Xuất huyết tiêu hóa là tình trạng bệnh khi máu từ trong lòng mạch chảy vào đường tiêu hóa của người bệnh. Đây là một cấp cứu nội khoa hoặc phẫu thuật thường gặp và có thể là biến chứng của nhiều bệnh nghiêm trọng. Hãy cùng Doctor có sẵn tìm hiểu về tình trạng này trong bài viết sau đây nhé.
Tóm tắt nội dung
Xuất huyết tiêu hóa là bệnh gì ?
Đây là tình trạng máu chảy ra khỏi lòng mạch vào đường tiêu hóa và thải ra ngoài bằng cách nôn ra máu hay tiêu ra máu. Là một cấp cứu nội hay ngoại khoa thường gặp và là biến chứng của nhiều bệnh.
Xuất huyết tiêu hóa có thể do tổn thương trên đường tiêu hóa hoặc ngoài đường tiêu hóa gây chảy từ mức độ nhẹ đến nặng có thể gây sốc. Bệnh có thể xảy ra mọi lứa tuổi, thường gặp ở người lớn nhiều hơn trẻ em, nam nhiều hơn nữ.
Phân loại xuất huyết tiêu hóa
Xuất huyết tiêu hóa chia làm 2 loại
- Xuất huyết tiêu hóa trên: tổn thương từ thực quản cho đến góc Treitz, bệnh nhân có thể vừa ói ra máu, đi tiêu ra phân đen hay ra máu đỏ hoặc chỉ có ói ra máu ở giai đoạn đầu, hoặc chỉ có tiêu ra máu.
- Xuất huyết tiêu hóa dưới: tổn thương từ góc Treitz trở xuống, BN thường tiêu ra máu đỏ, có thể đi cầu phân đen.
Nguyên nhân xuất huyết tiêu hóa
Nguyên nhân chung
Thường do rối loạn cơ chế đông cầm máu gâyxuất huyết tiêu hóa trên và dưới:
- Giảm tiểu cầu
- Sốt xuất huyết
- Hemophilia
- Suy gan
- Do thiếu Vitamin K
- Do dùng thuốc chống đông (Warfarin, Heparin)
Nguyên nhân xuất huyết tiêu hóa trên
Thực quản
- Hội chứng Mallory weiss
- Vỡ dãn tĩnh mạch thực quản, tĩnh mạch phình vị
- Loét thực quản
Dạ dày tá tràng
- Loét dạ dày – tá tràng
- Ung thư dạ dày/Polyp dạ dày tá tràng
- Viêm xuất huyết tiêu hóa
- Sang thương mạch máu: Dieulafoy, Hemangioma, loạn sản mạch máu.
Nguyên nhân xuất huyết tiêu hóa dưới
Ruột non: (hiếm)
- U ruột non
- Lao ruột
- Viêm ruột hoại tử
Đại tràng
- Bệnh viêm loét đại tràng và bệnh Crohn
- Viêm đại tràng do xạ trị ung thư vùng chậu
- Lỵ amip
- Viêm đại tràng do thiếu máu nuôi
- Chảy máu túi thừa đại tràng
- Ung thư đại trực tràng
- Polyp đại trực tràng
- Trĩ
- Các sang thương mạch máu.
Triệu chứng của xuất huyết tiêu hóa
Nôn ra máu
- Vị trí: chắc chắn là xuất huyết tiêu hóa trên
- Số lượng máu nôn có thể thay đổi từ ít đến nhiều.
- Tính chất: máu đỏ tươi, đỏ bầm, nâu đen, cục, lỏng lẫn thức ăn do tác động của acid clohydric, pepsin và máu tạo thành hematin.
- Phân biệt: với chảy máu cam, ăn tiết canh, ho ra máu.
Tiêu phân đen
- Vị trí: thường xuất huyết tiêu hóa trên, có thể do xuất huyết tiêu hóa dưới.
- Tính chất máu tùy vào: vị trí chảy máu, thời gian di chuyển trong ruột, lượng máu. Chỉ cần một lượng máu 60ml, thời gian trong đường tiêu hóa 8 giờ sẽ gây tiêu phân đen.
- Xuất huyết tiêu hóa trên với lượng 200-400ml sẽ gây tiêu phân đen giống như hắc ín. Xuất huyết tiêu hóa dưới có thể gây tiêu phân đen nhưng hiếm khi như hắc ín.
- Tiêu phân đen có thể xảy ra đơn độc hay sau khi ói máu hay cùng lúc với nôn ra máu.
- Cần phân biệt với tiêu phân đen do thuốc (bismuth, sắt, than hoạt), do táo bón.
Tiêu máu đỏ
- Thường do xuất huyết tiêu hóa dưới hay đôi khi do xuất huyết tiêu hóa trên lượng nhiều và nhanh (10% xuất huyết tiêu hóa trên gây tiêu máu đỏ).
- Tính chất: máu đỏ tươi, lượng ít hay nhiều, một hay nhiều lần trong ngày
- Cần phân biệt tiêu phân đỏ do uống thuốc như kháng sinh rifamycin.
