Bệnh giun móc là một trong những nguyên nhân chính làm cho người nhiễm bị thiếu máu mạn tính và thể trạng suy kiệt. Vậy triệu chứng, chẩn đoán cũng như điều trị bệnh như thế nào? Hãy cùng Doctor có sẵn tìm hiểu trong bài viết sau đây nhé!
Tóm tắt nội dung
Bệnh giun móc là gì?
Đây là một loại bệnh truyền nhiễm do hai nguyên nhân gây ra là giun móc tên khoa học Ancylostoma duodenale và giun mỏ tên khoa học Necator americanus. Chúng đều thuộc họ Ancylostomatidae – giun kí sinh ở người và gần giống nhau về đặc điểm sinh học, dịch tễ, chẩn đoán điều trị, và phòng bệnh. Vậy nên bệnh do chúng lây nhiễm vào cơ thể được gọi chung là bệnh giun móc (hoặc giun mỏ).
Khi ký sinh vào cơ thể qua đường tiêu hóa đặc biệt là tại tá tràng, giun móc câu bám vào niêm mạc ruột và hút khoảng 0,2 – 0,34 ml máu/ngày. Đồng thời giun móc còn gây viêm hành tá tràng và tiết ra chất chống đông, chất ức chế sản sinh hồng cầu, gây thiếu máu mạn tính và thể trạng suy kiệt.
Nguyên nhân gây bệnh giun móc
Bệnh giun móc ở người lây truyền qua ấu trùng giun và không lây trực tiếp từ người này sang người khác. Trứng giun từ phân của người ở trong môi trường đất phát triển thành ấu trùng. Ấu trùng giun có thể xâm nhập vào cơ thể người theo hai con đường chính:
Xâm nhập qua da và niêm mạc: Khi người tiếp xúc trực tiếp với đất bị nhiễm trùng, trứng giun có thể thâm nhập qua da, thường là thông qua chân, tay, hoặc các vùng da khác tiếp xúc trực tiếp với đất. Ngoài ra, trứng giun cũng có thể được nuốt vào khi ăn, uống nước chứa trứng giun. Sau khi vào cơ thể, trứng giun sẽ phát triển thành ấu trùng.
Xâm nhập qua đường ăn uống: Khi con người tiêu thụ thực phẩm hoặc nước uống chứa trứng giun, trứng giun trong thực phẩm hoặc nước uống có thể xâm nhập vào niêm mạc ruột non của người. Ở đó, trứng giun sẽ tiếp tục phát triển thành ấu trùng trong cơ thể người. Sau khi phát triển thành ấu trùng, chúng sẽ di chuyển qua các cơ quan và mô trong cơ thể gây ra các triệu chứng và vấn đề sức khỏe liên quan đến bệnh giun móc.
Triệu chứng của bệnh giun móc
Khi bạn bị nhiễm giun móc giun mỏ vào giai đoạn sớm sẽ không có biểu hiện đặc hiệu mà chỉ có đau vùng thượng vị tùy mức độ số lượng nhiễm giun và các triệu chứng của thiếu máu nhẹ như niêm mạc nhợt. Biểu hiện đau của nhiễm giun móc cũng không đặc hiệu, đau có thể xuất hiện bất kỳ lúc nào, bụng đói đau nhiều hơn, có thể kèm đầy bụng khó tiêu. Ngoài ra khi ấu trùng giun móc xâm nhập xuyên qua da sẽ gây tình trạng viêm da tại chỗ với biểu hiện ngứa và các nốt đỏ kéo dài 1 – 2 ngày, có thể để lại sẹo.
Biểu hiện của bệnh giun móc ký sinh tại ruột có thể bao gồm:
- Rối loạn tiêu hóa: buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy từng đợt, táo bón, đau vùng thượng vị tùy theo mức độ nhiễm giun, đau tăng khi đói và thay đổi tư thế không giảm đau.
- Nhiễm giun móc kéo dài sẽ gây triệu chứng sự thiếu máu mạn tính, chán ăn, khó tiêu, xanh xao, lạnh chi, suy nhược cơ thể, cơ yếu và thở nhanh.
- Nếu tình trạng nhiễm giun móc nặng có thể dẫn đến tử vong do biến chứng lỵ, xuất huyết, sưng phù toàn thân và suy hô hấp.
Nếu giun móc xâm nhập và gây bệnh ở da và phổi sẽ có các dấu hiệu sau:
- Viêm da tại chỗ với các triệu chứng ngứa, nhiều nốt màu đỏ nổi lên và hết sau 1-2 ngày.
