Ngày cập nhật: 13/06/24

Tác giả: Nguyễn Đạt Huy Thanh

Hiện nay, trẻ suy dinh dưỡng do thiếu canxi không chỉ gặp ở những khu vực có điều kiện kinh tế khó khăn mà còn thường gặp ở các đô thị lớn.

Trẻ suy dinh dưỡng do thiếu canxi là một trong những nguyên nhân lớn dẫn đến tình trạng trẻ bị còi xương; vì vốn dĩ, canxi là một trong những nguyên tố đa lượng cần thiết cho sự phát triển của cơ thể.

Do đó, việc tăng cường bổ sung và khả năng hấp thu canxi chính là chìa khóa vàng giúp ngăn ngừa tình trạng trẻ em suy dinh dưỡng do thiếu hụt canxi. Tuy nhiên; việc bổ sung và hấp thu canxi cho trẻ như thế nào là đúng, an toàn và hiệu quả? Hãy cùng Diab có sẵn chia sẻ qua bài viết này.

Tóm tắt nội dung

1 Vì sao canxi lại cần thiết cho trẻ?
- 1.1 Dấu hiệu trẻ suy dinh dưỡng do thiếu canxi
- 1.2 Cách kiểm tra suy dinh dưỡng trẻ em do thiếu canxi
2 Dưỡng chất cho trẻ suy dinh dưỡng thiếu hụt canxi
3 Thực phẩm cần thiết cho trẻ suy dinh dưỡng thiếu canxi
4 Làm gì để tăng cường hấp thu cho trẻ thiếu hụt canxi
- 4.1 Tích cực vận động
- 4.2 Thường xuyên tắm nắng
5 Nguồn tham khảo

Vì sao canxi lại cần thiết cho trẻ?

Cơ thể con người khi ở giai đoạn trẻ em và thanh thiếu niên chính là thời điểm vàng duy nhất để hình thành và phát triển một bộ khung xương chắc khỏe giúp nâng đỡ toàn bộ cơ thể. Nên trẻ được cung cấp đầy đủ canxi khi bắt đầu đến độ tuổi trưởng thành sẽ có một hệ xương chắc khỏe nhất có thể. Điều này sẽ giúp ngăn ngừa trẻ suy dinh dưỡng thể còi xương.

Đối với trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ thì canxi phải cần được nạp đủ hằng ngày để tăng cường phát triển chiều cao, hệ miễn dịch, chống lại các vi khuẩn gây bệnh,… Suy dinh dưỡng thể thấp còi do thiếu canxi ở trẻ sẽ làm mềm xương và gây biến dạng xương như chân vòng kiềng, làm trẻ còi cọc, chậm lớn, gầy yếu và đôi khi gây đau, yếu cơ.

Ngoài ra, trẻ suy dinh dưỡng thiếu hụt canxi thường do khẩu phần ăn không cung cấp đủ hoặc do hấp thu canxi kém ở ruột non, đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến giảm mật độ xương, gây bệnh loãng xương hay thiếu xương do mật độ khoáng của xương thấp hơn bình thường đều làm tăng nguy cơ gầy yếu, còi cọc và gãy xương ở trẻ em.

Canxi cũng là thành phần tham gia trực tiếp cấu tạo răng ở trẻ; vì vậy nếu không cung cấp đầy đủ canxi, chất lượng răng của trẻ sẽ kém, dễ sâu răng và răng mọc không đều. Trên hệ thần kinh, trẻ suy dinh dưỡng thiếu canxi thường sẽ hay khóc đêm, dễ giật mình khi ngủ, hay nổi cáu và ảnh hưởng đến trí nhớ, tập trung,…

Trẻ suy dinh dưỡng thiếu canxi sẽ có thể trạng thấp còi

Xem thêm: Tụt canxi có nguy hiểm không? Có nên xử lý tại nhà không?

