Xét nghiệm CK là vấn đề xét nghiệm chuyên biệt giúp đánh giá tình trạng hủy hoại các mô cơ của cơ thể. Xác định hoạt độ của CK hay CPK là một xét nghiệm lâm sàng hữu ích đã được chứng minh trong tiến hành thăm dò chẩn đoán các bệnh lý vể cơ (Ví dụ như bệnh loạn dưỡng cơ) và cũng là một xét nghiệm có giá trị cao trong chẩn đoán nhồi máu cơ tim và bệnh lý mạch máu não. Hãy cùng Docosan tìm hiểu Xét nghiệm CK như thế nào và nói lên điều gì trong bài viết sau đây nhé !
Tóm tắt nội dung
CK trong máu là gì?
Creatine phosphokinase ( CK hay CPK ) là enzym chuyển hóa hiện diện ở các tế bào mô cơ tim, cơ vân và mô não. Nó thực hiện xúc tác phản ứng chuyển đổi giữa ATP và creatine phosphat theo phương trình:
Creatine + ATP ⇔ Creatine phosphate + ADP
Vì vậy CK được xem có vai trò quan trọng cần thiết trong kiểm soát dòng năng lượng cần thiết luân chuyển cho các mô cơ quan khác nhau trong cơ thể, đặc biệt là ở mô cơ.
Nhờ kỹ thuật điện di sắc ký thì có thể tách biệt Creatine phosphokinase thành 3 loại riêng biệt, trong đó loại CK MB có giá trị chẩn đoán cao nhất trên lâm sàng.
- CK BB được thấy rất ít trong não và cơ trơn của phổi
- CK MB khu trú chủ yếu trong cơ tim
- CK MM được thấy chủ yếu trong các mô cơ vân.
Ý nghĩa của việc đo hoạt độ CK
- Trường hợp nghi vấn có tổn thương mạch vành, định lượng CK giúp chẩn đoán nhồi máu cơ tim và cho phép theo dõi tiến triển ổ nhồi máu
- Tình trạng tăng CK không thể giải thích được lý do, kết hợp với hội chứng đại hồng và tăng cholesterol máu gợi ý có suy giáp
- Trong trường hợp tăng các transaminase và LDH, định lượng CK giúp phân biệt một bệnh lý gan với bệnh lý cơ vân hay cơ tim
- Hội chứng đáp ứng viêm toàn thân (SIRS) kết hợp với tăng CPK-MM gợi ý chẩn đoán Viêm đa cơ hay Viêm da – cơ
- Xét nghiệm giúp phân biệt giữa tiểu ra myoglobin với tiểu ra hemoglobin. Hoạt độ CK bình thường trong các trường hợp tán huyết không có biến chứng.
Tác dụng của xét nghiệm đo hoạt độ CK
- Chỉ dấu sinh học với độ đặc hiệu tốt đối với tính trạng tổn thương hoặc bệnh lý của cơ tim.
- Xét nghiệm hỗ trợ thường được chọn lựa để chẩn đoán các tình trạng rối loạn hoạt động cơ vân.
- Xét nghiệm các isoenzym của CK ( CPK-MM ) có thể được chỉ định để giúp chẩn đoán các bệnh cơ vân hiếm gặp, khi kết hợp với xét nghiệm aldolase
- CPK – MB được sử dụng rộng rãi như một chỉ dấu sinh học sớm để đánh giá tình trạng tổn thương cơ tim do thiếu máu cục bộ.
Xét nghiệm CK như thế nào ?
Cách lấy bệnh phẩm
Xét nghiệm tiến hành trên máu của bệnh nhân được lấy từ y tá hoặc điều dưỡng. Không cần thiết yêu cầu bệnh nhân phải nhịn ăn trước khi lấy máu làm xét nghiệm CK đơn thuần.
Xét nghiệm được chỉ định làm cấp cứu và được làm nhắc lại 3 đến 4 lần trong vòng 4 – 24 giờ ở những bệnh nhân có tình trạng cơn đau ngực kéo dài.