- Khi ấu trùng xuyên qua da sẽ thường tổn thương ở kẽ chân hoặc cánh tay và biến vùng da thành ban đỏ, dát, sẩn đỏ và hơi ngứa. Nếu người bệnh có nhiều lần tiếp xúc và nhiễm ấu trùng giun móc sẽ bị tăng phản ứng thành sẩn tịt, mề đay khu trú, xấu hơn thành lan tỏa dạng mảng giống viêm quầng, đau ngứa, sau nổi thành mụn nước và các vết loét trợt.
- Biểu hiện tại đường hô hấp và thực quản: ho khan, khàn tiếng, đau họng, có khi ù tai, ngứa mũi, chảy nghẹt mũi, khó nuốt như vướng vật gì ở cổ và hay chảy nước bọt nhiều.
Xem thêm: Thuốc giun quả núi và những thông tin quan trọng về thuốc
Chẩn đoán nhiễm giun móc
Bệnh giun móc khi chẩn đoán sẽ dựa vào các biểu hiện lâm sàng nhưng các triệu chứng nhìn chung sẽ không đặc hiệu nên có thể nhầm với một số bệnh khác vì vậy rất khó chẩn đoán nếu thiếu các xét nghiệm cần thiết. Bác sĩ sẽ hỏi và chỉ định cho bận một số điều sau:
- Khai thác kỹ càng về dịch tễ, yếu tố nguy cơ
- Chẩn đoán xác định khi soi phân thấy trứng hoặc ấu trùng giun móc trong phân. Trứng giun móc hình trái xoan hoặc bầu dục với kích thước từ 40 – 60 nm, phía ngoài là lớp vỏ không màu, nhẵn còn bên trong trứng có nhân, lúc sinh ra trứng đã có sẵn phôi bào.
- Chẩn đoán mức độ thiếu máu dựa vào số lượng hemoglobin và lượng tế bào hồng trong công thức máu
- Chụp Xquang ngực nếu xuất hiện triệu chứng nghi ngờ có thể có tổn thương viêm phổi.
- Xét nghiệm máu trong giai đoạn nhiễm giun móc sớm chỉ có thấy tăng tế bào bạch cầu ưa acid, biểu hiện thiếu máu chưa đáng kể, thiếu máu nhược sắc trong một số trường hợp nhiễm nặng, bệnh kéo dài, giảm protein máu toàn phần.
Tác hại của giun móc đối với người bệnh
- Những người tiếp xúc với môi trường không giữ gìn vệ sinh có chứa nhiều ấu trùng giun móc, nhất là ở nông thôn làm nghề trồng trọt, dùng phân sống bón cây cuối,…
- Ăn thực phẩm có chứa trứng hoặc ấu trùng giun móc như rau sống, rau rửa không sạch, củ quả …
- Nhiễm giun đường ruột lượng lớn thường gặp trên đối tượng là trẻ em là chủ yếu, vì thói quen chưa có ý thức vệ sinh tốt và sức đề kháng chưa hoàn chỉnh.
- Tỷ lệ và mức độ nặng của bệnh nhiễm giun móc ở phụ nữ thường cao hơn so với nam giới.
- Công nhân làm việc trong hầm mỏ, khoáng là một số nghề nghiệp thuận lợi cho nhiễm bệnh giun móc, ngoài ra còn bao gồm: trồng cao su, cà phê, tiêu, làm việc chân đất, không sử dụng hố xí hợp vệ sinh.
Biến chứng bệnh giun móc
Bệnh giun móc ở người có thể gây ra một số biến chứng và vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, bao gồm:
- Thiếu máu: Giun móc kích thích tiết ra nhiều chất chống đông, gây ra hiện tượng thiếu máu ở người nhiễm trùng. Thiếu máu có thể làm cho người bị rách da, suy nhược, mệt mỏi và suy giảm khả năng làm việc.
- Rối loạn dạ dày và ruột: Giun móc xâm nhập vào niêm mạc ruột non gây ra viêm nhiễm và làm hỏng kết cấu của niêm mạc ruột. Điều này có thể gây ra các triệu chứng như đau bụng, chán ăn, nôn mửa, tiêu chảy hoặc táo bón.