Dấu hiệu trẻ suy dinh dưỡng do thiếu canxi

Trẻ em đang trong giai đoạn phát triển, hoàn thiện xương khớp thì nhu cầu canxi sẽ rất cao để cơ thể hoạt động bình thường. Tuy nhiên, để biết trẻ em suy dinh dưỡng do không đủ canxi thì các dấu hiệu trẻ bị thiếu canxi mà cha mẹ có thể dễ nhận thấy như sau:

Tóc rụng vành khăn

Nguyên nhân do thiếu vitamin D khiến rối loạn chuyển hóa canxi trong cơ thể làm cho tóc phía sau gáy mọc ít hoặc không mọc.

Xương khớp biến dạng ở trẻ suy dinh dưỡng hụt canxi

Với trẻ sơ sinh, vùng thóp nằm giữa các xương sọ trên trán của trẻ. Thường ở trẻ từ 12 – 18 tháng tuổi thì thóp sẽ liền lại, khép kín. Nhưng khi trẻ suy dinh dưỡng thiếu canxi thì thóp sẽ lâu liền, đầu trẻ to bất thường trong khi cơ thể còi cọc, gầy yếu.

Vùng chân ở những trẻ suy dinh dưỡng thiếu canxi cũng có sự biến dạng như bị cong chữ O hay xòe chữ X, cơ yếu nên sẽ khiến trẻ lẫy, bò, đi đứng chậm hơn các trẻ cùng lứa tuổi.

Ra nhiều mồ hôi trộm vào ban đêm

Tình trạng suy dinh dưỡng trẻ em thiếu hụt canxi sẽ dễ ra nhiều mồ hôi so với với những trẻ khác, thường gặp ở vùng trán, cổ, lưng, gáy. Nếu thường xuyên ra mồ hôi trộm nhiều vào ban đêm, trẻ dễ bị ốm sốt do mất nước và nhiễm lạnh.

Khó ngủ hoặc ngủ không ngon giấc

Việc rối loạn phóng thích chất dẫn truyền thần kinh Acetylcholine ở trẻ em suy dinh dưỡng do thiếu canxi ít nhiều làm cho vỏ não liên tục ở trạng thái hưng phấn, làm cho trẻ trằn trọc khó ngủ, ngủ không ngon giấc, hay giật mình, quấy khóc đêm.

Quấy khóc thường gặp ở trẻ suy dinh dưỡng thiếu canxi

Đau mỏi chân tay

Suy dinh dưỡng trẻ em do thiếu canxi sẽ dẫn đến canxi không cung cấp đủ để xây đắp khung xương, khiến khung xương yếu đi, không nâng đỡ được cơ thể và đảm bảo các cử động linh hoạt cho trẻ. Nên thường thấy trẻ suy dinh dưỡng sẽ thường kêu khóc vì đau mỏi chân tay, hay gặp ở bàn chân thậm chí còn bị chuột rút.

Bị nấc cụt, ọc sữa

Suy dinh dưỡng do thiếu canxi ở trẻ cũng gây ra tình trạng co thắt thanh quản, làm khó thở hoặc gây co thắt dạ dày làm cho trẻ bị nấc cụt, ọc sữa, nôn thức ăn.

Chậm nhận thức ở trẻ suy dinh dưỡng

Suy dinh dưỡng ở trẻ thiếu hụt canxi cũng là nguyên nhân dẫn đến thiếu chất dẫn truyền tín hiệu thần kinh do hàm lượng canxi trong cơ thể thấp khiến trẻ phản xạ, nhận thức chậm; vận động kém linh hoạt hơn so với những trẻ bình thường khác.

Sâu răng, răng mọc chậm

Là dấu hiệu trẻ suy dinh dưỡng thiếu canxi thường gặp, dù cho cha mẹ rất giữ gìn vệ sinh răng cho trẻ nhưng răng vẫn bị sâu. Ngoài ra; các tình trạng lâu mọc răng, răng mọc lệch, lộn xộn; răng lỏng dễ rụng cũng đa phần do việc bổ sung thiếu canxi dẫn đến những biểu hiện này.

