Nội dung bài viết được cung cấp bởi Chuyên gia tâm lý Sunny Đặng Phương. Sunny Đặng Phương là nhà tham vấn tâm lý toàn cầu. Hơn 12 năm qua cô đã giúp giải quyết các vấn đề như đắc nhân tâm, loạn thần, trầm cảm, … cho hàng trăm người nói tiếng Việt và tiếng Anh. Đây là bài phỏng vấn cô với góc nhìn của nhà tâm lý học trước mối quan hệ của tác động xã hội lên chứng rối loạn lo âu ở mỗi cá nhân.
Tóm tắt nội dung
Chứng rối loạn lo âu là gì?
Chứng rối loạn lo âu là một trong những chứng bệnh phổ thông nhất của con người, ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi và xảy ra vào bất cứ thời điểm nào trong đời người. Người mắc chứng rối loạn lo âu bị lo sợ quá mức trước một tình huống xảy ra một cách vô lý, lặp lại và kéo dài, tự cảm thấy hoặc khiến người khác nhìn nhận rằng, đây là vấn đề gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
Chứng rối loạn lo âu được phân thành nhiều loại (Ám sợ chuyên biệt ; Rối loạn hoảng sợ ; Ám ảnh sợ khoảng trống; Rối loạn lo âu xã hội; Rối loạn ám ảnh cưỡng chế; Rối loạn lo âu lan tỏa…) với những triệu chứng cụ thể và khác nhau.
Triệu chứng rối loạn lo âu
Tuy chứng rối loạn lo âu có nhiều loại, nhưng có những triệu chứng chung mang tính điển hình, xảy ra trong một thời gian dài sẽ gây các phản ứng tâm lý như: cảm giác căng thẳng quá mức, đứng ngồi không yên, khó chịu, bối rối, sợ hãi vô lý, căng thẳng, hoang mang, lo lắng quá mức, tâm trí thiếu tập trung, phát biểu không mạch lạc…
Các phản ứng tâm lý do chứng rối loạn lo âu kể trên dẫn đến những biểu hiện về thể lý như hay run rẩy, vã mồ hôi, đau bụng, giấc ngủ thất thường, cảm giác ngạt thở, buồn nôn, tiêu chảy, các cơ bắp thường căng cứng hay co thắt, cảm thấy thiếu tự tin về bản thân… thì đừng bỏ qua cơ hội được giúp đỡ từ những nhà chuyên môn để có kết quả trị liệu tích cực.
Điều gì gây ra nỗi sợ hãi, lo lắng và dẫn đến chứng rối loạn lo âu?
Dưới góc nhìn tâm lý giáo dục, chứng lo âu ở nhiều người ảnh hưởng từ những sự kiện, lối sống thời thơ ấu. Trong giáo dục gia đình, môi trường sống tác động như điều kiện khó khăn, tình cảm gia đình thiếu gắn bó, thiếu an toàn, kì vọng tiêu cực ở trẻ …làm cho trẻ thường xuyên lo lắng, bất an, tự ti, … Những điều đó ảnh hưởng đến tâm thức lâu dài của trẻ, làm hạn chế việc phát triển kỹ năng nhận thức bản thân và khả năng ứng phó các tình huống khó khăn hoặc biến cố cuộc sống.
Nguyên nhân của hội chứng rối loạn lo âu dù chưa được nghiên cứu đầy đủ, nhưng nó có liên quan đến cả hai yếu tố tâm lý: giáo dục nhận thức (kỹ năng sống) và giáo dục tự thân của mỗi người. Hai yếu tố này khác nhau, là đặc trưng cá nhân do nhiều điều kiện chi phối.
Bên cạnh đó, việc sử dụng các chất kích thích như rượu bia, ma túy, thuốc cỏ, bóng cười…hoặc dùng thuốc có chứa corticosteroid, cocain, amphetamin, hoặc nghiện game đều dễ bị ức chế hoặc tăng giảm các kích thích tố trong não bộ. Sự rối loạn kích thích tố não bộ này làm rối loạn chất dẫn truyền thần kinh gây ra chứng rối loạn lo âu.
Gốc rễ của các vấn đề nhận thức và sức khỏe tâm thần kinh nêu trên gây ra các triệu chứng rối loạn lo âu phát sinh khi gặp những căng thẳng trong cuộc sống như vấn đề về tài chính hoặc bệnh mãn tính. Bên cạnh đó, chứng rối loạn lo âu ở thanh thiếu niên và thanh niên phổ biến là do những căng thẳng của sự tương tác xã hội, áp lực học tập và sự thiếu tự tin về hình ảnh cơ thể.
Tuy cảm xúc lo lắng là trạng thái thường gặp ở con người, đôi khi cần thiết để mang đến những ảnh hưởng tích cực, nhưng tới một mức độ nào đó thì sẽ cần sự can thiệp của chuyên gia.