- Rối loạn dạ dày-thực quản: Sau khi xâm nhập vào hệ tiêu hóa, giun móc gây ra viêm nhiễm và loét dạ dày-thực quản. Triệu chứng thường gặp bao gồm nhanh cảm thấy no, đầy bụng và buồn nôn sau khi ăn.
- Tình trạng dị ứng: Một số người bị nhiễm trùng giun móc có thể phản ứng dị ứng với protein trong cơ thể giun. Điều này có thể gây ra phản ứng dị ứng như ngứa, mẩn ngứa, sưng, hoặc ban đỏ trên da.
- Biến chứng trong các vùng khác của cơ thể: Trong một số trường hợp khó xử lý, giun móc có thể xâm nhập sang các vùng khác của cơ thể như phổi, gan và các cơ quan khác, gây ra viêm nhiễm và tổn thương.
- Tác động xấu đến sự phát triển trí tuệ: Với trẻ em, việc nhiễm trùng giun móc kéo dài và nghiêm trọng có thể dẫn đến việc suy giảm phát triển trí tuệ và sự phát triển thể chất.
Ai có nguy cơ mắc bệnh giun móc?
Nguy cơ mắc bệnh giun móc có thể xảy ra ở mọi người, nhưng những nhóm người sau đây có nguy cơ cao hơn:
- Người sống trong những khu vực có tỷ lệ nhiễm trùng giun móc cao: Các nước đang phát triển và khu vực nông thôn thường có mức độ lây nhiễm giun móc cao hơn. Đặc biệt, người sống trong các khu vực có điều kiện vệ sinh kém, hạn chế nguồn nước sạch và không có hệ thống vệ sinh môi trường tốt có nguy cơ cao mắc bệnh giun móc.
- Người tiếp xúc nhiều với đất nhiễm trùng: Những người làm công việc nông nghiệp, làm vườn, đào đất hoặc tiếp xúc trực tiếp với đất nhiễm trùng có nguy mắc bệnh cao hơn.
- Trẻ em: Trẻ em có nguy cơ cao mắc bệnh giun móc vì thường không vệ sinh cá nhân tốt và thường chơi trong vùng đất nhiễm trùng. Bên cạnh đó, hệ miễn dịch của trẻ em chưa phát triển đầy đủ, làm tăng khả năng bị nhiễm trùng giun móc.
- Người tiếp xúc với động vật có nguy cơ nhiễm giun móc: Các nhóm người có tiếp xúc nhiều với động vật như người làm công việc chăn nuôi, người ở các khu vực nông thôn, người tham gia các hoạt động ngoài trời, những người nuôi thú cưng có thể có nguy cơ cao nhiễm bệnh cao.
- Phụ nữ mang thai: Phụ nữ mang thai có thể truyền bệnh giun móc cho thai nhi thông qua dây rốn, gây nguy cơ nhiễm trùng cho thai nhi.
Lưu ý rằng mặc dù nhóm người trên có nguy cơ cao mắc bệnh giun móc, nhưng bệnh có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai. Vì vậy, việc tuân thủ các biện pháp vệ sinh cá nhân và phòng ngừa là quan trọng đối với tất cả mọi người.
Điều trị bệnh giun móc
Bệnh giun móc ở người là bệnh lý khá phổ biến có xu hướng giảm mức độ mắc bệnh trong những năm gần đây, tuy nhiên vẫn còn 1 số trường hợp bị bỏ sót chẩn đoán dẫn đến bệnh kéo dài và gây nhiều biến chứng. Bệnh giun móc có thể được điều trị khỏi hoàn toàn nếu được phát hiện, xác định điều trị là giảm viêm nhiễm, ngăn ngừa và chữa trị các biến chứng, cải thiện tình trạng dinh dưỡng và thiếu máu.
Sử dụng thuốc có tác dụng tiêu diệt giun móc như: albendazole 400mg liều duy nhất cho mọi đối tượng trên 2 tuổi. Lưu ý là những thuốc này không được dùng cho phụ nữ mang thai trong 3 tháng đầu và phụ nữ đang cho con bú. Cần chú ý thận trọng với người có bệnh nền suy gan, suy thận. Nhiễm giun móc nặng sẽ cần liều thuốc cao hơn, cụ thể là:
- Albendazole 400mg/ ngày x 3 ngày hoặc
- Mebendazole (vermox, fugacar,…) liều 500mg/ ngày x 3 ngày hoặc
- Pyrantel pamoate (combantrin, embovin, helmex,…) liều 10 mg/kg/ngày x 3 ngày.
