Giun chỉ là một loài ký sinh trùng gây bệnh cho con người và để lại nhiều biến chứng gây hại cho sức khỏe. Chúng ta cần hiểu rõ về bệnh giun chỉ để có những biện pháp phòng tránh hiệu quả. Bài viết dưới đây của Docosan sẽ gửi đến bạn thông tin về bệnh giun chỉ.
Tóm tắt nội dung
Tổng quan về bệnh giun chỉ
Giun chỉ là một loài giun ký sinh chủ yếu thông qua ấu trùng của nó. Hình thái giun chỉ trưởng thành như sợi chỉ màu trắng sữa. Giun cái dài khoảng 25 – 100mm, giun đực dài 13 – 40 mm và chúng thường cuộn với nhau như đám chỉ rối.
Giun chỉ trường thành cư trú ở hạch lympho hoặc các mô dưới da. Các con cái đẻ ra các vi ấu trùng, sau đó ấu trùng sinh sống trong máu di chuyển khắp các mô . Khi bị nuốt bởi các loài hút máu thích hợp (như muỗi), các vi ấu trùng này phát triển thành các ấu trùng gây bệnh có thể xâm nhập qua da vào vật chủ tiếp theo nếu bị đốt. Chỉ có một vài loài giun chỉ gây bệnh được cho người, được phân thành các nhóm sau:
Bệnh giun chỉ dưới da bao gồm:
- Loiasis gây ra bởi Loa loa
- Bệnh Onchocerciasis do Onchocerca volvulus
Bệnh giun chỉ bạch huyết bao gồm:
- Bệnh giun chỉ bạch huyết Bancroftian và Brugian gây ra bởi Wuchereria bancrofti, Brugia malayi, và B. timori
Bệnh giun chỉ là bệnh nhiễm ký sinh trùng gây ra khi bạn nhiễm phải giun chỉ. Bệnh được truyền từ người này sang người khác qua muỗi đốt và phát triển thành giun trưởng thành trong hệ bạch huyết của cơ thể, gây nên các tổn thương và sưng phồng tổ chức.
Nguyên nhân gây ra bệnh giun chỉ
Bệnh giun chỉ ở Việt Nam chủ yếu là bệnh giun chỉ bạch huyết, do 3 loại giun chỉ là Wuchereria bancrofti, Brugia malayi hoặc Brugia timori gây ra. Bệnh rất phổ biến ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới. Ở Việt Nam gặp 2 loại là Brugia malayi và Wuchereria bancrofti, trong đó Brugia malayi chiếm đa số (hơn 90%).
Chu kỳ phát triển của giun chỉ bạch huyết
Chu kì sống của các loài giun chỉ là giống nhau, bao gồm 2 giai đoạn: giun chỉ ký sinh trong cơ thể người và ký sinh trong cơ thể muỗi.
Ký sinh trong cơ thể người
- Người bị muỗi đốt, truyền ấu trùng vào cơ thể.
- Ấu trùng di chuyển từ máu và hệ bạch huyết, trở thành giun chỉ trưởng thành sau 1 năm. Ấu trùng có thể tồn tại ở hệ tuần hoàn tới 10 tuần rồi chết nếu không được muỗi hút.
- Giun trưởng thành sinh sản hữu tính. Sau đó giun cái đẻ ấu trùng mới.
- Ấu trùng sống trong mạch máu nội tạng (chủ yếu là phổi), thường xuất hiện ở máu ngoại vị vào ban đêm.
- Khi muỗi hút máu người, ấu trùng xâm nhập vào vòi muỗi để ký sinh vào người khác.
Ký sinh trong cơ thể muỗi
- Ở dạ dày muỗi, ấu trùng xuyên qua dạ dày sau 2-6 giờ.
- Sau 15 giờ, ấu trùng di chuyển tới vùng cơ ngực của muỗi, chuyển thành ấu trùng giai đoạn I.
- Sau 14 ngày, ấu trùng ký sinh ở vùng tuyến nước bọt của muỗi, thay vỏ 2 lần thành ấu trùng giai đoạn III.
Đường lây truyền bệnh Giun chỉ
Trong đó người là ký chủ vĩnh viễn, muỗi là ký chủ trung gian truyền bệnh. Một số loại muỗi có khả năng truyền bệnh giun chỉ bạch huyết:
- Muỗi Culex quinquefasciatus, Culex vishnui: phổ biến ở thành thị.
- Muỗi Ma. annulifera, Ma. uniformis: thường ở ao bèo, nông thôn
- Muỗi Anopheles hyrcanus: phổ biến ở ven thành thị và thị trấn trong cả nước.
Ngoài ra các loài muỗi khác: Anopheles barbumbrosus, Anopheles letifer cũng có khả năng truyền bệnh giun chỉ.
Đối tượng nguy cơ bệnh Giun chỉ là những người sống hoặc du lịch, công tác tại khu vực nhiệt đới – khu vực là vùng lưu hành của muỗi truyền bệnh giun chỉ. Do dễ bị muỗi đốt nhiều lần nên mang nhiều nguy cơ mắc bệnh.
