Sốt rét là một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng do muỗi truyền nhiễm. Nếu không được chẩn đoán và điều trị nhanh chóng, bệnh nhân có thể tử vong vì bệnh. Hãy cùng Docosan tìm hiểu rõ hơn về nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa bệnh ngay trong nội dung dưới đây.
Tóm tắt nội dung
Tổng quan về bệnh sốt rét
Sốt rét là một bệnh do ký sinh trùng gây ra. Ký sinh trùng lây sang người qua vết đốt của muỗi bị nhiễm bệnh. Những người bị sốt rét thường cảm thấy rất mệt mỏi, sốt cao và ớn lạnh.
Bệnh phổ biến ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới. Mỗi năm gần 290 triệu người bị nhiễm sốt rét và hơn 400.000 người chết vì căn bệnh này.
Để giảm nhiễm trùng sốt rét, các chương trình y tế thế giới phân phát thuốc phòng ngừa và màn ngủ được xử lý bằng thuốc diệt côn trùng để bảo vệ mọi người khỏi bị muỗi đốt. Tổ chức Y tế Thế giới đã khuyến cáo sử dụng vắc-xin sốt rét cho trẻ em sống ở các quốc gia có số ca sốt rét cao.
Mặc quần áo tay dài, màn ngủ và thuốc diệt côn trùng có thể bảo vệ bạn khi đi du lịch tại các nước có nguy cơ. Bạn cũng có thể dùng thuốc phòng ngừa trước, trong và sau chuyến đi đến khu vực có nguy cơ cao. Nhiều ký sinh trùng sốt rét đã phát triển để kháng lại các loại thuốc thông thường được sử dụng để điều trị bệnh.
Triệu chứng, dấu hiệu sốt rét
Sốt rét là một căn bệnh thường có biểu hiện sốt, ớn lạnh và đau đầu. Bệnh có thể tiến triển và gây ra các biến chứng nghiêm trọng hoặc đe dọa tính mạng. Ở mỗi người các dấu hiệu bệnh có thể khác nhau. Một số người có biểu hiện sốt rét nhẹ hoặc không, tuy nhiên ở một số người có thể tiến triển nặng.
Các bác sĩ chia các triệu chứng sốt rét thành hai loại: Sốt rét không biến chứng hoặc Sốt rét ác tính.
Sốt rét không biến chứng
Sốt rét không biến chứng là khi một người có các triệu chứng nhưng không có dấu hiệu của nhiễm trùng nặng hoặc rối loạn chức năng của các cơ quan quan trọng. Tuy nhiên, nếu không được điều trị, hoặc nếu có khả năng miễn dịch thấp, bệnh có thể tiến triển thành sốt rét ác tính.
Các triệu chứng có thể giống với các triệu chứng của bệnh cúm và thường có thể kéo dài 6–10 giờ và lặp lại theo chu kỳ. Tuy nhiên, một số chủng ký sinh trùng có thể có chu kỳ dài hơn hoặc gây ra các triệu chứng hỗn hợp.
Các triệu chứng tổng thể bao gồm:
- Sốt và ớn lạnh
- Đổ mồ hôi
- Đau đầu
- Buồn nôn và ói mửa
- Nhức mỏi cơ thể
- Vàng da nhẹ, có thể khiến mắt có màu vàng
- Thở gấp
Ở những vùng không phổ biến bệnh sốt rét, bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh cúm thay vì bệnh sốt rét. Tuy nhiên, nếu gần đây bạn đã đến khu vực có bệnh và phát triển các triệu chứng này, hãy nói với bác sĩ về vấn đề này.
Sốt rét ác tính
Trong một số trường hợp, bệnh sốt rét có thể tiến triển và ảnh hưởng đến các cơ quan quan trọng của cơ thể. Tại thời điểm này, ký sinh trùng sốt rét đã ảnh hưởng đến hơn 5% số lượng hồng cầu.
Các triệu chứng bao gồm:
- Thiếu máu trầm trọng
- Máu trong nước tiểu
- Suy giảm ý thức
- Nồng độ axit cao trong máu và dịch cơ thể
- Co giật
Sốt rét ác tính là một trường hợp cần được cấp cứu y tế khẩn cấp vì có khả năng đe dọa tính mạng
Chu kỳ sốt rét
Chu kỳ sốt điển hình của bệnh sốt rét thường kéo dài 6–10 giờ và tái phát theo chu kỳ. Các triệu chứng bao gồm:
- Ớn lạnh và rùng mình
- Sốt, nhức đầu và nôn mửa, có thể kèm theo co giật ở trẻ nhỏ
- Đổ mồ hôi
Các biến chứng
- Các biến chứng có thể xảy ra của bệnh sốt rét bao gồm:
- Suy gan, có thể dẫn đến vàng da
- Suy thận
- Đường huyết thấp bất thường
- Sưng và vỡ lá lách
- Sốc, bao gồm giảm huyết áp đột ngột
- Phù phổi
- Hội chứng suy hô hấp cấp tính
- Mất nước
Tác nhân, nguyên nhân gây bệnh sốt rét
Một người có thể mắc bệnh sốt rét nếu bị muỗi nhiễm bệnh đốt. Để gây nhiễm trùng cho người, côn trùng phải mang một loại ký sinh trùng được gọi là Plasmodium. Chỉ với một vết đốt của muỗi Anopheles cái cũng có thể truyền bệnh sốt rét cho người.