Nếu người bệnh có tình trạng thiếu máu sẽ cần dùng thuốc bổ sung chất sắt. Người bệnh cần tái khám đúng lịch hẹn để được theo dõi diễn tiến các triệu chứng mà điều chỉnh hướng điều trị hiệu quả tối ưu. Không được tự ý uống thuốc hoặc tự ý bỏ thuốc trong toa kê cho bạn. đồng thời duy trì chế độ dinh dưỡng giàu protein, vitamin trong khoảng vòng 3 tháng.
Phòng ngừa bệnh giun móc
Để phòng ngừa bệnh giun móc mỏ, bạn có thể thực hiện các biện pháp sau:
- Đảm bảo vệ sinh cá nhân: Rửa tay kỹ trước và sau khi ăn, trước khi chuẩn bị thức ăn, sau khi đi vệ sinh và tiếp xúc với đất. Sử dụng xà phòng và nước sạch để rửa tay.
- Tránh tiếp xúc trực tiếp với đất đặc biệt là đất nhiễm trùng. Đeo giày khi đi ra ngoài và khi tham gia các hoạt động trên đất. Cẩn thận khi tiếp xúc với đất trong vườn, làm vườn hoặc các hoạt động nông nghiệp khác.
- Chế biến thức ăn đúng cách: Nấu chín thức ăn đầy đủ để tiêu diệt ấu trùng giun, đặc biệt là thịt. Tránh ăn thực phẩm sống hoặc chưa chín.
- Đảm bảo nước uống được lọc sạch, đun sôi hoặc sử dụng nước đóng chai an toàn.
- Vệ sinh môi trường: Giữ cho môi trường xung quanh sạch sẽ bằng cách hạn chế việc xả rác và phân động vật trong nơi công cộng.
- Điều trị kịp thời nếu có triệu chứng nhiễm trùng giun móc. Đi khám và điều trị cho những người xung quanh nếu có người trong gia đình bị nhiễm trùng.
- Thực hiện việc thu gom và xử lý phân nghiêm ngặt, đặc biệt trong cộng đồng những người có nguy cơ cao nhiễm trùng.
Những biện pháp trên sẽ giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng giun móc giun mỏ và bảo vệ sức khỏe cá nhân. Hãy luôn tuân thủ các quy tắc vệ sinh cá nhân và chăm sóc sức khỏe để ngăn chặn được sự lây lan của bệnh giun móc.
Câu hỏi thường gặp:
Tác hại của bệnh giun móc
Rối loạn tiêu hóa: tiêu chảy, buồn nôn, khó tiêu và đau bụng.
Suy nhược, mệt mỏi.
Suy giảm hệ thống miễn dịch, tăng nguy cơ mắc các bệnh khác.
Gây suy dinh dưỡng, tác động xấu đến sự phát triển thể chất và trí tuệ ở trẻ em.
Cách điều trị bệnh giun móc ở người
Sử dụng thuốc anthelmintic (chống giun) như mebendazole hoặc albendazole
Điều trị các triệu chứng (sốt, đau cơ, khó thở)
Nghỉ ngơi đầy đủ, uống đủ nước, chế độ ăn giàu năng lượng, dinh dưỡng.
Điều trị các biến chứng
Tránh ăn thịt chưa chín hoặc chưa được nấu nướng kỹ và rửa tay sạch sẽ trước khi ăn.
Những triệu chứng của bệnh giun móc
Đau bụng, đau thực quản và buồn nôn.
Tiêu chảy
Đau nhức và sưng tại các khớp và cơ
Sốt, với thân nhiệt trên 38°C.
Mệt mỏi và suy nhược:
Dị ứng: da sưng, sưng môi, ngứa, hoặc phát ban dạng nổi.
Triệu chứng khác: đau đầu, khó thở, viêm gan, viêm phổi,….
Bài viết trên đây giới thiệu các triệu chứng, chẩn đoán và điều trị bệnh giun móc. Để xác định bạn có bị mắc bệnh hay không, thì tốt nhất cần tới thăm khám tại các cơ sở y tế và làm xét nghiệm soi phân tìm trứng giun móc. Nếu không may bạn bị nhiễm giun móc thì hay làm theo chỉ định dùng thuốc và tái khám đúng lịch, cũng như duy trì chế độ ăn uống theo dặn dò của bác sĩ.
Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước.
Nguồn tham khảo: CDC.
Có thể bạn quan tâm