Triệu chứng bệnh Giun chỉ
Đa số bệnh nhân nhiễm giun chỉ bạch huyết không có biểu hiện lâm sàng trong nhiều năm, có khi là cả đời. Bệnh thường trải qua 3 thời kỳ sau:
Thời kỳ ủ bệnh
Thời gian: trung bình 8-16 tháng. Bệnh nhân không có triệu chứng hoặc mệt mỏi, sốt nhẹ, nổi mẩn. Người bệnh có mang mầm bệnh nhưng không rõ triệu chứng để chẩn đoán và điều trị. Khả năng lây truyền ở giai đoạn này rất cao
Thời kỳ cấp tính
Sau thời gian ủ bệnh, bệnh nhân sẽ có những triệu chứng rầm rộ như sốt cao đột ngột, mệt mỏi, đau đầu nhiều. Triệu chứng tái phát từng đợt, mỗi đợt khoảng 3-7 ngày.Ngoài ra, bệnh nhân có thể viêm bạch mạch và viêm hạch bạch huyết và sưng hạch bẹn.
Thời kỳ mạn tính
Ở giai đoạn này, bệnh nhân mệt mỏi nhiều, gầy sút nhanh chóng. Dấu hiệu kinh điển trong giai đoạn muộn của bệnh là phù chân voi, gây đau, biến dạng chi thể và cơ quan sinh dục. Phù cứng, da dày lên như bị chàm.. Bệnh nhân cũng có thể tiểu ra dưỡng chấp: nước tiểu đục như nước vo gạo, lẫn máu.
Cách chẩn đoán bệnh giun chỉ
Chẩn đoán bệnh giun chỉ dựa vào dịch tễ, lâm sàng và xét nghiệm. Một số phương pháp xét nghiệm giun chỉ trong máu ngoại vi:
- Phương pháp xét nghiệm máu ngoại vi vào ban đêm: Đây là phương pháp phổ biến nhất. Lấy máu vào ban đêm khoảng từ 20 giờ đến 2 giờ sáng hôm sau. Soi dưới kính hiển vi phát hiện ấu trùng giun chỉ.
- Phương pháp Knote: Lấy 2 ml máu vào ống nghiệm có chứa 10 ml Formalin 2%, quay ly tâm lấy cặn, làm tiêu bản máu giọt dày, nhuộm Giemsa. Sau đó soi dưới kính hiển vi phát hiện ấu trùng giun chỉ.
- Phương pháp Harris: Lấy 4 ml máu vào ống nghiệm có 1 ml heparin, 4 ml saponin 2% rồi quay ly tâm. Sau đó soi tìm ấu trùng giun chỉ ở phần cặn lắng
- Xét nghiệm nước tiểu: ở những bệnh nhân tiểu dưỡng chấp, có thể phát hiện ấu trùng giun chỉ trong nước tiểu.
Các biện pháp điều trị bệnh Giun chỉ
Điều trị bệnh giun chỉ phụ thuộc vào triệu chứng lâm sàng và thời kỳ mắc bệnh. Bạn cần tuân theo chỉ định của bác sĩ để có kết quả điều trị tốt nhất.
- Điều trị nhiễm giun chỉ có ấu trùng trong máu thời kỳ cấp tính: Điều trị triệu chứng: hạ sốt, giảm đau, nghỉ ngơi Cân nhắc dùng kháng sinh chống bội nhiễm. Không dùng thuốc điều trị đặc hiệu DEC ở giai đoạn này vì có thể gây viêm mạch, viêm hạch bạch huyết phản ứng. Sau thời kỳ cấp tính, sử dụng thuốc DEC theo phác đồ.
- Điều trị nhiễm giun chỉ có ấu trùng trong máu thời kỳ man tính (Nhiễm giun chỉ bị phù chân voi): Uống thuốc diệt giun chỉ và phòng bội nhiễm Bệnh nhân cần được rửa chi phù bằng nước sạch, thấm khô bằng khăn mềm sạch ngày 2 lần. Vận động, xoa bóp chân giúp tăng cường lưu thông tuần hoàn. Ngủ gác cao chân tránh ứ trệ tuần hoàn.Sử dụng kháng sinh tại chỗ hoặc toàn thân nếu bội nhiễm tùy mức độ.
Có thể hội chẩn điều trị ngoại khoa (đốt vi mạch bạch huyết quanh thận, cắt bỏ bó mạch bạch huyết.
Phòng ngừa bệnh giun chỉ
Phát hiện bệnh sớm và điều trị triệt để người mang mầm bệnh là phương pháp hiệu quả nhất. Ngoài ra bạn cần tuân thủ các biện pháp vệ sinh môi trường, bảo vệ cá nhân chống mỗi đốt để phòng tránh bệnh giun chỉ.
- Vệ sinh môi trường: Xây dựng nhà ở cao ráo, sạch sẽ, không để ao tù, nước đọng tạo điều kiện cho muỗi sinh sản. Diệt bọ gậy, diệt muỗi định kỳ.
- Vệ sinh cá nhân: Ngủ mùng, mặc quần áo kín đáo và sử dụng thuốc bôi xua đuổi muỗi. Nếu làm công việc vào ban đêm cần được trang bị đồ bảo hộ phòng tránh muỗi đốt.
Tóm lại, bệnh giun chỉ là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm gây ra bởi giun chỉ và muỗi là trung gian truyền bệnh. Khi có các triệu chứng bất thường nêu trên, bạn cần đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Ngoài ra, bạn cần vệ sinh môi trường sống và bảo vệ cá nhân tránh muỗi đốt để phòng bệnh giun chỉ.
Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.
Có thể bạn quan tâm