Triệu chứng cơ năng khác
- Đau thượng vị, đau bụng, sôi ruột
- Hoa mắt, ù tai, chóng mặt, khát nước
Triệu chứng mất máu cấp
- Da niêm: da lạnh, niêm nhợt, trắng bệch
- Mạch: nhanh nhẹ, khó bắt
- Huyết áp: giảm hoặc kẹt
- Tình trạng tri giác: tỉnh, mệt, li bì, vật vã.
Dấu hiệu sốc
- Thay đổi huyết động, thở nhanh nông và yếu
- Huyết áp tụt, kẹt, hay bằng 0.
- Chi lạnh, lú lẫn
Các triệu chứng khác
- Sốt: 80% trường hợp XHTH trên
- Hội chứng nguy kịch hô hấp cấp có thể xảy ra trong 24h của sốc giảm thể tích
- Thuyên tắc phổi: hiếm
- Thiểu niệu hay tiểu ít
- Hôn mê gan.
Chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa
Chẩn đoán vị trí xuất huyết tiêu hóa
Chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa trên hay dưới dựa vào tính chất nôn ra máu hay đi cầu ra máu dạng nào.
Chẩn đoán mức độ xuất huyết tiêu hóa
Các yếu tố tiên lượng nặng
- XHTH khởi phát lúc nằm viện
- Tuổi >65
- Có bệnh nội khoa kèm theo: suy tim, bệnh mạch vành, suy thận mãn, viêm gan cấp, xơ gan
- Tiền sử vỡ tĩnh mạch thực quản
- Shock lúc nhập viện
- Nôn máu tươi hay đặt sonde dạ dày ra máu tươi
- Tiêu máu tươi ồ ạt
- Ure và creatinin trong máu tăng
- Men gan tăng
Phân độ nặng xuất huyết tiêu hóa
| NHẸ | TRUNG BÌNH | NẶNG | |
| Máu mất | <20% | 20-30% | >30% |
| Tổng trạng | Tốt, hơi mệt mỏi | Mệt mỏi, chóng mặt, vã mồ hôi | Vật vã, bứt rứt, khát nước, tiểu ít |
| Da niêm | Bình thường | Xanh | Xanh xao, chi lạnh |
| Sinh hiệu | Mạch <100 Huyết áp: bình thường | Mạch: 100-120 Huyết áp kẹp, Tilt test (+) | Mạch >120 Huyết áp tụt |
| Hct | >30% | 20-30% | <20% |
Cần lưu ý
Ở người trẻ khỏe:
- Mất 500ml máu trong 15p có thể không có triệu chứng
- Mất 1000ml máu trong 15p: nhịp tim nhanh, hạ huyết áp, mệt mỏi
- Mất 2000ml máu trong 15p: sốc nặng, tử vong
Chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa còn đang tiếp diễn hay tái phát
Xuất huyết còn đang tiếp diễn
Tình trạng mạch, huyết áp, da niêm, mức độ khát, nước tiểu
- Trong lúc hồi sức thấy dấu hiệu sinh tồn cải thiện, da niêm hồng, có nước tiểu lại, cung lượng nước tiểu tăng: có thể máu đã ngừng chảy
- Nếu các dấu hiệu ngày càng xấu đi, nghĩa là sau vài giờ điều trị nội khoa (bù máu và dịch) mà bệnh nhân chưa hết choáng là máu còn đang chảy
Xuất huyết tiêu hóa tái phát
Khi bệnh nhân đã ổn định vài giờ hay vài ngày sau đột nhiên nôn ra máu, tiêu ra máu lại, hay đột nhiên có dấu hiệu toàn thân của xuất huyết tiêu hóa.
Điều trị xuất huyết tiêu hóa
Hồi sức cấp cứu
Khi tình trạng xuất huyết nặng gây mất máu nhiều thì cần phải truyền dịch hay truyền máu và cho người bệnh thở oxy. Nhằm mục đích phòng tránh trạng thái suy tuần hoàn gây sốc và hôn mê nguy hiểm đến tính mạng.
Cầm máu
Khi xác định được vị trí của chảy máu thì có thể thực hiện các thủ thuật cầm máu như dùng thuốc đặc hiệu, đặt ống nội soi.
Phẫu thuật ngoại khoa
Nếu các thủ thuật không cầm được máu hoặc tình trạng xuất huyết tiêu hóa đang ồ ạt thì cần được chỉ định phẫu thuật để kịp thời cấp cứu cho bệnh nhân.
Bệnh viện, phòng khám điều trị các bệnh về xuất huyết tiêu hóa
- Phòng khám nội tổng hợp An Phước – Q.10
- Phòng khám chuyên khoa Saigon Healthcare | BSCKI Trần Kinh Thành – Q.10
- Golden Healthcare International Clinic – Q. Tân Bình
Kết luận
Xuất huyết tiêu hóa là tình trạng rất nguy hiểm cần được đánh giá, phân độ và điều trị kịp thời trước khi chuyển biến các biến chứng nghiêm trọng. Vì vậy khi có triệu chứng gợi ý của bệnh thì cần phải khám bác sĩ chuyên khoa ngay để được theo dõi bệnh tình và chữa trị phù hợp cho khỏi bệnh và ngăn ngừa tái phát.
Cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc và tìm hiểu bệnh xuất huyết tiêu hóa: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị tại Doctor có sẵn. Chúng tôi rất vinh hạnh chào đón và nhận được sự tín nhiệm từ các bạn.
Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Doctor có sẵn Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch khám với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.