Lưu ý
- Cần tránh gây tan máu do nồng độ cao của hemoglobin có thể làm xét nghiệm định lượng CK mất tính chính xác
- Không được tiêm bắp bất cứ thuốc nào trong vòng 1 giờ trước khi lấy máu.
Giá trị bình thường của CK
CK máu toàn phần
Khi ở nhiệt độ cơ thể bình thường, nồng độ CK toàn phần trong huyết tương ở nam là [ 38 – 174 U/L ] hay [ 0,63 – 2,90 ukat/L ], và ở nữ là [ 40 – 150 U/L ] hay [ 0,67 – 2,50 ukat/L ]
CK MB
Nồng độ CK-MB trong huyết tương ở nhiệt độ 37oC là < 10 U/L và tỷ số CK-MB/CK là 2,5 – 3 %; giá trị cắt (cut-off) của CK-MB để chẩn đoán tình trạng nhồi máu cơ tim là ≥ 6%
Các nguyên nhân của chỉ số CK trong máu cao
Tình trạng tổn thương cơ tim
Các trường hợp như Nhồi máu cơ tim; Sau tiến hành khử rung tim; Sau phẫu thuật tim sẽ gây tổn thương thực thể các thớ cơ của tim làm tăng cao nồng độ CK máu hơn người bình thường. Đặc biệt là bác sĩ sẽ cho làm xét nghiệm CKMB trong nhồi máu cơ tim để gợi ý các chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh lý của bệnh nhân.
Tình trạng phá hủy cơ vân
Các bệnh lý do bẩm sinh hay mắc phải gây ra tình trạng viêm hoại tử hoặc thoái hóa cấp của cơ vân sẽ làm tăng phóng thích rất nhiều CK vào máu, một số bệnh như:
- Loạn dưỡng cơ, loạn dưỡng tăng trương lực cơ
- Xơ cột bên teo cơ
- Viêm da và cơ, Viêm đa cơ
- Bỏng nhiệt và bỏng điện
- Vận động thể thao thể lực quá mức và kéo dài
- Cơn co giật kéo dài
- Tăng hoặc hạ thân nhiệt ác tính.
Do thuốc và hóa chất
Độc tính của hóa chất là chế phẩm có vòng benzen sẽ gây khử cực màng tế bào cơ và gây thẩm thấu không chọn lọc các enzym vào máu.
Bệnh tai biến mạch máu não cấp
Gặp ở 50% số bệnh nhân bị nhồi máu não lan rộng. Nồng độ CK đạt tới mức cao nhất vào ngày thứ ba với tình trạng tăng hay không trong vòng 2 ngày đầu.
Các nguyên nhân khác ít gặp
- Loạn tâm thần cấp tính
- Nghiện rượu
- Chấn thương não, hộp sọ
- Suy chức năng tuyến giáp và phù niêm mạc
- Tiêm bắp nhiều lần.
Giảm nồng độ CK máu toàn phần
Các trường hợp làm giảm bất thường khối lượng cơ vân của cơ thể và các bệnh lý nội tiết nặng có thể làm tăng phân hủy Creatine phosphokinase và giảm CK máu toàn phần.
- Viêm khớp dạng thấp
- Bệnh nội tiết: Addison, cường giáp, Cushing
- Bệnh của mô liên kết
- Suy nhiều hệ thống cơ quan
- Bệnh lý ung thư cơ quan nào đó có di căn tới gan.
Xét nghiệm CK là một xét nghiệm sinh hóa hữu ích trong quy trình chẩn đoán xác định các bệnh lý cơ vân, hội chứng mạch vành cấp hay mạn và nhóm bệnh lý mạch máu não. Tất cả các quá trình bệnh lý bất thường tác động tới các cơ quan này cần được xác minh rõ vì đều có thể là nguyên nhân gây tăng hoạt độ CK toàn phần trong máu người bệnh.
Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.
