Bệnh dại là một bệnh do vi rút nguy hiểm có khả năng gây tử vong cao nhưng có thể phòng ngừa được. Bệnh có thể lây sang người và vật nuôi nếu bị động vật dại cắn hoặc cào. Nguyên nhân của bệnh dại thường do các loài động vật hoang dã như dơi, gấu trúc, chồn hôi và cáo. Tuy nhiên, ở nhiều nước, chó là động vật mang bệnh dại nhiều nhất, và hầu hết các trường hợp tử vong do bệnh dại ở người trên thế giới là do chó cắn. Hãy cùng Doctor có sẵn tìm hiểu rõ hơn về căn bệnh này qua bài viết dưới đây.
Tóm tắt nội dung
Tổng quan về bệnh dại
Bệnh dại là một bệnh nhiễm trùng do vi rút gây ra và chủ yếu lây lan qua vết cắn của động vật bị nhiễm bệnh. Nếu không điều trị sớm, bệnh thường gây tử vong.
Bệnh do một loại virus RNA thuộc họ rhabdovirus có thể ảnh hưởng đến cơ thể theo một trong hai cách. Nó có thể xâm nhập trực tiếp vào hệ thống thần kinh ngoại vi và di chuyển đến não. Nó cũng có thể tái tạo trong mô cơ, nơi an toàn trước hệ thống miễn dịch của vật chủ. Từ đây, nó đi vào hệ thần kinh thông qua các điểm nối thần kinh cơ.
Khi vào bên trong hệ thống thần kinh, vi rút sẽ tạo ra tình trạng viêm não cấp tính. Hôn mê và tử vong ngay sau đó.
Có hai loại bệnh dại. Loại đầu tiên là bệnh dại điên cuồng hoặc bệnh dại não, xảy ra trong 80% trường hợp ở người, và người mắc bệnh này có nhiều khả năng bị tăng động và sợ nước. Loại thứ hai, được gọi là bệnh dại tê liệt hoặc bệnh dại “câm”.
Triệu chứng của bệnh dại
Bệnh dại tiến triển theo năm giai đoạn:
- Ủ bệnh
- Mơ hồ
- Thời kỳ thần kinh cấp tính
- Hôn mê
- Tử vong
Ủ bệnh
Ủ bệnh là thời gian trước khi các triệu chứng xuất hiện. Nó thường kéo dài từ 2–3 tháng và thay đổi từ 1 tuần đến 1 năm, tùy thuộc vào vị trí vi rút xâm nhập vào cơ thể và số lượng vi rút liên quan. Vết cắn càng gần với não, các tác động có khả năng xuất hiện càng sớm.
Đến khi các triệu chứng xuất hiện, bệnh dại thường gây tử vong. Bất kỳ ai tiếp xúc với vi rút nên tìm kiếm sự trợ giúp y tế ngay lập tức, không cần chờ đợi các triệu chứng.
Mơ hồ
Trong thời gian này các triệu chứng ban đầu giống như cúm:
- Sốt từ 38 độ trở lên
- Đau đầu
- Đau họng và ho
- Buồn nôn và ói mửa
- Đau ở vị trí vết cắn
Giai đoạn thần kinh cấp tính
Trong giai đoạn này, các triệu chứng thần kinh phát triển, bao gồm:
- Nhầm lẫn và cáu gắt
- Tê liệt một phần cơ thể
- Co giật cơ không tự chủ
- Cơ cổ cứng
- Khó thở
- Tiết nhiều nước bọt
- Sủi bọt ở miệng
- Sợ nước
- Ảo giác, ác mộng và mất ngủ
- Cương dương ở nam giới
- Sợ ánh sáng
Hôn mê và tử vong
Người mắc bệnh có thể hôn mê và đa số tử vong trong vòng 3 ngày. Trong giai đoạn hôn mê, ngay cả khi được điều trị hỗ trợ, hầu như không có người nào sống sót sau khi lên cơn dại.
Nguyên nhân gây bệnh dại
Virus dại gây nhiễm trùng dại. Vi rút lây lan qua nước bọt của động vật bị nhiễm bệnh. Động vật bị nhiễm bệnh có thể lây lan virus bằng cách cắn động vật hoặc người khác.
Trong một số trường hợp hiếm hoi, bệnh dại có thể lây lan khi nước bọt bị nhiễm bệnh dính vào vết thương hở hoặc niêm mạc, chẳng hạn như miệng hoặc mắt. Điều này có thể xảy ra nếu một con vật bị nhiễm bệnh liếm vào một vết hở trên da của bạn.
Động vật có thể truyền vi rút dại
Bất kỳ động vật có vú nào đều có thể lây truyền vi-rút bệnh dại. Những động vật có khả năng lây truyền vi rút dại cho người cao nhất bao gồm:
- Chó
- Vật nuôi và động vật trang trại
- Mèo
- Bò cái
- Chó
- Chồn hương
- Dê
- Ngựa
- Động vật hoang dã
- Dơi
- Hải ly
- Sói hoang
- Cáo
- Khỉ
- Gấu trúc
- Chồn hôi
Trong một số trường hợp rất hiếm, virus đã lây lan sang người được ghép mô và nội tạng từ một cơ quan bị nhiễm bệnh.
