnh lý liên quan đến cấu tạo dạ dày mà còn khiến tinh thần được phấn chấn, thoải mái. Bạn có thể tập những bộ môn nhẹ nhàng như: đi bộ, yoga, bơi lội, cầu lông…
• Duy trì thói quen kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp bạn kiểm soát được sức khỏe của bản thân. Khi phát hiện được vấn đề của cơ thể bạn có thể điều trị sớm từ giai đoạn đầu, giúp chữa trị dứt điểm, hiệu quả.

8. Tổng kết

Cấu tạo dạ dày rất đặc biệt. Chức năng của nó phức tạp hơn nhiều người nghĩ khi nhìn vào vẻ ngoài của nó. Những bệnh lý liên quan đến cấu tạo dạ dày từ đó mà cũng rất đa dạng. Hi vọng qua bài viết này, Docosan có thể giúp quý độc giả biết thêm những điều thú vị xoay quanh cấu tạo chiếc dạ dày quen thuộc của chúng ta.

---

Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Doctor có sẵn Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch khám với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.

Nguồn tư liệu tham khảo

• Cancer.ca
• Britannica
• Webmd