Cách kiểm tra suy dinh dưỡng trẻ em do thiếu canxi

Ngoài những dấu hiệu bên ngoài cơ thể trẻ để cha mẹ nhận biết tình trạng trẻ thiếu hụt canxi dẫn đến suy dinh dưỡng. Phụ huynh cũng nên kiểm tra trẻ thiếu canxi thông qua các xét nghiệm y khoa để đánh giá chính xác nồng độ canxi trong cơ thể trẻ có ở mức bình thường hay không.

Xét nghiệm canxi máu: để xác định chính xác cơ thể trẻ suy dinh dưỡng do thiếu canxi hay không, thiếu nhiều hay ít để bổ sung canxi kịp thời. Có hai loại xét nghiệm canxi máu:
Xét nghiệm canxi máu toàn phần: định lượng cả canxi tự do và canxi phức hợp protein. Đây là cách kiểm tra trẻ suy dinh dưỡng do thiếu canxi thường được chỉ định.

Giá trị canxi tổng trung bình
Đối tượng/đơn vị	mg/dl	mmol/l
Trẻ < 10 ngày tuổi	7,6 – 10,4	1,9 – 2,6
Trẻ 10 ngày – 2 tuổi	9,0 – 10,6	2,3 – 2,65
Trẻ > 2 tuổi	8,8 – 10,8	2,2 – 2,7

Xét nghiệm canxi ion hóa: chỉ đo lượng canxi tự do.

Giá trị canxi ion hóa trung bình
Đối tượng/đơn vị	mg/dl	mmol/l
Trẻ mới sinh	4,2 – 5,58	1,05 – 1,37
Trẻ 2 tháng – 18 tuổi	4,8 – 5,52	1,2 – 1,38

Đo mật độ xương (đo loãng xương): phương pháp này giúp cha mẹ kiểm tra trẻ suy dinh dưỡng thiếu canxi ở mức độ nào, vì xét nghiệm mật độ xương sẽ phản ánh xương dày hay mỏng. Kết quả đánh giá dựa vào chỉ số T-score. Tiêu chuẩn chẩn đoán loãng xương theo WHO:

Bình thường: T-score ≥ -1.
Thưa xương: – 2,5 < T-score < -1.
Loãng xương: T-score ≤ -2,5.
Loãng xương nặng: loãng xương + tiền sử gãy xương.

Dưỡng chất cho trẻ suy dinh dưỡng thiếu hụt canxi

Mặc dù canxi là nguyên tố đa lượng rất quan trọng và chiếm tỉ lệ lớn trong cơ thể nhưng nó là dưỡng chất mà cơ thể không tự tổng hợp được cần phải được bổ sung từ bên ngoài vào.

Bổ sung canxi đầy đủ và đúng cách sẽ giúp trẻ phát triển cơ thể khỏe mạnh. Nhưng nếu cơ thể trẻ không được cung cấp đầy đủ canxi, cơ thể sẽ lấy canxi từ xương để duy trì hoạt động sống. Theo thời gian, điều này sẽ làm tăng nguy cơ loãng xương, gây suy dinh dưỡng trẻ em thể thấp còi. Do đó, có thể bổ sung canxi cho trẻ bằng các thực phẩm bổ sung như sau:

Muối khoáng chứa canxi

Dù canxi rất quan trọng đối với sự phát triển của trẻ, tuy nhiên cha mẹ chỉ nên bổ sung với liều lượng phù hợp không nên lạm dụng khi trẻ suy dinh dưỡng do thiếu canxi vì sẽ dễ gây táo bón, biếng ăn, mệt mỏi, tăng huyết áp hay hiện tượng hóa xương sớm ở trẻ, vôi hóa thận,…

Theo nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho người Việt Nam, liều lượng canxi cho trẻ em được khuyến cáo sử dụng như sau:

Trẻ em < 6 tháng tuổi: 300mg/ngày.
Trẻ em 6-11 tháng tuổi: 400mg/ngày.
Trẻ nhỏ 1-3 tuổi: 500mg/ngày.
Trẻ nhỏ 4-6 tuổi: 600mg/ngày.
Trẻ nhỏ 7-9 tuổi: 700mg/ngày.
Nam vị thành niên 10-18 tuổi: 1000mg/ngày.
Nữ vị thành niên 10-18 tuổi: 1000mg/ngày.