Các yếu tố rủi ro
Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh dại bao gồm:
- Đi du lịch hoặc sống ở các nước đang phát triển bệnh dại
- Các hoạt động có thể khiến bạn tiếp xúc với động vật hoang dã có thể mắc bệnh dại, chẳng hạn như khám phá hang động nơi dơi sinh sống hoặc cắm trại mà không có biện pháp phòng ngừa để giữ động vật hoang dã tránh xa khu cắm trại của bạn
- Là bác sĩ thú y
- Làm việc trong phòng thí nghiệm với vi rút dại
- Các vết thương ở đầu hoặc cổ, có thể giúp vi-rút bệnh dại di chuyển đến não của bạn nhanh hơn
Chẩn đoán bệnh dại
Nếu bạn không chắc chắn rằng bản thân bị cắn từ một con vật bị nhiễm bệnh dại, bác sĩ thường phải loại trừ các điều kiện khác nhau.
Các bác sĩ có thể thực hiện một số loại xét nghiệm cho người nghi nhiễm bệnh dại. Các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm có thể cho thấy các kháng thể, nhưng những kháng thể này có thể không xuất hiện cho đến khi bệnh phát triển muộn hơn. Các bác sĩ có thể phân lập vi rút từ nước bọt của một người hoặc thông qua sinh thiết da. Tuy nhiên, vào thời điểm họ xác nhận chẩn đoán, thường sẽ quá muộn để điều trị.
Vì lý do này, các bác sĩ sẽ chỉ định điều trị dự phòng ngay lập tức mà không cần đợi chẩn đoán xác định. Nếu bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng của bệnh viêm não do vi rút sau vết cắn của động vật, các bác sĩ sẽ điều trị như những bệnh nhân đang bị bệnh dại.
Điều trị bệnh dại như thế nào?
Nếu một người bị động vật có thể bị bệnh dại cắn hoặc cào hoặc nếu động vật liếm vào vết thương hở, hãy ngay lập tức rửa vết cắn và vết xước trong 15 phút bằng nước xà phòng, povidon iod hoặc chất tẩy rửa. Điều này có thể giảm thiểu số lượng virus. Sau đó họ phải đến bệnh viện ngay lập tức.
Sau khi phơi nhiễm và trước khi các triệu chứng bắt đầu, tiêm phòng có thể điều trị các trường hợp nhiễm bệnh dại tiềm ẩn. Vì các bác sĩ thường không biết liệu con vật có bị bệnh dại hay không, nên sẽ an toàn hơn nếu cho rằng chúng mắc bệnh và bắt đầu tiêm phòng.
Một số ít người đã sống sót sau bệnh dại, nhưng hầu hết các trường hợp đều tử vong khi các triệu chứng phát triển và không có phương pháp điều trị hiệu quả ở giai đoạn này. Thay vào đó, các bác sĩ thường sẽ cố gắng làm cho một người có các triệu chứng cảm thấy thoải mái nhất có thể.
Vắc-xin phòng bệnh dại
Các bác sĩ không cung cấp thuốc chủng ngừa bệnh dại thường xuyên. Thay vào đó, vắc-xin được dành cho những người có nguy cơ cao bị phơi nhiễm với bệnh dại, chẳng hạn như nhân viên phòng thí nghiệm làm việc với vi rút gây bệnh, bác sĩ thú y và những người có khả năng bị động vật cắn. Những người này có thể được tiêm chủng thường xuyên.
Những người khác có thể nhận vắc xin sau khi tiếp xúc với vi rút sau khi bị động vật cắn. Đây được gọi là dự phòng sau phơi nhiễm.
Thuốc chủng ngừa bệnh dại chứa một phiên bản bất hoạt hoặc vô hại của vi-rút bệnh dại, vì vậy nó không thể gây bệnh. Nó kích hoạt phản ứng miễn dịch để tạo ra các kháng thể, kháng thể này vẫn còn trong cơ thể và giúp bảo vệ chống lại các ca nhiễm bệnh dại trong tương lai.
Để được bảo vệ sau phơi nhiễm, những người chưa được chủng ngừa trước đây cần chủng ngừa bốn liều vắc-xin phòng bệnh dại, cộng với globulin miễn dịch bệnh dại (RIG). Các bác sĩ tiêm RIG càng sớm càng tốt, gần vết thương bị cắn, để ngăn chặn vi rút gây nhiễm trùng
Giá tiêm phòng dại hiện giao động khoảng từ 140.000VNĐ – 200.000 VNĐ tùy loại vắc-xin và nơi tiêm phòng.
Cách phòng ngừa bệnh dại
Bệnh dại là một căn bệnh nguy hiểm, nhưng bạn vẫn có thể ngăn ngừa nhiễm trùng bằng cách:
- Tiêm phòng dại định kỳ cho vật nuôi và vật nuôi
- Cấm hoặc hạn chế nhập khẩu động vật từ một số quốc gia
- Tiêm chủng rộng rãi cho người ở một số khu vực
- Thông tin giáo dục và nhận thức
- Tăng cường khả năng tiếp cận chăm sóc y tế cho những người bị cắn
Bệnh dại là một loại virus chết người mà động vật bị nhiễm bệnh lây lan qua nước bọt của chúng. Ban đầu, bệnh gây ra các triệu chứng giống như cúm, sau đó tiến triển thành sốt, co thắt cơ, hôn mê và cuối cùng là tử vong.
Mặc dù không có phương pháp điều trị hiệu quả khi các triệu chứng xuất hiện, nhưng vắc xin phòng bệnh dại thường thành công trong việc ngăn ngừa nhiễm trùng. Tuy nhiên, mọi người phải tìm cách điều trị ngay lập tức và không chờ đợi bất kỳ triệu chứng nào.
Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Doctor có sẵn Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch khám với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.
Nguồn tham khảo: medicalnewstoday