Chứng rối loạn lo âu ở cấp độ nào sẽ trở thành bệnh lý?
Mỗi người thường trải qua nỗi sợ hãi và lo âu. Sợ hãi là phản ứng cảm xúc, thể chất và hành vi đối với một mối đe dọa có thể nhận biết được diễn ra tức thì từ bên ngoài ví dụ lo về nhiễm bệnh, lo về không hoàn tất công việc, lo sợ khiển trách… Lo âu là một trạng thái cảm xúc căng thẳng, khó chịu của sự lo sợ và không thoải mái. Lo âu vừa phải có tính thích nghi tích cực, là một phản ứng tâm lý thể hiện ý thức, trách nhiệm và mối quan tâm của cá nhân trong cuộc sống.
Hai cảm giác này là bản tính tự nhiên và có lợi, nó giúp mọi người chuẩn bị, thực hành và tập luyện trước một kì thử thách như thi cử, nói chuyện trước đám đông, tổ chức một sự kiện nào đó và có thể giúp họ có một sự cẩn trọng hợp lý trong các tình huống cuộc sống hay phòng vệ trước những nguy hiểm tiềm ẩn.
Tuy nhiên, khi vượt quá mức độ nhất định như lo âu thường xuyên, làm ảnh hưởng đến giấc ngủ, ăn uống, chất lượng cuộc sống, vượt ngoài khả năng chế ngự của cá nhân thì hiện tượng đó đã chuyển thành chứng rối loạn lo âu – một dạng tâm bệnh. Người bị tâm bệnh này cần đến gặp chuyên gia tâm lý có chuyên môn tại các tổ chức uy tín để được hướng dẫn thực hành các biện pháp chữa lành.
Đối với tình trạng nặng hơn như trầm cảm, không thể kiểm soát hành vi, có ý định tự hại bản thân hoặc người khác thì ngoài việc hỗ trợ tích cực của các chuyên gia tâm lý cũng cần được kê thuốc điều trị từ bác sĩ tâm thần kinh.
Nếu không được điều trị, chứng rối loạn lo âu kéo dài qua nhiều năm, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần suốt đời như gây tuyệt vọng, khiến người đó sống trong trạng thái lo âu, buồn bã, mệt mỏi, suy kiệt tinh thần, thể chất; làm giảm năng lực lao động và năng lực tương tác xã hội; làm thay đổi cảm nhận, suy nghĩ và cách cư xử trong đời sống hằng ngày, ảnh hưởng đến chất lượng sống của toàn thể gia đình.
Tóm lại, nếu người bị chứng rối loạn lo âu không được điều trị bằng phương pháp thích hợp, tâm bệnh này sẽ có khả năng tái phát rất cao và còn khiến người bệnh làm ra những hành vi tự hại bản thân như lạm dụng thuốc và hủy hoại cơ thể. Hãy đặt lịch cùng chuyên gia tâm lý trước khi chứng rối loạn lo âu khiến bạn làm điều dại dột.
Yếu tố nào làm gia tăng chứng rối loạn lo âu ở người trẻ?
Nhu cầu tâm lý và thể lý cơ bản nhất của con người là có điều kiện sinh sống đảm bảo, an toàn. Nên khi gia đình không an vui, môi trường sống ảnh hưởng đến con người như ô nhiễm, dịch bệnh, thiên tai xảy ra con người có xu hướng lo lắng cho sức khỏe của người thân và chính mình là điều tất yếu. Hiện nay dịch bệnh Covid-19 đang diễn ra phức tạp, sức khỏe bị đe dọa, việc làm khó khăn hơn, đó cũng là nguyên nhân nhiều bạn trẻ rơi vào trạng thái lo âu này.
Đối với các bạn trẻ đang ở giai đoạn học hành, áp lực điểm số, tiền phí trang trải học tập và kỳ vọng của người thân làm cho các em căng thẳng thường xuyên, sống ngày càng khép kín, bế tắc và lệ thuộc mạng xã hội, game để giải tỏa, điều đó lại càng làm ảnh hưởng đến tâm lý lo âu của các bạn trẻ.
Bên cạnh đó, những nhu cầu lớn nhất mà ai cũng hướng đến là được yêu thương, tôn trọng và phát huy tối đa khả năng của mỗi người để có giá trị trong xã hội. Nên xã hội ngày càng phát triển, các bạn trẻ càng phải nỗ lực học tập không ngừng để khẳng định giá trị bản thân. Mâu thuẫn giữa mong đợi về giá trị cá nhân nhưng lại thiếu kỉ luật, thiếu lành mạnh, thiếu kỹ năng thực hành xã hội, làm cho các bạn trẻ thở thành nạn nhân tâm lý do lối sống của chính mình gây ra.
Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.