Thông thường, Tình trạng suy dinh dưỡng trẻ em do thiếu hụt canxi có thể bổ sung bằng các loại muối khoáng hữu cơ hay vô cơ có thể dùng ở dạng uống hoặc dạng tiêm như canxi glucoheptonat, canxi glubionat, canxi gluconat, canxi citrat, canxi photphat, canxi lactat, canxi levulinat, canxi chlorid, canxi cacbonat.

Gần đây, các công trình nghiên cứu đã thành công chiết xuất canxi từ tảo biển được gọi là Aquamin F. Aquamin F là chất bổ sung canxi có nguồn gốc từ tảo đỏ Lithothamnion spp. Chiết xuất chứa hơn 30% canxi và cũng chứa magie cùng 72 chất khoáng khác giúp ngừa sự mất xương và tăng mật độ khoáng cho xương với ưu điểm dễ hấp thu và không gây nhiều tác dụng phụ. Nên có thể xem Aquamin F là chất bổ sung canxi an toàn, hiệu quả đầy tiềm năng cho trẻ suy dinh dưỡng do thiếu hụt canxi.

Vitamin D (Calciferol)

Suy dinh dưỡng do thiếu canxi ở trẻ thì ngoài việc bổ sung canxi thì dung nạp thêm vitamin D cũng là điều rất cần thiết. Có thể nói canxi và vitamin D là đôi bạn đồng hành cho sự hình thành, phát triển và đảm bảo sức khỏe xương, nhất là trong thời kỳ phát triển thể chất của trẻ. Canxi giúp xương cứng và chắc nhưng cơ thể không thể hấp thụ canxi nếu thiếu vitamin D.

Một nghiên cứu cho thấy việc bổ sung hằng ngày với 1200mg canxi và ít nhất 800 đơn vị vitamin D sẽ giảm tỷ lệ gãy xương và gia tăng vừa phải mật độ xương. Vì vậy, theo liều dùng vitamin D khuyến cáo dùng hằng ngày cho trẻ như sau:

Trẻ < 6 tháng tuổi – vị thành niên 18 tuổi: 5mcg/ngày.

Vitamin K2 (Menaquinone – 7)

Vitamin K2 có nhiều ý nghĩa trong quá trình phát triển hệ xương ở trẻ. Nó là yếu tố có vai trò kích hoạt Osteocalcin để lấy canxi trong máu liên kết với các mô ở xương giúp hạn chế thoái hóa và nguy cơ loãng xương. Nhờ đó mà đảm bảo cho một hệ xương khớp khỏe mạnh, ít xảy ra bệnh lý hay chấn thương.

Theo những nghiên cứu về tác dụng của vitamin K2 trên sức khỏe và bệnh tật ở trẻ em thì liều dùng khuyến cáo vitamin K2 (MK-7) được chấp nhận cho trẻ em là 45 – 50mcg/ngày nhằm hấp thu canxi được tốt nhất giúp xương trẻ chắc khỏe.

Xem thêm: Vitamin K là gì? Top 8 điều cần biết về vitamin K

Muối khoáng chứa Magie, Kẽm

Magie tác dụng trên hệ xương khớp đóng vai trò thúc đẩy sự hấp thu canxi. Magie giúp cơ thể xây dựng các tế bào xương mới, làm giảm tỷ lệ gãy xương do loãng xương ở những trẻ suy dinh dưỡng thiếu canxi. Đối với trẻ em Việt Nam, liều dùng magie được khuyến cáo:

Trẻ em < 6 tháng tuổi: 36mg/ngày.
Trẻ em 6 – 11 tháng tuổi: 54mg/ngày.
Trẻ nhỏ 1 – 3 tuổi: 65mg/ngày.
Trẻ nhỏ 4 – 6 tuổi: 76mg/ngày.
Trẻ nhỏ 7 – 9 tuổi: 100mg/ngày.