Khi muỗi đốt người, ký sinh trùng đi vào máu. Nó di chuyển đến gan và bắt đầu nhân lên. Gan giải phóng các ký sinh trùng sốt rét trở lại máu, nơi chúng gây nhiễm trùng các tế bào hồng cầu và nhân lên thêm. Một số ký sinh trùng sốt rét vẫn còn trong gan và không lưu hành cho đến sau này, dẫn đến sốt rét tái phát.
Khi ký sinh trùng nhân lên, các triệu chứng bắt đầu xuất hiện, thường là 7–30 ngày sau khi nhiễm trùng, tùy thuộc vào loại Plasmodium. Nếu một người bị nhiễm trùng sau khi dùng thuốc chống sốt rét, các triệu chứng có thể mất nhiều thời gian hơn để xuất hiện, đôi khi vài tuần hoặc vài tháng.
Bệnh sốt rét lây qua đường nào?
Do các ký sinh trùng gây bệnh sốt rét ảnh hưởng đến các tế bào hồng cầu, nên mọi người cũng có thể mắc bệnh sốt rét khi tiếp xúc với máu bị nhiễm bệnh, bao gồm:
- Từ mẹ sang thai nhi
- Qua truyền máu
- Do dùng chung kim tiêm để tiêm chích ma túy
- Chẩn đoán bệnh sốt rét
Chẩn đoán sớm vô cùng quan trọng trong việc phục hồi sau bệnh sốt rét. Mọi người có thể bị nhiễm trùng ngay cả sau khi dùng thuốc chống sốt rét. Trong trường hợp này, các triệu chứng có thể xuất hiện một năm sau khi nhiễm trùng.
Bất kỳ ai có các triệu chứng cho thấy bệnh sốt rét nên nói chuyện với bác sĩ càng sớm càng tốt. Bạn nên nói cho bác sĩ biết nếu bạn đã ở trong khu vực có bệnh sốt rét xuất hiện trong 12 tháng qua.
Nếu các bác sĩ nghi ngờ bạn mắc bệnh sốt rét, họ sẽ yêu cầu một số xét nghiệm máu như:
- Xét nghiệm công thức máu hoàn chỉnh để kiểm tra tình trạng thiếu máu
- Xét nghiệm chẩn đoán nhanh (RDT) cho ký sinh trùng, có thể cung cấp kết quả sau 2–15 phút
- Kiểm tra tế bào máu bằng kính hiển vi
Điều trị sốt rét như thế nào?
Với việc điều trị sớm, hầu hết những người mắc bệnh sốt rét sẽ hồi phục hoàn toàn. Phương pháp điều trị thường bao gồm
- Thuốc loại bỏ ký sinh trùng khỏi máu
- Chăm sóc hỗ trợ
- Nhập viện nếu các triệu chứng nghiêm trọng
- Chăm sóc đặc biệt, trong một số trường hợp
Các loại thuốc điều trị sốt rét chính là:
- Chloroquine
- Hydroxychloroquine
- Primaquine
- Liệu pháp dựa trên artemisinin
- Atovaquone-proguanil
Tuy nhiên, loại thuốc và thời gian điều trị có thể khác nhau, tùy thuộc vào:
- Loại Plasmodium gây ra bệnh sốt rét
- Các triệu chứng nghiêm trọng như thế nào
- Đã dùng thuốc chống sốt rét trước đây
- Đang mang thai
- Ngoài ra, những người bị biến chứng có thể cần kết hợp nhiều loại thuốc
Phòng ngừa sốt rét
Các cách phòng ngăn ngừa bệnh sốt rét bao gồm:
- Luôn nhận thức được rủi ro bệnh mang lại
- Ngăn ngừa muỗi đốt bằng cách sử dụng thuốc chống côn trùng và mặc đồ dài tay
- Uống thuốc chống sốt rét khi đi du lịch đến vùng có bệnh sốt rét
- Thăm khám và điều trị kịp thời nếu bạn nghĩ rằng bản thân có thể mắc bệnh
- Tiêm vắc-xin cho trẻ em sống ở những nơi có bệnh sốt rét lưu hành
Tiêm phòng
Hiện đã có vắc-xin phòng ngừa bệnh sốt rét. Cho đến nay, các chuyên gia y tế đã sử dụng hơn 2,3 triệu liều và nó có tính an toàn tốt.
Sốt rét là một căn bệnh nguy hiểm có thể đe dọa đến tính mạng nếu không được điều trị. Tuy nhiên nếu được điều trị sớm hầu hết người bệnh sẽ hồi phục hoàn toàn.
Nếu không điều trị, các triệu chứng có thể kéo dài từ 2 đến 24 tuần, tùy thuộc vào loại Plasmodium. Sau khi chúng biến mất, có thể tái phát từ vài tháng đến 20 năm sau, tùy thuộc vào loại nhiễm trùng. Nếu không điều trị, một người có thể có nguy cơ phát triển bệnh sốt rét thể não, thiếu máu sốt rét run nặng hoặc hội chứng thận hư. Đây là những biến chứng có thể gây tử vong.
Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.
Nguồn tham khảo: mayoclinic.org, nhs.uk