Kẽm có nhiều chức năng sinh học quan trọng liên quan đến cấu hình và chức năng của các enzyme tham gia yếu tố phiên mã ADN ở nhiều tế bào trong đó có các tế bào xương nhằm kích thích phát triển chiều cao cho trẻ. Liều dùng kẽm cho trẻ sẽ khác nhau ở các lứa tuổi:

Trẻ em 0 – 6 tháng tuổi: ≤ 4mg/ngày.
Trẻ em 7 – 12 tháng tuổi: 5mg/ngày.
Trẻ 1 – 3 tuổi: 7mg/ngày.
Trẻ 4 – 8 tuổi: 12mg/ngày.
Trẻ 9 – 13 tuổi: 23mg/ngày.
Trẻ 14 – 18 tuổi: 34mg/ngày.

Thực phẩm cần thiết cho trẻ suy dinh dưỡng thiếu canxi

Mặc dù có thể uống hoặc tiêm truyền bổ sung canxi vào cơ thể nhưng cách an toàn và hiệu quả nhất vẫn là thông qua nguồn thực phẩm giàu dưỡng chất canxi mà ăn hằng ngày. Điểm qua một số nhóm thực phẩm cần thiết phòng ngừa suy dinh dưỡng trẻ em do thiếu hụt canxi.

Sữa và các sản phẩm từ sữa

Nhìn chung sữa và các sản phẩm từ sữa như sữa chua, phô mai, bơ,…có lợi cho sức khỏe và được dùng rộng rãi trong cộng đồng. Đặc biệt, trong sữa có hàm lượng canxi cao và nhiều chất khoáng khác như magie, kẽm; giúp bổ sung và hấp thu canxi, vitamin D cho cơ thể phát triển.

Hàm lượng canxi có trong sữa và một số sản phẩm từ sữa dùng cho trẻ cụ thể như sau :

250ml sữa chứa 310mg canxi.
250ml nước sữa chứa 300mg canxi.
175g sữa chua chứa 272mg canxi.

Sữa rất giàu canxi và vitamin D cho trẻ

Các loại thủy hải sản

Bên cạnh sữa, thủy hải sản là một trong những nhóm thực phẩm giàu canxi, đặc biệt là các loại hải sản giàu canxi như tôm, cua, hàu,… Thực tế dễ thấy rằng trong vỏ các loài giáp xác như tôm, cua đã chứa một lượng lớn canxi. Ngoài ra, trong thành phần dinh dưỡng của một số loại cá biển cũng chứa một lượng lớn canxi mà trẻ cần:

75g cá mòi Đại Tây Dương chứa 286mg canxi.
75g cá hồi chứa 212mg canxi.
75g cá thu chứa 181mg canxi.

Cá hồi – nguồn cung cấp canxi cho trẻ suy dinh dưỡng

Ngũ cốc và các loại hạt

Khi nhắc đến thực phẩm giàu canxi không thể bỏ qua các loại ngũ cốc và hat. Cụ thể như sau:

¾ chén đậu nành Nhật Bản nấu chính chứa 207mg canxi.
150 g đậu nành lên men, nấu chín chứa 207mg canxi.
2 thìa canh hạt chia chứa 136mg canxi.
¾ chén đậu trắng nấu chín chứa 119mg canxi.
¼ chén hạnh nhân rang khô chứa 94mg canxi.

Rong biển

Rong biển ngoài công dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, chống oxy hóa, tăng cường hệ miễn dịch,… mà còn là nguồn thực phẩm rất giàu khoáng chất trong đó có canxi. Cứ 100g rong biển sẽ bao gồm một số các dưỡng chất như sau:

Canxi: 60% RDI (700mg).
Magie: 180% RDI (400mg).
Vitamin K: 80% RDI (25mcg).

Trứng

Trứng là loại thực phẩm rất giàu dinh dưỡng, tốt cho sự phát triển của cơ thể, đặc biệt là trẻ em trong giai đoạn phát triển. Một số thành phần dinh dưỡng trong trứng giúp cho sự phát triển xương của trẻ ngăn ngừa suy dinh dưỡng thể thấp còi như:

55mg canxi/ 100g trứng gà.
210mg phospho/ 100g trứng gà.
3,7mg kẽm/ 100g lòng đỏ trứng gà.
134mg canxi/ 100g lòng đỏ trứng gà.

Trứng gà rất tốt cho sự phát triển cơ thể của trẻ

Một số loại rau giúp bổ sung canxi

Dưới đây là một số loại rau cung cấp canxi mà các bậc cha mẹ có thể tham khảo chọn lựa để bổ sung cho trẻ ăn hàng ngày giúp ngăn ngừa trẻ suy dinh dưỡng:

Giá đỗ có chứa đến 38mg canxi/ 100g thực phẩm, ngoài ra giá đỗ còn chứa các vitamin B2, B6, C, E,… cần thiết cho cơ thể của trẻ.
Trong súp lơ chứa nhiều canxi, vitamin K đóng vai trò quan trọng phát triển xương ở trẻ.
Rau dền đỏ cũng là nguồn thực phẩm chứa nhiều vitamin K và canxi không nên bỏ qua.
Trong 100g nấm hương có chứa đến 180mg canxi, ngoài ra còn có vitamin D, magie, vitamin B,… Nên nấm hương được xem như là vua các loại rau khô.
Cải thìa, cần tây, cải xoăn, rau bina,… cũng chứa một lượng lớn canxi cũng như sắt, phospho, acid folic,… rất cần thiết cho sự phát triển xương và tuần hoàn máu ở trẻ.

Làm gì để tăng cường hấp thu cho trẻ thiếu hụt canxi

Ngoài việc bổ sung dưỡng chất cho trẻ suy dinh dưỡng thiếu hụt canxi thì cha mẹ cũng nên cho trẻ tăng cường vận động, hoạt động thể thao ngoài trời để hấp thu canxi được tốt nhất có thể.

Tích cực vận động

Tăng vận động cơ thể sẽ kích thích, đẩy mạnh quá trình trao đổi chất, chuyển hóa năng lượng, giúp giảm khả năng mất dần canxi, làm chậm quá trình oxi hóa xương. Đồng thời tăng cường lượng canxi từ máu vào mô xương giúp bồi đắp xương vững chắc và phát triển tốt hơn. Nên cho trẻ ngoài ăn uống đủ dinh dưỡng cần kết hợp rèn luyện thể dục thể thao như bơi lội, bóng rổ, đạp xe, chạy bộ,…

Thể thao giúp nâng cao thể trạng cho trẻ

Thường xuyên tắm nắng

Vitamin D – chất giúp hấp thu canxi ngoài được cung cấp bởi chế độ ăn thì còn được tổng hợp dưới da bởi ánh nắng mặt trời. Tia UV-B là tác nhân chính kích thích tổng hợp vitamin D cho cơ thể. Thông thường, tắm nắng từ 5 – 15 phút, 4 – 6 lần/tuần sẽ cung cấp tương đương khoảng 15.000 đơn vị vitamin D cần thiết ở những trẻ em suy dinh dưỡng do thiếu canxi. Điều này sẽ giúp trẻ tăng cường hấp thu canxi nhanh nhất có thể.

Lưu ý: Nên tắm nắng vào buổi sáng sớm trong ngày tránh các buổi nắng to sẽ gây nguy cơ nám da, nổi ban đỏ hay thậm chí là ung thư da.